Dagblaðið Vísir - DV - 29.09.2017, Blaðsíða 16

16 Helgarblað 29. september 2017fréttir
F
jórir þingmenn Viðreisnar og
Pírata, með Pawel Bartoszek í
fararbroddi, lögðu fram frum-
varp um lögleiðingu kanna-
bisefna sem vakið hefur töluverða
athygli. Áður hafa Píratar lagt fram
þingsályktunartillögur um afglæpa-
væðingu kannabis, það er að ekki
verði refsað fyrir vörslu neyslu-
skammta. Þetta frumvarp, sem ekki
var tekið á dagskrá á þessu þingi,
gekk hins vegar mun lengra. Í frum-
varpinu fólst að ræktun, sala og
neysla kannabis yrði gerð lögleg,
með vissum skilyrðum þó. Einungis
yrði heimilt að selja efnin í sérstök-
um verslunum sem mættu ekki hafa
vínveitingaleyfi, ekki mætti auglýsa
efnin og þau yrðu seld í látlausum
umbúðum með viðvörun um skað-
semi. Aldurstakmark til kaupa yrði
20 ár líkt og áfengiskaupaaldur-
inn. Efnin yrðu skattlögð um 2.000
krónur á hvert gramm af virka efn-
inu THC, hvort sem um væri að
ræða hass, marijúana, kökur, te eða
rafrettuvökva. n
P
awel sendi frumvarpið inn
til nefndarsviðs í byrjun
ágúst og bjóst þá við því
að það yrði tekið á dagskrá
en síðan hefur mikið vatn runnið
til sjávar. Fyrir þingrof sagði
hann: „Núna hef ég raunhæfar
væntingar um það. Við munum
einungis semja um ákveðin mál
hérna í þinginu sem sátt er um að
klára og ég þykist vita að þetta mál
sé ekki eitt af þeim.“ Hann býst þó
fastlega við því að leggja það fram
á ný nái hann endurkjöri í kom-
andi alþingiskosningum.
„Ég tel að þetta sé sú útgáfa af
skaðaminnkun og afglæpavæð-
ingu sem gengur best upp og þetta
er sú skoðun sem margir eru að
komast að.“ Nefnir hann sérstak-
lega Kofi Annan, fyrrverandi að-
alritara Sameinuðu þjóðanna,
sem hefur barist fyrir þessari leið.
„Leiðin til þess að snúa við blaðinu
í þessu eiturlyfjastríði eru reglu-
væddir og löglegir markaðir. Þetta
eru þær forvarnaraðgerðir sem
við vitum að virka hvað best þegar
kemur að vímugjöfum eins og til
dæmis áfengi, það er hátt verðlag,
aldursmörk og aðgengi. Við get-
um ekki stýrt neinu af þessu ef sala
og framleiðsla er áfram í höndum
svarta markaðarins.“ Þess vegna
gangi afglæpavæðing ekki nógu
langt.
Pawel segist ekki hafa fengið
mikið af viðbrögðum frá öðrum
þingmönnum en töluverð utan
úr samfélaginu. Hann telur þó að
þetta frumvarp samrýmist stefnu
Viðreisnar. „Það hefur ekki farið
fram umræða um þetta innan Við-
reisnar í heild sinni. Ég hef hins
vegar unnið þetta mjög þétt með
ungliðum flokksins og ég þykist
vita að sá hluti grasrótarinnar
fylgir mér nokkuð fast að málum.“
Hann lítur ekki á frumvarp-
ið sem skref í átt að óskilyrtri lög-
leiðingu kannabisefna í framtíð-
inni. „Það er ekki það sem við
erum að horfa til. Ég vil ekki að
þetta verði selt í Hagkaupum, guð
forði okkur frá því, ef við tölum um
frjálsa sölu, til dæmis með hluti
eins og kaffi sem er vægur vímu-
gjafi. Þetta er ekki skref í átt til þess
að kannabis verði selt eins og kaffi
nema síður sé.“
Aðspurður segist Pawel sjálf-
ur hafa prófað að reykja kannabis.
„Já, ég hef gert það 2–3 sinnum en
það er langt síðan. Áfengi er minn
tebolli og ég neyti þess reglulega,
sumir myndu segja of reglulega.“
H
elgi Gunnlaugsson, pró-
fessor í félagsfræði við Há-
skóla Íslands, hefur gert
rannsóknir á þessu sviði.
Meðal annars skoðanakann-
anir fyrir Félagsvísindastofnun
árin 1997, 2002, 2013 og 2017
og aukningin er veruleg á þessu
tímabili. Árið 1997 höfðu 18 pró-
sent svarenda á aldrinum 18–67
prófað kannabisefni einhvern
tímann á lífsleiðinni en nú er
hlutfallið 35 prósent. Helgi tel-
ur ástæðuna tvíþætta, annars
vegar ótvíræða aukningu og hins
vegar það að fólk sé óhræddara
við að viðurkenna þetta. „Kanna-
bis er komið meira inn í þessa
flóru vímuefna sem fólk neytir og
orðið viðurkenndara sem hluti af
afþreyingarskammti þjóðarinn-
ar.“
Við frekari greiningu má sjá
að notkun kannabis er lang-
mest í yngsta hópnum, 29 ára
og yngri, þar hefur helmingur
prófað. Einnig hafa nokkuð fleiri
karlmenn en konur neytt efnis-
ins. Um 10 prósent þjóðarinnar
hafa neytt þess tíu sinnum eða
oftar og 5 prósent hafa neytt þess
á síðustu sex mánuðum. Eftir
40 ára aldur fer neyslan hverf-
andi og mælist vart hjá hópnum
eldri en 60 ára. Helgi segir að út
frá þessu megi álykta að neyslan
eldist af fólki.
