Feykir - 21.03.2013, Page 7

11/2013 Feykir 7
stöðugar framfarir í krabba-
meinslækningum sem og það
að meinin greinist gjarnan
fyrr en áður eigi stærstan þátt
í að lífshorfur hafi aukist fái
menn krabbamein á annað
borð. Sjúkdómurinn er þá
styttra kominn á leið og því
auðveldara að lækna hann.
-Jú, lækningaaðferðir eru
betri, betri skurðaðgerðir,
betri lyf og nákvæmari
geislameðferðir. Allt þetta
skiptir máli en stóri þátturinn
er sá að reyna að greina þetta
sem fyrst og það er gert meira
af því núna á seinni árum.
Langbesta forvörnin fyrir
utan holla lífshætti er falin í
því að greina meinið snemma.
Það er trúlega það sem skiptir
langmestu máli í þessari
aukningu á lækningu, segir
Þorsteinn.
Sem dæmi um krabbamein
sem er á undanhaldi er
magakrabbamein og segir
Þorsteinn að breytt mataræði
sé talin langlíklegasta skýring-
in. Minna sé af reyktum og
söltum mat og þeim sem
geymdur var við óheppilegar
aðstæður áður fyrr. En þetta
voru þær aðstæður sem menn
höfðu þá og menn liðu fyrir að
maturinn var ekki hollur fyrir
magann. Þorsteinn segir þó að
sjálfsagt hafi verið í lagi með
hann í hófi, og í rauninni megi
segja að það sé í lagi með flest
allt, bara í hófi.
Núna þegar Mottumars er á
enda og kastljós fjölmiðlanna
beinist frá málefninu mega
menn ekki sofna á verðinum
heldur að vera vakandi
fyrir heilsunni allt árið og
sérstaklega, segir Þorsteinn,
fyrir hverri breytingu sem ekki
gengur til baka.
-Vera bara vakandi. Það
er besta forvörnin að þekkja
líkamann og átta sig á breytingu
og ef þær eru viðvarandi þá að
leita til okkar.
-Já, það eru fyrst og fremst
staðbundin krabbamein í
munnholi og í nefi sem aukast
og nokkuð ábyggilega líka í
vélinda og í maga. Eiturefnin
berast þá niður á þessa staði.
Það er ekki komið í ljós ennþá
hversu aukningin er mikil
en þetta er klárlega tengt við
aukningu á krabbameini.
Þorsteinn segir aðspurður að
ekki sé hægt að mæla með
því að menn taki í nefið eða
vörina vilji þeir hætta að
reykja. Þessi krabbamein eru
líka á slæmum stað og erfitt að
meðhöndla þau og þar að auki
viðhelst nikótínfíknin.
Forvarnirnar eru að
sjálfsögðu að hætta að
reykja og nota tóbak en eru
einhverjar forvarnir gegn
blöðruhálskirtils- og ristil-
krabbameini? Þorsteinn segir
að forvarnir gegn blöðru-
hálskrabbameini séu ekki
mikið þekktar. Það sé þó
talað um Lycopene sem
verndandi þátt en það finnst
t.d. í tómötum og sérstaklega
mikið í heilsutómötum
og væntanlega eitthvað í
tómatsósu. Ekki sé mikið
annað sem er þekkt en svo hafa
verið einhverjar vangaveltur
um að kalkríkur matur gæti
aukið áhættuna.
-En þetta er allt mjög óljóst.
Með ristilinn er það offita
og kyrrseta sem virðist vera
talsverður áhættuþáttur og
trúlega mataræðið líka. Talað
er um rauða kjötið og ýmis
krabbameinsvaldandi efni
sem geta myndast við bruna
eins og ef kjöt er grillað of
mikið. Brennd fita er óholl í
fæðu þannig að maður veit
ekki hvað verður um þessa
grillkynslóð. Reykingar og
alkohól hefur einnig verið
tengt við aukna áhættu. Það
á kannski eftir að koma í ljós
hvað verður og hvort það
á eftir að sýna sig eitthvað
meira. Hjá þjóðum sem eru
að nota mikið af trefjum
og grænmeti og minna af
kjöti og úrgangssnauðum
mat er talsvert lægri tíðni af
ristilkrabbameini. Þannig
að hafa góðar hægðir þýðir
taumlaus hamingja, segir
Þorsteinn í gamansömum tón.
