Morgunblaðið - 20.05.2017, Blaðsíða 30

SVIÐSLJÓS
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Íbúar í íbúðahverfum í ná-grenni við urðunarstöð Sorpuí Álfsnesi kvörtuðu um 58%minna árið 2016 en árið áður
vegna lyktarmengunar.
Þetta kemur fram í nýlegri
skýrslu Resource International sem
sérhæfir sig í umhverfisráðgjöf.
Skýrslan var kynnt á stjórnarfundi
Sorpu í vikunni og segir Björn H.
Halldórsson, framkvæmdastjóri
Sorpu, að það standi til að senda
skýrsluna á Heilbrigðiseftirlit
Reykjavíkur og Umhverfisstofnun
en Mosfellsbær hefur þegar fengið
eintak.
Urðunarstaður Sorpu í Álfsnesi
er stærsti urðunarstaður landsins
en á undanförnum árum hefur
Sorpu borist tölvuverður fjöldi
kvartana vegna lyktarmengunar á
svæðinu. Resource International
gerði úttækt á lyktarmengun frá
urðunarstöðinni og mátu árangur
aðgerða Sorpu í lyktarvörnum.
Úðun skilaði ekki árangri
Fyrirtækið gerði úttekt á lykt-
armengun á ákveðnu viðmið-
unartímabili á árunum 2015 og 2016.
Meðal annars var mældur árangur
Sorpu við að draga úr lyktar-
mengun með vatnsúðun með notkun
haugsugu. Haugsugur eru notaðar
til að úða sjó og vatni með lyktarefni
á urðunarstaðinn. Úttektin leiddi í
ljós að kvörtunum um lykt-
armengun fækkaði til muna milli
ára á sama tíma og úðun með haug-
sugu var minni árið 2016 en árið á
undan en Sorpa keypti á árinu nýja
haugsugu og hefur nú tvær til um-
ráða.
Í skýrslunni segir að mjög svip-
uð veðurskilyrði hafi verið á urð-
unarstaðnum milli ára og því ekki
hægt að segja að vindátt og úrkoma
sé ástæða þess að færri kvartanir
bárust. Þá er tekið fram að mögu-
legt sé að íbúar kvarti ekki eins
mikið og áður vegna þess að þeim
hafi fundist kvartanir sínar ekki
skila árangri.
Athygli vekur að á tímabilinu 1.
apríl til 30. september 2016, sem út-
tektin nær til, komu 93% af kvört-
unum frá íbúum í íbúðahverfinu í
Leirvogstungu í Mosfellsbæ.
Á tímabilinu bárust 29 kvart-
anir og voru 27 þeirra frá Leirvog-
stungu. Frá jaðri íbúðahverfisins í
Leirvogstungu eru um 2,5 km að
urðunarstaðnum í Álfsnesi.
Vindátt var í 20% tilvika í átt að
íbúðahverfinu.
Tekið er sérstaklega fram í
skýrslunni að ef rýnt er í texta
kvartana frá íbúum í Leirvogstungu
séu íbúar orðnir almennt leiðir á
ástandinu og telji að kvartanirnar
sínar skili ekki árangri. Þá barst ein
kvörtun frá Helgafellslandi, en
þangað eru um fjórir kílómetrar að
urðunarstaðnum og svo ein kvörtun
frá Móbergi í Kjalarnesi í lok júlí.
Kvörtunardögum fækkaði
Viðmiðunartímabilið tekur til
183 daga og sumarið 2015 bárust
kvartanir 16% daga tímabilsins en
sumarið 2016 einungis 10% daga,
kvörtunardögum fækkaði því um
37,5% milli ára.
Samkvæmt skýrslunni geta
ástæður fyrir fækkun kvört-
unardaga verið margar og
því ekki hægt að draga
ályktun um hvað veldur.
Skýrslan segir hins vegar
að ein ástæðan geti verið
að lyktin sé ekki
eins mikil og áð-
ur en meira við-
varandi.
58% færri kvartanir
um lyktarmengun
Úr skýrslu Resource International
Sorp Langflestar kvartanir bárust frá íbúðahverfinu í Leirvogstungu
sem er 2,5 km frá Álfsnesi og var vindáttin í 20% tilfella í átt að hverfinu.
30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. MAÍ 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ráðist hefurverið tilatlögu
gegn plastpok-
anum á lands-
byggðinni. Í
Morgunblaðinu í
dag er greint frá svoköll-
uðum pokastöðvum, sem
komnar eru á nokkra staði á
landinu. Í pokastöðvunum er
að finna fjölnota taupoka,
sem viðskiptavinir verslana
geta fengið að láni í stað
þess að kaupa plastpoka.
Fyrstu stöðinni var komið
upp á Höfn í Hornafirði að
frumkvæði Guðrúnar Ásdís-
ar Sturlaugsdóttur, sem
stefnir að því að koma upp
sambærilegum stöðvum á
öllu Suðurlandi.
