Morgunblaðið - 22.02.2018, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. FEBRÚAR 2018SJÁVARÚTVEGUR
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Stema kerrurCompair loftpressur
Breitt úrval atvinnutækjaBreit úrval atvinnut kja
Stema kerrurCompair loftpressur
Við græjumþað
Til sjós eða lands
Opið 8:30 - 17:00 virka daga - Sími: 562 3833
asafl.is
HJALLAHRAUNI 2, 220 HAFNARFIRÐI
Íslenskur sjávarútvegur hefur
tekið forystu í fullnýtingu sjáv-
arafurða og nýtir t.d. um 80% af
hverjum veiddum þorski á meðan
aðrar þjóðir nýta um 50-70% af
aflanum. Sigurjón Arason, yf-
irverkfræðingur hjá Matís og pró-
fessor við HÍ, segir að á næstu 5-
10 árum gæti nýtingin á hverjum
fiski verið komin upp í 90%, en
það ráðist þó af áhuga markaðar-
ins á þeim vörum sem framleiða
má úr því aukahráefni sem í dag
fellur til við vinnslu og veiðar.
Sigurjón segir árangur íslensks
sjávarútvegs hafa náðst með
mörgum smáum skrefum: „Rekja
má þróunina allt aftur til ársins 1978 þegar byggður var fiskþurrk-
ari í Hafnarfirði og gerðar til-
raunir með að nýta jarðhita til að
framleiða þurrkaðar fiskafurðir á
borð við þurrkaða fiskhausa,
hryggi og afskurð. Menn leituðu
leiða til að skapa verðmæti úr fisk-
hausunum því á Íslandi var hefð
fyrir því að koma með hausana í
land á meðan t.d. í Noregi var
hausunum hent jafnharðan yfir
borðstokkinn.“
Fiskikeravæðingin átti líka þátt
í að bæta nýtinguna: „Þegar skipt
var úr kössum, sem voru um 86
cm langir, yfir í 120 cm löng kör
varð auðveldara að rúma allan
fiskinn enda algengt að stórir
þorskar séu 100-110 cm á lengd-
ina.“
Rétt meðferð ræður úrslitum
Því næst komu framfarir í
vinnslutækni og kælingu. Krapa-
kæling jók gæði hráefnisins og
með fullkomnum skurðarvélum var
hægt að nýta hvert flak betur og
minnka afskurð. Nýjar fiskvinnslu-
vélar taka nú röntgen- og ljós-
myndir af hverjum fiski og hverju
flaki, og skera bæði og snyrta með
hárnákvæmum vatnsskurðarvélum
sem lágmarka sóun, auk þess sem
kælingin heldur áfram að batna.
Næstu stóru stökk munu, að
mati Sigurjóns, felast í því að
nota aukahráefni sem hingað til
hefur aðeins nýst til lýsis- og
fiskimjölsgerðar til að framleiða
hágæðavöru sem nota má til
manneldis. „Hvort sem um er að
ræða slóg úr bolfiski eða afskurði
frá vinnslu uppsjávarfiska eins og
makríls og síldar þá er um mjög
dýrmætt hráefni að ræða ef rétt
er með það farið, og mögulegt að
vinna úr því mikil verðmæti.“
Öll fullnýting veltur á því, að
sögn Sigurjóns, að blæðing og
kæling sé góð. Með því aukist
gæði aukahráefnisins svo að
mögulegt verður að búa til úr því
betri vöru. „Blæðingin er mjög
mikilvæg því í blóðinu eru ensím
sem rýra gæði hráefnisins, og
járn sem hvetur til þránunar á
fitu og gefur óæskilegan lit sem
kemur fram með tímanum þó
hann sjáist ekki strax.“
Sem dæmi um hvernig bæta
megi nýtingu sjávarafurða enn
meira nefnir Sigurjón að með-
höndla megi aukahráefni með
ensímum til að aðskiljað fiskpró-
tein frá öðrum efnum. „Með rétt-
um aðferðum getur útkoman orð-
ið hvítt, fallegt og alveg
bragðlaust próteinduft sem nota
má í matvælagerð og selja sem
heilsuvöru. Með því að framleiða
hreinsað fiskprótein úr afskurði
verður til vara sem er hæglega
fimmfalt eða tífalt verðmætari en
fiskmjölsafurðir, og jafnvel meira
en það.“
Er markaður fyrir vöruna?
Einnig veltur það mikið á
vinnslu fisksins um borð í frysti-
togurunum hversu hátt nýting-
arhlutfall sjávarafurða getur orð-
ið. Segir Sigurjón að plássið í
lestum togaranna sé af skornum
skammti og á meðan eitt tonn af
flökum fylli um það bil einn rúm-
metra í lestinni þá þurfi eitt tonn
af hausum 2,5 rúmmetra. „Til að
útgerðirnar fullvinni allan afla
þarf að vera hægt að nýta
aukahráefnið til að skapa nýja og
verðmæta vöru.“
Þar kemur Sigurjón að mik-
ilvægu atriði sem oft gleymist í
umræðunni um bætta nýtingu
sjávarafurða: „Samhliða allri
vöruþróun þarf að eiga sér stað
markaðsgreining og markaðs-
setning. Þetta hangir allt saman
og þegar upp er staðið er það
markaðurinn sem tekur ákvörðun
um hvort hann er reiðubúinn að
taka við þeim nýju vörum sem við
gætum framleitt,“ segir hann.
„Markaðsforsendurnar geta líka
breyst, eins og við höfum t.d. séð
gerast í Nígeríu þar sem aðgerðir
stjórnvalda þar í landi gerðu það
að verkum að erfitt hefur verið
að selja þangað þurrkaða hausa.
Hafa seljendur þurft að leita ann-
arra markaða fyrir vöruna á með-
an og fundið kaupendur á stöðum
eins og Suður-Kóreu.“
Nýtingin gæti brátt farið upp í 90%
Morgunblaðið/Skapti
Flökin snyrt á Dalvík. Blæðing og kæling úti á sjó er lykilatriði í fullnýtingu aukahráefnis í sjávarútvegi.
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Tekist hefur, með mörgum
smáum skrefum, að stór-
bæta nýtingu á afla. Vinna
má enn meiri verðmæti úr
aukahráefninu svo fremi
sem finna megi markað
fyrir nýju vörurnar.
Sigurjón segir vöruþróun og markaðsgreiningu verða að haldast í hendur.
Það gæti verið flötur á því að nýta
ýmsa parta á fiskinum með öðrum
hætti. Er Sigurjón t.d. forvitinn um
hvort heili, augu eða tálkn fisksins
geta orðið að dýrmætri vöru. „Við
nýtum nú þegar gellurnar og kinn-
arnar, en höfum t.d. lítið sem ekkert
gert við heilann sem er þó mjög
auðugur af ómega-3 fitusýrum sem
mikil eftirspurn er eftir. Það gæti vel
verið að þarna leynist gullnáma.“
ER GULL Í HEILANUM?