Morgunblaðið - 31.05.2018, Blaðsíða 10

10 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 31. MAÍ 2018FRÉTTIR
©The Financial Times Limited 2014. Öll réttindi áskilin. Ekki til endurdreifingar, afritunar eða endurritunar með neinum hætti. Öll ábyrgð á þýðingum er Morgunblaðsins og mun Financial Times ekki gangast við ábyrgð á þeim.
Af síðum
Á árum áður vandi ég komur mín-
ar á árlega ráðstefnu á huggu-
legum stað þar sem ráðstefnugest-
ir ræddu um stjórnmál og
efnahagsmál tveggja Evrópuþjóða.
Yfirleitt var skipt í tvo hópa. Ann-
ar fjallaði um utanríkisstefnu og þá
aðallega samskipti Evrópu og
Bandaríkjanna. Hinn einblíndi á
hagfræði og þá sér í lagi evruna. Í
lokin hlustuðu hóparnir tveir á
niðurstöður hvor annars með
kurteisislegum leiða. Evrópu-
sambandið væri betur statt í dag ef
utanríkisstefnufólkið, bæði innan
ráðstefnunnar og utan hennar,
hefði gert evruna að sínu máli.
Ólíkt evrunni hefur bandaríkja-
dollarinn verið stór þáttur í
utanríkisstefnu Bandaríkjanna um
árabil. Sú staðreynd að dollarinn
skuli vera aðalgjaldmiðill alþjóða-
viðskipta gerir Bandaríkjunum
kleift að útiloka heilu löndin frá al-
þjóðamörkuðum og hinu alþjóðlega
fjármálakerfi, líkt og í tilviki Írans,
eða útiloka tiltekna einstaklinga,
eins og í tilviki Rússlands.
Evran var ekki hönnuð til að
vera tól til að brúka á vettvangi
alþjóðastjórnmálanna. Ég minnist
þess þegar málið var til umræðu í
Þýskalandi á 10. áratugnum. Þýski
seðlabankinn hafnaði, með vilja,
þeirri hugmynd að láta evruna hafa
sterkt alþjóðlegt hlutverk, af ótta
við að það myndi stangast á við
markmið um stöðugt verðlag.
Glatað tækifæri fyrir evru
Ég man líka þegar hagfræðingar
um allan heim deildu um hvort evr-
an gæti keppt við bandaríkjadoll-
arann sem alþjóðleg forðamynt.
Tækifærið var fyrir hendi. Vand-
aðar fræðigreinar voru skrifaðar
um þetta mál. Að það skyldi ekki
gerast var afleiðing meðvitaðra póli-
tískra ákvarðana.
Og það er að hluta til vegna þess-
ara ákvarðana sem Evrópusam-
bandinu gengur svona brösuglega
að eiga almennilega roð við Donald
Trump. Stærsta vandamálið við þá
ákvörðun Bandaríkjaforseta að
draga landið út úr kjarnorkusamn-
ingnum við Íran eru þau áhrif sem
það hefur á önnur ríki. Evrópsk
fyrirtæki sem myndu hundsa við-
skiptabann Bandaríkjanna myndu
ekki lengur hafa aðgang að banda-
rísku fjármagni og bandarískum
viðskiptavinum. Sama myndi gilda
um bankana sem fjármagna þessi
fyrirtæki. Alþjóðleg fyrirtæki og
bankar myndu ekki hafa efni á því.
Trump getur hegðað sér eins og
hann gerir af því að Bandaríkin
hafa, þegar upp er staðið, stjórn á
öllum fjármagnshreyfingum í
bandaríkjadollurum, þar með talið
þeim sem fara fram utan Bandaríkj-
anna.
Evrópusambandið getur ekki
beitt bandarísk fyrirtæki sams kon-
ar refsiaðgerðum ef þau brjóta
gegn boðum ESB. Evran er ekki
jafn ómissandi fyrir þau og doll-
arinn er fyrir evrópskt atvinnulíf.
Eftir að evran var kynnt til sög-
unnar árið 1999 varð hún fljótlega
næstmikilvægasti gjaldmiðill heims
en hún er samt eftirbátur dollarans
á flesta vegu. Árið 2016 myndaði
evran að meðaltali minna en 20% af
gjaldeyrisvaraforða þjóða heims, á
meðan dollarinn myndar að jafnaði
64%, samkvæmt tölum Evrópska
seðlabankans. Bilið á milli gjald-
miðlanna er svipað þegar kemur að
alþjóðlegri skuldabréfaútgáfu og
lánveitingum. Dollarinn er þrefalt
umsvifameiri en evran mælt í veltu
á gjaldeyrismörkuðum. Eina sviðið
þar sem evran hefur næstum því
náð í skottið á dollaranum er sem
alþjóðlegur greiðslugjaldmiðill. Á
fyrsta áratug aldarinnar fór bilið
minnkandi, en hefur farið vaxandi
eftir fjármálahrun.
