Land & synir - 01.12.1995, Qupperneq 4

AUGVNMIN OGAUGUNÞÍN: Þrösturleó Gunnarsson og Bergþóra Aradóttir í„Tár úr steini“.
Myndir með innostæðu
Hilmar Oddsson rœðir um mynd sína "Tár úr steini
Samband Jóns og Lífar er
hinsvegar mótvægi við
samband Jóns og Annie,
það er vandræðalaust,
hreint og klárt.
Hver var útgangspunkt-
urinn varðandi notkun
tónlistarinnar í mynd-
inni?
HILMAR: Tónlistin er
upphaf og endir þessarar
bíómyndar, hin eiginlega
ástæða fyrir gerð hennar.
Hún er tilfinningaflæði
myndarinnar, hefur
myndirnar í æðra veldi
að mínu mati og ekki
nóg með það, þetta er
auðvitað mynd um tón-
skáld og það gefur
Hilmar Oddsson útskrifaðist í
kvikmyndaleikstjóm frá
Hochschule fiirFemsehen und
Film íMiinchen árið 1986. Sama
ár frumsýndi hann fyrstu bíó-
mynd sína, "Eins og skepnan
deyr". Meðal helstu annarra
verka Hilmars em sjónvarps-
myndimar "Öskuhuska og
maðurinn sem átti engar huxur"
og "Sjóarinn, spákonan, blóma-
salinn, skóarinn, málarinn og
Sveinn". 14. september s.l.fmm-
sýndi hann nýjustu bíómynd
sína "Tár úr steini".
EFTIR ASGRIM SVERRISSON.
Nú er áherslan á örlög Jóns Leifs en
stundum saknaði maður meiri
nándar í sambandi Jóns ogAnnie. Þú
hefur ekki viljað leggja meiri áherslu
á ástarsöguna?
HILMAR: Ég lít þannig á að þetta sé
ástar- og örlagasaga. Samband Jóns og
Annie líður eftilvill fyrir það að ég er
líka að reyna að koma til skila
sambandi hans við dótturina Líf, sem er
allt annars eðlis. Myndin er um Jón, en
Annie er afar sterkt mótvægi við hann.
Þau eru bæði listamenn, hún
píanóleikari en hann tónskáld. Þegar
myndin hefst fáum við að vita að henni
gengur mjög vel en honum aðeins
síður. Hann er ofurlítið ósáttur en ástin
blómstrar engu að síður. Fyrir mér er
saga Jóns harmleikur, en til að koma
harmleiknum til skila dramatískt þarf
að undirbyggja hann með því að sýna
frammá að hlutirnir hafi nú
einhverntíma verið betri.
Þessu reyni ég að koma að
strax í upphafi. Síðan gerist
það að smátt og smátt
þróast þau í sundur, þrátt
fyrir að elska hvort annað.
Samband þeirra fékk ekki
þrifist vegna þess að
jarðvegurinn sem því var
sáð í, var sýktur. Þau voru
einnig afar ólík, hann er
íslendingurinn erlendis,
með hraun, jökla og
eldgos í æðum, þráir
ísland jafn mikið og ást
eiginkonu sinnar; hún er af
mið-evrópskum menn-
ingarættum með allan
þann arf í blóðinu. Hún er
líka gyðingur, sem þýðir að
hún þarf ekkert að velja.
Spurningin á þessum árum var ekki
hvað síst um afstöðu. Jóni var boðið að
ganga til liðs við nasistana með fororði
um bjarta framtíð sem tónskáld og
stjórnandi. Hann þurfti bara að losa sig
við "smá vandamál", fjölskylduna! Það
sem áður var honum til framdráttar, er
honum nú til trafala. Hún þarf ekki að
velja, því hún er gyðingur. Hann
stendur frammi fyrir tveimur kostum.
Hann hikar og þessvegna tapar hann
hvoru tveggja. Þetta gríska trag-
edíuelement er kjami sögunnar. Það er
kannski erfitt fyrir okkur að skilja stöðu
Anniear. íslendingar eru kaotískir,
agalausir veiðimenn og tækifærissinnar
með enga bjargfasta lífsskoðun. Þessi
kona er fædd og uppalin með
grundvallar lífsviðhorf. Hún vill frekar
deyja en að ganga í hð með óvininum.
Fyrir Jóni er þetta miklu flóknara mál.
Hann reynir að bjarga fjölskyldunni
með því að rétta óvininum litla-
fingurinn, í mikilli óþökk Annie.
augaleið að tónhst skiptir
máli í slíkri mynd. Það
sem ég var að reyna að
gera öðruvísi var að
nálgast tónlistina eins og
persónu, bæði útfrá handriti og vinnu
með leikurunum. Ef þú tækir músikina
útúr þessari mynd, þá væri hún kannski
þokkaleg en orð og athafnir Jóns Leifs
tapa vigt ef þú hefur ekki tónlistina
vegna þess að hún segir þér að
maðurinn er stór hstamaður í alheims-
samhengi. Við lögðum gífurlega vinnu í
að velja tónhstina og vinna úr henni og
vorum svo heppnir að vinna með
hljóðmanni á heimsmælikvarða,
algjörum snilling, sem er Kjartan
Kjartansson. Hann er ekki auðveldur í
samstarfi en við náðum samt alveg
rosalega vel saman að mörgu leyti. Fyrir
honum var tónlist Jóns uppgötvun.