„Eldri aldurshóparnir hafa
meiri áhyggjur af fíkniefnabrot-
um og fíkniefnaneyslu. Þau hafa
áhyggjur af börnunum sínum og
barnabörnum. Þetta er ekki eins
mikið hjá yngri kynslóðinni þar
sem neyslan er stunduð. Unga
fólkið hefur meiri áhyggjur af of-
beldisbrotum og kynferðisbrot-
um.“ Þetta leiði af sér að mun
meiri vilji sé til að afglæpavæða
kannabis í yngri hópunum á
meðan þeir eldri gefi ekkert eftir.
Helgi segir að þegar fólk er
tekið með kannabis, jafnvel 0,1
gramm blandað í tóbak, fái það
sekt upp á tugi þúsunda og geti
lent á sakaskrá. Brotið helst á
sakaskránni í þrjú ár og er að-
gengilegt fyrir opinbera aðila í
allt að tíu ár. Þetta hafi miklar af-
leiðingar fyrir fólk þegar kemur
að atvinnuleit, námsumsóknum
og fleiru.
Hann er þó ekki tilbúinn að
kvitta upp á lögleiðingu á þess-
um tímapunkti. „Ég held að við
ættum frekar að vinna þessi
mál í samstarfi við aðrar þjóð-
ir, hinar Norðurlandaþjóðirnar
og Evrópuþjóðirnar. Ég veit ekki
hvort við séum tilbúin til að taka
þetta skref ein og sér, þjóð sem er
nýbúin að lögleiða bjór.“
Þ
ann 2.–4. október verður
haldin ráðstefna um fíkn,
í tilefni 40 ára afmælis
SÁÁ, á Hilton hótelinu. Þar
verða málefni tengd kannabis og
lögleiðingu þess rædd sérstak-
lega á þriðjudeginum 3. október.
Valgerður Rúnarsdóttir, fram-
kvæmdastjóri lækninga hjá SÁÁ,
segir samtökin hallast að afglæpa-
væðingu. „Það er stefna SÁÁ að
það eigi ekki að gera glæpamenn
úr þeim sem eru veikir af fíkn. En
ef aðgengi eykst, þá eykst neyslan.
Aðgengi getur einnig breytt
viðhorfi fólks þannig að það telji
vímugjafann ekki varasaman. Hér
eru vandamál með lögleg fíkni-
efni, áfengi, tóbak og önnur lyf.“
Hún segir reglulega neyslu
kannabis hafa mikil áhrif á starf-
semi líkamans og heilans. „Reglu-
leg notkun er líkamlega ávana-
bindandi. Ef neytandi hættir
skyndilega fær hann fráhvarf sem
einkennist af svefntruflunum,
kvíða, svita og fleiru. Það tekur
taugakerfið langan tíma að jafna
sig. Fólk ætti að geta jafnað sig vel
þó að það séu til vísbendingar um
langvarandi áhrif á vitræna getu
og annað slíkt. Erfiðasta vanda-
málið er hins vegar að sigrast á
fíkninni sjálfri.“
Kannabis hefur verið mikið til
umræðunni í tengslum við geð-
sjúkdóma og ekki að ósekju. Val-
gerður segir: „Kannabisreykingar
tengjast mjög sterkt geðrænum
einkennum. Þú getur verið með
mikil einkenni sem líkjast alvar-
legum geðsjúkdómum einungis
vegna neyslunnar. Einkenni kvíða,
athyglisbrests, ofsóknarbrjálæðis,
óraunveruleikatilfinningar og
jafnvel geðrofs. Síðan eru einnig
tengsl við undirliggjandi geðsjúk-
dóma, neysla kannabis getur auk-
ið á einkennin og breytt þeim.“
Hún segir óreglulega notkun hafa
minni áhrif en geti þó raskað þeim
sem eru viðkvæmir fyrir.
Helgi Gunnlaugsson „Kannabis er
komið meira inn í þessa flóru vímuefna
sem fólk neytir og orðið viðurkenndara
sem hluti af afþreyingarskammti þjóðar-
innar.“
Valgerður Rúnarsdóttir „Þú getur verið
með mikil einkenni sem líkjast alvarlegum
geðsjúkdómum einungis vegna neyslunnar.“
Pawel vill lögleiða kannabis:
n Almennt viðurkenndari vímugjafi n Taugakerfið lengi að jafna sig
„Vil ekki að þetta verði selt í Hag-
kaupum, guð forði okkur frá því“
Afglæpavæðing gengur ekki nógu langt
Tvöföldun á 20 árum
Einkenni kvíða, ofsóknarbrjálæðis og geðrofs
Pawel
Bartoszek
Hyggst leggja
kannabismálið
fram á ný nái
hann endurkjöri
á þing.
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is