Útsýn - 10.11.1945, Qupperneq 9

HEILSUFAR
á hernámstímum
Lærdómsríkar fregnir eru
teknar að berast um áhrif
skorts og ýmisskonar þreng-
^Námsgreinir: Lífefnafræði,
næringarfræði, matvæla-
fræði, eðlisfræði, bakteríu-
fræði, næringar- og mat-
vælaheilsufræði, næringar-
hagfræði og tilraunamat-
reiðsla.
B. HeimilistækninámskeiS.
Námsgreinir: Eðlisfræði,
verkleg efnafræði, vöru- og
áhaldafræði, vinnufræði, lií-
býlaheilsufræði og húsaskip-
unarfræði.
C. Hagfræðinámskeiö. Náms
greinir: Almenn hagfræði,
þjóðfélagsfræði, lieimilishag-
fræði, bókfærsla, hagtalna-
fræði og híbýlafræði.
Hverju námskeiði er ætl-
að stánda fimm mánuði
(febrúar-júní) ár hvert, og
öll eiga að fara fram sam-
tímis, en ekki verður þess
gerður kostur, að sami nem-
andi sæki fleiri en eitt þeirra
í einu.
Kennslan verður ókeypis.
Starfsemi þessi hefst á
komanda vetri-
Væri ekki athugandi fyrir
íslenzkar konur, sem stunda
kennslu, að gefa gaum
hússtjórnar- og matreiðslu-
fræðslu þeirri, sem hér
stendur til boða. Er ekki að
efa, að forstöðumanninum
mundi vera ánægja að greiða
götu landa sinna að nám-
skeiðunum.
inga hernámsáranna á heilsu
far hinna li£rnumdu þjóða.
Eftirtektarverðast af því,
sem enn er frétt, er það, að
þau áhrif eru ekki alls
staðar eingöngu ill- í Dan-
mörku og Noregi mun hin
almenna dánartala aldrei
liafa orðið eins lag og á her-
námsárunum. Þetta staðfest-
ir það, sem ýmsa fróða
menn hafði grunað, að skort-
urinn og ofnægtirnar kepp-
ast á um að grafa undan
heilbrigði manna. Þegar
skorturinn heldur innreið
sína, getur liann rutt þeim
ofnægtum úr vegi, að það
geri fyrst í stað jafnvel
meira en jafna metin.
Heilsuvernd í skólum.
Noregur hefur verið for-
ustuland um skólaeftirlit
og heilsuvernd skólabarna.
Einkum var sú starfsemi
rækt með góðum árangri í
ósló undir forustu hins víð-
kunna skólalæknis Schiötz,
sem gerðist kennari alls
heimsins í þessum efnum,
en nú er Iátinn fyrir nokkr-
um árum. Hann var upp-
hafsmaður að því að hætta
almennum matgjöfum (þ. e,
að veita heilar máltíðir) í
skólum óslóarborgar. Sýndi
hann fram á þá reynslu af
þeim, að börnin völdu eftir
smekk sínum á milli máls-
verða heima hjá sér og í
skólanum, en kusu engan
veginn liollustu máltíðirnar
og græddu yfirleitl ekki á
valinu. í stað þess gerði
Schiötz sér ljóst, hvað vant-
aði í almennt fæði óslóar-
barna, til þess að þau hefðu
nægan kjarnfæðuskammt. —
Þenna matarauka klipptan og
skorinn veitti hann þeim í
skólanum og gekk ríkt eftir,
að þau neyttu hans. Þannig
er til kominn hinn frægi
óslóarárbítur (% 1- mjólkur,
skonrokskaka, sneið af grófu
brauði með smjöri og mygu-
osti, gulrót eða Vi epli eða
% appelsína og 1 teskeið af,
lýsi að vetrinum). Þessar að-
gerðir tryggðu skólabörnun-
um í ósló þau þrif og fram-
farir, að ævintýri er líkast,
enda annálað. um víða ver-
öld. Til dæmis má taka, að
hðeð skólabarna í ósló 1940,
svaraði til liæðar hálfu öðru
ári eldri barna 1920. 1940
voru 13 ára stúlkur 9,4 sm
og 13 ára drengir 9,6 sm
liærri en jafnaldrar þeirra
20 árum áður.
HernámiÓ og skólarnir.
Eftirmaður Scliiötz, Stolt-
enberg yfirskólalæknir, í
ósló, hefur nýlega skýrt frá
álirifum hernámsins á þrif
og heilsu skólaharna borgar-
innar. Þjóðverjar tóku þegar
í upphafi til sinna nota
mörg skólahúsanna. Þrengd-
ust því húsakynni skólanna
stórkostlega. Yarð að marg-
setja í stofur og kássa börn-
um saman í kennslustund-
unum. Uppliitun va-r lítil
eða engin, lýsing takmörkuð,
ræsting skólahúsanna léleg,
og skólaböð varð að leggja
niður. Hélzt þetta í hendur
við síversnandi heilbrigðis-
hætti á heimilum, þar sem
m. a. skorti heitt vatn og
sápu. — Húsnæðisvandræði
urðu æ tilfinnanlegri, klæðn-
aður gekk úr sér og varð
ekki endurnýjaður, og fæðu-
tegundir gerðust fábreyttari-
Kippir úr þrifum.
Fljótlega tók að bera á
því, að börnin döfnuðu ekki,
eins og þau höfðu gert und-
anfarna áratugi. Framfarar
hætti að gæta um vaxtar-
auka aldursflokkanna, og
þegar frá leið, tók að verða
vart afturfara í því efni.
Fyrir ófriðinn höfðu 15—
16% barnanna reynzt undir
eðlilegri þyngd“, en 1943
var tala þeirra barna komin
upp í 24,55%. Síðan hækkaði
sú tala ekki, og þakkar
Stoltenberg það matargjöfum
Svía og Dana og gestrisni
norskra bænda, sem tóku
fjölda kaupstaðarbarna í
sumardvöl.
Aukið sóttarfar.
Eiginlegir hörgulsjúkdóm-
ar gerðu ekki vart við sig
meðal skólabarna óslóar-
borgar á hernámsárunum, en
margvísleg kvillasemi jókst
verulega. Vanhöld á skóla-
sókn námu fyrir ófriðinn til
uppjafnaðar 5—6%, en
jukust einkum í þeim skól-
um, þar sem sóknin hafði
verið bezt áður (úr 4 upp í
7%). 1 þeim skólum, þar
sem ástandið hafði verið
verst í þessum efnum,
breyttist það hins vegar lít-
ið eða ekki. óþrifasjúkdóm-
ar færðust mjög í vöxt. 1939
fengu 495 skólabörn kláða,
en 4130 árið 1943. Lúsinni
tókst að halda í skefjum að
vetrinum, en á sumrin færð-
ist liún í aukana, og varð
að skerpa lúsaeftirlitið. —
Hvers konar farsótta gætti
(Frh. á 11. bls.) •
ÚTS'ÝN
7