ESB vantar fjármálatæki
Eina svarið sem framkvæmda-
stjórn ESB hafði við þeirri ákvörð-
un Trumps að rifta samkomulaginu
við Íran var að dusta rykið af gömlu
bannreglunni (e. blocking statute),
sem bannar evrópskum fyr-
irtækjum að hlýða viðskiptahöftum
Bandaríkjanna. Vandinn við það er
að ESB hefur engin fjármálatæki til
þess að vernda evrópsk fyrirtæki.
Hvernig ætti t.d. að bæta evrópsk-
um banka það upp að geta ekki
lengur stundað viðskipti í dollurum?
Það að ekki hafi tekist að gera
evruna að gjaldmiðli sem stendur
jafnfætis dollaranum gerir ESB líka
berskjaldaðra fyrir verndartollum,
og þá sér í lagi út af hagstæðum
vöruskiptajöfnuði. Það kemur síðan
aftur til af því hvernig evrusvæði
hefur ákveðið að leysa úr skulda-
vanda sínum: með því að þvinga
lönd í skuldavanda til að viðhalda
jákvæðum viðskiptajöfnuði. Það
leiddi meðal annars til þess að lýð-
skrums bakslag hefur orðið í stjórn-
málunum, af því tagi sem við sjáum
gerast í Ítalíu þessa dagana. Vernd-
arstefna Bandaríkjanna er önnur
birtingarmynd þessa sama fyr-
irbæris.
Áður en fjármálakreppan skall á
var tiltölulega lítill afgangur í vöru-
skiptum á evrusvæðinu. Í fyrra
jafngilti afgangurinn 3,5% af
þjóðarframleiðslu. Því meiri sem
afgangurinn er því háðara verður
evrusvæðið umheiminum.
Engar augljósar lausnir
Fremur en að taka andköf yfir
Trump ættu Evrópubúar ef til vill
að hugleiða hvað kom þeim í þessa
erfiðu stöðu. Evrópusambandið
væri öflugra í dag ef ekki hefði ver-
ið tekið á kreppunni á evrusvæðinu
með þeim hætti sem raun varð á og
ef að stofnendur samstarfsins hefðu
reynt að gera evruna sterkari strax
í upphafi. Tæknilega séð getur
Evrópusambandið ennþá lagað
vandann en til þess myndi pólitísk-
ur samruni ESB-ríkjanna þurfa að
vera mun meiri en jafnvel Emm-
anuel Macron Frakklandsforseti
hefur lagt til. Slíkt myndi kalla á
sameiginlegar evruskuldabréfaút-
gáfur sem yrði kjölfestan fyrir stór-
an ríkisskuldabréfamarkað. Einnig
myndi þurfa að gefa Evrópska
seðlabankanum mun rýmri vald-
heimildir.
Ég geri mér vitaskuld grein fyrir
því að í Norður-Evrópu njóta svona
hugmyndir ekki nokkurs pólitísks
stuðnings. En bíðum bara þangað
til Trump ákveður að leggja
verndartolla á BMW, Mercedes
Benz og önnur evrópsk fyrirtæki.
Ytri aðstæður eru óðara að
breytast.
Efla þarf evruna til að halda í við dollarann
Eftir Wolfgang Münchau
Bandaríkjadollarinn hefur
verið stór þáttur í utanrík-
isstefnu Bandaríkjanna
sem veitir stórveldinu afl á
alþjóðavettvangi sem
Evrópuríkin njóta ekki í
krafti evrunnar.
AFP
Emmanuel Macron, Angela Merkel og Donald Trump bera saman bækur sínar á G20-fundi á síðasta ári.
Sæbjúgu innihalda mikið kollagen og yfir 50
tegundir af næringarefnum sem hafa öll mjög
jákvæð áhrif á lífeðlisfræðilega starfsemi
mannslíkamans
ÍSLENSKA FRAMLEIÐSLA: Framleiðandi sæbjúgna er Arctic Star ehf.
Allar nánari upplýsingar fást á arcticstar.is
.
Arctic Star sæbjúgnahylki fást í flestum apótekum og heilsubúðum og í Hagkaupum.
Arctic Star Sæbjúgnahylki
Sæbjúgu
eru þekkt fyrir:
• Hátt prótíninnihald og lágt fituinnihald
• Að minnka verki í liðum og liðamótum
• Að byggja upp brjósk og draga úr tíðni
liðskemmda
• Að bæta ónæmiskerfið og mótstöðu
líkamans gegn ýmsum sjúkdómum
• Að auka blóðflæði sem minnkar líkur á blóðtappa
• Að koma í veg fyrir æðakölkun
• Að auka orku líkamans, stuðla
að myndun húðpróteins
og insúlíns