Nú síðast var pokastöð
komið upp í Skagafirði. Þar
sauma konur fjölnota tau-
poka til að setja í verslanir
fyrir viðskiptavini með það
að markmiði að útrýma notk-
un plastpoka í Skagafirði.
Fyrr í vikunni var vakin
athygli á því að Íslendingar
nota 35 milljónir plastpoka á
hverju ári. Stóð pokasjóður
að baki því og var klippt á
borða úr plastpokum fyrir
utan Melabúðina í Vestur-
bænum til að hnykkja á
skilaboðunum. Í tilkynningu
frá sjóðnum sagði að hefði
borðinn verið gerður úr þeim
fjölda plastpoka sem Íslend-
ingar notuðu á einum degi
hefði hann náð frá Reykjavík
til Selfoss. Þar kom jafn-
framt fram að frá upphafi
hefðu einn til einn og hálfur
milljarður plastpoka verið
seldir á íslandi. Fyrsti ís-
lenski pokinn hefði verið
framleiddur 1968. Hann ætti
þó „enn langt í land með að
verða að moldu því það tekur
á bilinu 100-500 ár fyrir
plastpoka að brotna niður í
náttúrunni“.
Plast veldur mikilli meng-
un í umhverfinu. Jafnvel á
mesta hafdýpi þar sem mað-
urinn hefur aldrei komið er
plastúrgang að finna.
Örsmáar plastagnir fylla
höfin og hafna í fæðukeðj-
unni. Fuglar, skjaldbökur og
mörgæsir borða plast.
Plöntusvif tekur í sig plast.
Smáfiskar og krabbar borða
svifið og lenda síðan í kjafti
stærri fiska. Á endanum
lendir plastið á matarborði
mannsins. Vitað er að mikill
fjöldi fugla og sjávardýra
drepst á ári hverju vegna
plastrusls. Vaknað hafa
spurningar um það hvaða
áhrif plast hefur á hormóna-
starfsemi í mönn-
um.
Plast hefur
einnig safnast
fyrir á eða við yf-
irborð hafanna. Í
Kyrrahafinu hef-
ur myndast gríðarlega stór
plastbreiða. Hafstraumarnir
gera að verkum að plastið
safnast saman.
Plastið leysist upp í
örsmáar agnir, en það hverf-
ur ekki. Breiðunni var fyrst
lýst í vísindagrein árið 1988.
Fyrr á þessu ári birtu vís-
indamenn á Spáni og víðar
niðurstöður rannsóknar þess
efnis að plastrusl bærist með
hafstraumum, ferli sem kall-
ast hita-seltuhringrás, í
Grænlandshaf og Barents-
haf. Sögðu þeir að plastrusl-
ið flyti við yfirborðið, safn-
aðist fyrir í ísnum og félli
jafnvel niður á hafsbotninn.
Engin leið væri að meta
hvaða áhrif plastið myndi
hafa á viðkvæmt vistkerfi
norðurslóða.
Átta milljónir tonna af
plasti fara í sjóinn á ári og
hefur verið slegið á að 110
milljónir tonna af plastrusli
séu í höfunum. Talið er að
um miðja öldina verði meira
plast í úthöfunum en fiskar.
Endurvinnsla fer fram á
plasti. Lágt olíuverð hefur
hins vegar staðið endur-
vinnslu fyrir þrifum. Vegna
hins lága verðs er ódýrara að
vinna plast úr olíu en að
endurvinna það. Fyrir vikið
hafa endurvinnslustöðvar
víða átt erfitt uppdráttar.
Plast hefur marga kosti og
er gríðarlega mikið notað í
ýmiss konar tæki og tól,
fatnað, lagnir og umbúðir,
tannkrem og þvottaefni.
Listinn gæti fyllt marga
dálka.
Stór hluti af plastinu sem
fer um hendur okkar fer
nánast beint í ruslið. Plast-
pokar eru aðeins hluti af
vandanum, en einhvers stað-
ar verður að hefjast handa.
Það ætti að vera gerlegt að
draga úr notkun plastpoka
og á endanum hætta henni
alveg, þótt ekki sé það jafn
auðvelt og að segja það.
Staðreyndin er sú að plastið
er alls staðar og í okkar ein-
nota menningu fer stór hluti
þess beint á haugana. Poka-
stöðvarnar og áform Poka-
sjóðs um að leggja sig niður
eru hins vegar til marks um
vitundarvakningu í þessum
efnum og hana þarf að virkja
til þess að snúa við blaðinu í
ofnotkun plasts.