Helsti samstarfsmaður minn, Hjálmar
H. Ragnarsson, er eiginlega maðurinn
með lykihnn, sá sem upphaflega kveikti
í mér. Við hittumst þegar ég var að hefja
nám í Munchen um 1980 og hann sagði
að ef íslendingar kærðu sig um þá gætu
þeir gert Jón Leifs að því sem Grieg er
Norðmönnum og Sibelius er Finnum.
Þessi setning sat í mér. Það var svo ekki
fyrr en níu árum síðar að ég hringdi í
hann og bauð honum til samstarfs.
Hjálmar er enginn venjulegur músikant
því hann hefur unnið milíið í leikhúsi
og við aðra dramatíska miðla. Hann er
því að mörgu leyti ágætur félagi í
handritsskrifum, mjög ástríðufuhur og
hugsar dramatískt. Það sem skipti
höfuðmáh í samstarfi okkar þriggja var
að við gengum útfrá því að tónlistin
væri alltaf unnin eins og hún hefði verið
gerð fyrir þessa mynd. Ég held að það
hafi tekist og það er það stórkostlega.
Þar er Kjartan alger lykilmaður með
kunnáttu sína á hljóðklippitölvurnar.
Hann er þessi frábæri fagmaður sem
getur hnikað til bíti sem kemur brotinu
of snemma án þess að þú finnir hið
minnsta fyrir því, sem segir manni að
það er vel gert. Eins og öll tækni þá á
4 Ltmá&symr
hún hvorki að sjást né heyrast. Þetta var
eitt skemmtilegasta ferlið í allri
kvikmyndagerðinni af því að þetta er
músikmynd og fyrir mig sem músik-
áhugamann skipti það öllu máli.
Hvernig kom samstarjið við Slawomir
Idziak til?
LIILMAR: Ég kynntist honum gegnum
sameiginlega þýska vinkonu sem hafði
unnið með honum í Austur-Evrópu.
Upphaflega kemur krafa frá þýska
samstarfsaðilanum um þýskan töku-
mann en þeir sögðu að tækist okkur
Jónu að fá Slawomir, sem er Pólverji,
þá mætti hta á það sem þýskt framlag,
einfaldlega vegna stöðu hans sem eins
stærsta nafns í evrópskum kvik-
myndum. Það geggjaða er að ég gerði
mér ekki grein fyrir því þá, að hann var
tökumaður Kieslowskis. Ég vissi að
hann hafði unnið með Andrzej Wajda
og að hann hefði tekið flestar myndir
Krzysztof Zanussi. Þetta nægði mér
alveg. Ég sendi honum handrit og hann
krítiseraði margt en sagðist sjá eitthvað
í þessu sem honum hkaði. Hann kemur
hingað og við förum að rabba saman
um Kieslowski, m.a. Stutta mynd um
morð og Tvöfalt líf Veroníku. Hann
verður svohtið einkennilegur á svipinn
þegar ég fer að spyrja hann hver hefði
tekið þær myndir. Ég var aðallega að
hugsa um að móðga hann ekki, koma
honum í skilning um að mér þætti
mikið til hans koma þrátt fyrir dálæti
mitt á þessum myndum! Svo kemur
sannleikurinn í ljós og ég verð eins og
klessa! Fyrir mér var hann sá besti sem
ég hefði getað fengið, þetta var of gott til
að geta verið satt. Svo jafna ég mig á
þessu og við vinnum saman í handritinu
í tíu daga. Slawomir er sjóður af
kunnáttu og fróðleik. Hann er ekki
aðeins tökumaður, heldur einnig
leikstjóri og verið verðlaunaður sem
shkur, hann kennir út um allar trissur
dramatúrgíu o.þ.h., hann hugsar um
allt ferhð, handritið, leikarana o.sv.frv.,
þessvegna er hann svona snjall
tökumaður. Þessir tíu dagar okkar
saman voru afar erfiðir fyrir mig. Hann
hefur gífurlega sterka nærveru og
maður þurfti að hafa sig allan við. Eftir
hvem dag með honum var maður alveg
uppgefinn, en um leið var þetta
stórkostlegur skóli. Hann gjörbreytir
andanum í verkinu og á í raun ýmis
element í handritinu, þó hann hafi ekki
viljað fá kredit.
Við skjótum svo vetrarsenumar hér á
íslandi og ætlunin var að taka upp
þráðinn um vorið. í millitíðinni fær
hann tilboð frá Hollywood um að
mynda fyrir John Duigan, leikstjóra
Sirens og Flirting. Hann var búinn að
segja mér að hann hefði verið að reyna
að komast inná ameríska markaðinn
um nokkum tíma en það hefði strandað
á atvinnuleyfi. Svo býðst honum þetta
verkefhi sem er hans lykill að Ameríku