5 ára lífshorfur hafa
tvöfaldast
Fimm ára lífshorfur krabba-
meinssjúklinga hafa meira en
tvöfaldast frá því að skráning
krabbameina hófst á Íslandi
árið 1954. Þorsteinn segir
einhverjum einkennum. Það
er hægt að koma í skoðun og
viðra sínar áhyggjur.
Er þá mælt með því að menn
komi í almenna ástands-
skoðun líkt og menn fara
með bílana sína í skoðun?
-Já, ég held satt að segja að það
sé ekkert vitlaust og kannski er
hægt að nefna einhvern aldur,
t.d. um fimmtugt. Láta athuga
blóðþrýsting, þess vegna
blóðsykur og blóðfitur og meta
líkamsástandið ekkert síður en
ástand bíla. Stundum, ef maður
finnur ekki neitt, þá er allt í
lagi að sjá til í nokkur ár. Svo
er ekkert óalgengt að maður
finni eitthvað, blóðþrýsting í
hærra lagi eða eitthvað sem
maður vill fylgjast með, þá
koma eftir styttri tíma. Þannig
að maður leggur yfirleitt upp
með eitthvert áframhald, segir
Þorsteinn.
Algengasta dánarorsök
af völdum krabbameina hjá
körlum eru í lungum 23,1%,
blöðruhálskirtli 17,8% og í ristli
8,6%. Lungnakrabbamein eru
að langstærstum hluta vegna
reykinga en talið er að 90% af
lungnakrabbameinum sé af
völdum reykinga. Þorsteinn
segir því að sjaldgæft sé að þeir
sem fá lungnakrabbamein hafi
ekki reykt.
-En það er til, þó það
sé nánast alveg tengt við
reykingar. Fleiri krabbamein
eru tengd við reykingar t.d.
blöðrukrabbamein og fleiri
þannig að reykingar eru mikill
skaðvaldur. En þær eru sem
betur fer mikið að minnka,
segir Þorsteinn.
En meðan reykingar minnka
virðist nef- og munntóbaks-
notkun aukast. Skyldu einhver
krabbamein tengjast þeim sið,
eða ósið eftir því hvernig á er
litið.
Fimm ára lífshorfur krabbameinssjúklinga hafa meira en tvöfaldast frá því að skráning krabbameina
hófst á Íslandi árið 1954. Hér er hlutfallið sýnt vegna krabbameins í blöðruhálskirtli.
Á krabb.is er að finna mikið magn upplýsinga um krabbamein og allt
mögulegt sem að þeim vágesti lýtur. Einnig eru starfandi svæðafélög
á Norðurlandi vestra sem hægt er að leita til og fá ráðleggingar eða
hjálp hverskonar og er fólk hvatt til að nýta sér þá góðu vinnu sem
þar fer fram.
Í Skagafirði er Þorsteinn formaður eins og áður segir en María
Reykdal er starfsmaður hjá félaginu og verið með auglýstan síma og
hefur hitt fólk eftir þörfum. María starfar sem sálfræðingur og tengjast
þau störf meira og minna hennar starfi fyrir Krabbameinsfélag
Skagafjarðar og er hægt að ná í hana í síma 453 6030 og 863 6039
eða á netfangið skagafjordur@krabb.is, og vefsíðan er krabb.is/
skagafjordur.
Í Austur-Húnavatnssýslu er formaður svæðisfélagsins Sveinfríður
Sigurpálsdóttir, Brekkubyggð 11, 540 Blönduósi og er síminn hjá
henni 452 4528 og netfangið sveinfridur@simnet.is.
Í Hvammstangalæknishéraði er formaðurinn Geir Karlsson,
Spítalastíg 5, 530 Hvammstanga og er hann með síma 455 2100 og
netfangið geir.karlsson@hve.is.
UPPLÝSINGAR
Þorsteinn vígalegur en hann tók þátt í Mottumars á síðasta ári.
Fjöldi karla sem lést af völdum krabbameins 2005 - 2009, skipt eftir upprunalíffæris meinsins.
Krabbamein eru fátíð undir 40 ára aldri og meira en helmingur allra krabbameina
greinist eftir 65 ára.
Krabbamein í lungum er algengasta einstaka krabbameinið hjá karlmönnum.