Á hverri mínútu er
ein milljón plast-
poka notuð í heim-
inum}
Ofnotkun plasts
Í
formála að síðasta stórvirki sínu,
Mémoire, l’Histoire, l’Oubli, þakkar
franski heimspekingurinn Paul Ri-
cæur ungum aðstoðarmanni sínum
til tveggja ára þá vinnu sem hann
lagði í frágang og yfirlestur verksins. Verkið
kom út árið 2002. Hálfum öðrum áratug síð-
ar gengur aðstoðarmaðurinn ungi upp þrep-
in að Élysée-höll í París og tekur við emb-
ætti forseta Frakklands en til hliðar stígur
maðurinn sem ruddi honum braut á opinber-
an vettvang franskra stjórnmála fyrir fimm
árum.
Sigurbraut Macron er merkileg fyrir
margra hluta sakir, ekki aðeins þá staðreynd
að þegar hann bauð sig fram til hins háa
embættis hafði hann aldrei persónulega lagt
út í kosningar á opinberum vettvangi, heldur
einnig vegna þess að örfáir mánuðir eru síðan hann
sagði sig úr flokki Hollande forseta og ríkisstjórn hans
um leið, en flokkurinn sá og forsetinn fráfarandi njóta
minni vinsælda en flestir aðrir í Frakklandi í dag.
En Macron liðsinnti Ricæur þegar sá síðarnefndi var
kominn á níræðisaldur og fyrir löngu orðinn þekktur
heimspekingur, ekki aðeins í Frakklandi heldur á öllu
meginlandi Evrópu og raunar í Bandaríkjunum einnig
þar sem hann kenndi á tímabili. Verkefnið fékk Mac-
ron sökum þess að hann lauk prófi í heimspeki frá hin-
um virta Paris X Nanterre um svipað leyti. Hafa
franskir fjölmiðlar gert nokkuð úr tengslum forsetans
unga og hins aldna heimspekings og er talið víst að
heimspeki Ricæur og siðfræði hans muni
hafa mótandi áhrif á embættisfærslu Mac-
ron næstu fimm árin. Raunar hefur Peter
Kemp, prófessor emeritus við Háskólann í
Árósum, bent á að sagan geymi ekki ofmörg
dæmi þess að heimspekimenntaðir menn
gegni embættum þjóðarleiðtoga, en Macron
er þó líkast til nýjasta dæmið þar um. Í
grein sem Kemp birti fyrr á þessu ári bend-
ir hann meðal annars á að Macron fari, í
bók sem hann gaf út í fyrra og ber heitið
Révolution, lofsamlegum orðum um Ricæur.
Fjallar hann þar um þau áhrif sem hann
telur sig hafa orðið fyrir af samvistum og
samstarfi við fræðimanninn aldna.
En fleiri hafa orðið fyrir miklum áhrifum
af skrifum og hugsun Paul Ricæur. Einn
þeirra sem urðu snemma fyrir áhrifum Ri-
cæur var Páll Skúlason, síðar háskólarektor, en á með-
an hann stundaði nám við Kaþólska háskólann í Leu-
ven sótti hann fyrirlestra sem Ricæur flutti á þeim
vettvangi. Vakti hinn þekkti heimspekingur athygli
Páls og fór svo að hann ritaði doktorsritgerð sína um
tiltekna þætti í heimspeki Ricæur. Kynntust þeir og
varð samgangur milli þeirra töluverður næstu árin.
Um miðjan áttunda áratuginn kom Ricæur m.a. til Ís-
lands og flutti fyrirlestra við HÍ.
Heimspeki Ricæur hafði áhrif á Pál og enn munu
þau hafa áhrif á Macron. Vonandi reynist hann jafn
farsæll í sínum störfum og raunin varð með Pál Skúla-
son. ses@mbl.is
Stefán Einar
Stefánsson
Pistill
Ricæur, Páll Skúlason og Macron
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Björn H. Halldórsson, fram-
kvæmdastjóri Sorpu, gerir ráð
fyrir að greiningu á lyktar-
mengun frá urðunarstöðinni
verði haldið áfram. „Við erum
á fullu að gera allt sem við
getum.Við skoðum allar til-
lögur sem koma upp um hvort
við getum bætt ástandið,“
segir Björn. Hann bendir á að
lyktin sé tímabundin, þar sem
gas- og jarðgerðarstöð muni
rísa á svæðinu og leysa vand-
ann.
„Við stefnum á að reisa
gas- og jarðgerðarstöð. Hún á
að leysa þetta vandamál og
losa okkur við lyktarupp-
sprettuna.“
Gas- og jarðgerðarstöðin
verður í Álfsnesi. Stöðin mun
taka allan lífrænan úrgang frá
heimilum og sértækan úrgang
úr atvinnulífinu og breyta í
metangas og jarðvegs-
bæti.
Unnið að lausn
á lyktinni
GAS- OG JARÐGERÐAR-
STÖÐIN LEYSIR VANDANN
Björn H.
Halldórsson