Útsýn - 10.11.1945, Síða 11

>G UMHEIMURINN
IR EIR'IK ALBERTSSON
allan heim, að lokinni heimsstyrjöld-
inni. En um þá endurskipan getum,
vér ekki sem sjálfstæð þjóð verið tóm-
látir með öllu.
Allmikil tilhneiging virðist vera um
það með íslendingum að tengjast
Norðurlandaþjóðunum sterkum bönd-
um að nýju, bæði á sviði menningar
og viðskipta. Um verzlunarviðskipti
vor við þær þjóðir má segja, að hagn-
aðurinn hafi sjaldnar verið vor meg-
in. Og menningarsamböndin Iiafa ekki
ætíð verið gallalaus. Til sameiginlegra
menningaráhrifa höfum vér lagt fram
giæsilegasta skerfinn með fornbólt-
menntum vorum- Nokkura umbun þess
liöfum vér hlotið með háskólanámi
íslendinga á Norðurl. En það liafði
þó sína galla. Meðan vegur íslendinga
var mestur dreifðust íslenzkir mennta-
menn víðsvegar um Norðurálfu. Eftir
siðaskiptin virtist í bili, að frama-
gjarnir íslendingar mundu taka upp
förna háttu. En sambandið við Dani
olli því, að þessir menn neyddust til
að sækja menntun sína til Hafnar-
háskóla. En menntalíf í Danmörku
var mjög snautt og fáskrúðugt fram
um 1800. Á 19. öldinni taka þeir að
ryðja sér til rúms meðal fremstu
menntaþjóða álfunnar. íslenzkri menn-
ingu hefur orðið það stórtjón að hafa
ekki sambönd út á við, nema við eina
smáþjóð.
Hugmyndin um norræna samvinnu,
sem fæddist á 19. öldinni — hinn
forni Skandinavismus — reyndist
þvogl eitt. Og hinn nýi Skandinav-
ismus, norræna félagið, hefur verið
ekki óskemmtilegt menningarföndur,
en annað ekki. Ekkert virðist því
vera til úr reynslu fortíðarinnar, sem
mæli með því, að elta meira ólar við
Norðurlandaþjóðirnar, en hverjar
aðrar þjóðir, sem vildu hafa við oss
vinsamleg jafnréttissambönd á sviði
menningar og viðskipta- Hlutur Is-
lendinga hefur ætið verið því minni,
því meir sem, þeir hafa bundist þess-
um frændþjóðum sínum. Norðurlanda-
þjóðirnar þurfa því að gera endurmat
á viðskiptareglum sínum við oss, svo
að það jafnræði fáist, sem vér getum
nú sætt oss við.
Vitað er, að Danir láta sér fátt um
finnast lýðræðistöku vora. Og ef vér
lítum yfir viðskipti vor við þá á liðn-
um öldum þurfti það ekki að koma á
óvart. En hitt vakti meiri furðu, að
sænsk blöð skyldu átelja þetta. En
geta má sér þó til um orsökina: Sví-
ar eru auðugasta og voldugasta þjóðin
á Norðurlöndum; með aukinni nor-
rænni samvinnu og samböndum
mundu álirif þeirra aukast, því að
sjálfkjörnir voru þeir til þess að vera
forustuþjóðin. En með lýðræðistöku
íslendinga gat orðið hætta á, að einn-
ig þeir mistu spón úr askinum sín-
um.
Eftir að styrjöldinni lauk hér í
Norðurálfu hefur kennt ýmissa á-
hrifa frá Norðurlandaþjóðunum í
vorn garð. Auðsætt er, að þær sækja
fast að koma á við oss viðskiptasam-
böndum, sem rofnuðu sökum styrj-
aldarinnar. Er sjálfsagt að líta á þau
vinmál með fullri kurteisi, en líka
hinni fyllstu varúð, því að alveg er
óvíst, að þau sambönd reynist hag-
kvæmari en þau, er komist hafa á við
Breta og Bandaríkjamenn. Og á meg-
inlandi Evrópu mun verða eins væn-
legt um viðskipti, þegar jafnvægi lief-
ur skapast þar, og á Norðurlöndum.
íslenzk háttvísi.
Auk þess kala, sem kennt hefur frá'
Dönum i garð íslendinga út af sam-
%
bandsslitunum, hefur og gerst at-
burður í Danmörku, sem var hnefa-
högg í andlit íslenzku þjóðarinnar,
víg Guðmundar Kamban. Og þegar
nafn hans er nefnt, er nefnt nafn ís-
lendings, sem var um margt fulltrúi
íslenzks þjóðerhis og íslenzks anda-
Og vitað er, að hann var veginn al-
saklaus, enda má líta þann veg á, að
danska þjóðin hafi lýst víginu á hend-
ur sér og greiði vígsbætur.
Hvernig taka svo íslendingar þess-
um atburði? Lílc Guðmundar Kamban
er flutt heim til ættjarðarinnar, svo
að það fái leg í íslenzkri mold. , Og
lík lians var flutt með Esju, i sömu
ferðinni og hinn mikli hópur íslepd-
inga kom heim, er um skeið hafði
dvalið erlendis og þjóðin hafði fyllstu
ástæðu lil þess að fagna. Fyrir því var
sjálfsagt að sýna þessum Islendingum
hinn fyllsta sóma. Og allur sá fögnuð-
ur, sem þeim var sýndur í landi, var
síst um of- En sá þátturinn, sem frafn
fór á skipsfjsl, var hneyksli. Esja átti
að sigla að landi með fána í hálfa
stöng. Og eins og á stóð var óviðeig-
andi að hafa fagnaðarhátíð í skipinu.
Þátfur útvarpsins þar um var ekki
smekklegur. Og blaðamenn gátu beðið
með fréttasnuður sitt meðal farþeg-
anna, þar til að þeir höfðu stigið á
Iand.
Islenzka þjóðin hafði verið stórlega •
móðguð, vegna þeirrar árásar, sem
gerð var á hendur henni með vígi
eins hins ágætasta íslendings. En þeg-
ar henni bar á réttri stundu og á
réttan hátt að sýna harm sinn hefur
þún í frammi leikaraskap við líkbör-
ur hans. Svona liáttvfsi getur ekki
skapað íslendingum virðingu annara
þjóða- En hún gæti styrkt þá skoðun
þeirra, að upp á ýmislegt mætti bjóða
íslendingum.
Norræna einangrunin rofin.
Danski stjórnmálamaðurinn Christ-
mas Möller hefir sýnt skilning á ])ví,
að íslendingar sögðu upp sambands-
lagasamningnum við Dani.
Á fundi norræna félagsins í Osló
t
ÚTSÝN
9