Skírnir - 01.04.2004, Blaðsíða 26

20
GERT KREUTZER
SKÍRNIR
enda. Davíð Erlingsson26 gerir einnig ráð fyrir að að baki sögunni
liggi fyrst og fremst siðferðilegur boðskapur og á síðustu árum
hefur Guðrún Nordal27 einnig reynt að gera hið trúarlega vanda-
mál miðlægt. Hún telur að Freysdýrkun og fráhvarf frá henni sé
meginefni sögunnar en útilokar þó ekki aðrar túlkunarleiðir. Trú-
skipti Hrafnkels myndi kjarna sögunnar. Að sjálfsögu gerir hún
sér grein fyrir að Hrafnkell tekur ekki aðra trú en telur - að vísu
án þess að styðja það vísbendingum úr sögunni - að hann „skírist
til trúar á mátt sinn og megin.“28
Þess gerist ekki þörf að fjalla nánar um einstök atriði en óhætt
er að segja að allar tilraunir til túlkunar á kristilegum og siðferði-
legum grundvelli strandi á þeirri staðreynd, að Hrafnkell - eftir
skírslu þá sem hann á að hafa gengið í gegnum - vegur saklausan
mann, en sá verknaður kemur ekki með nokkru móti heim og sam-
an við kristilegar kennisetningar. Frederik Jo Heinemann29 hefur
þráfaldlega reynt að lýsa verknaðinum sem nokkurs konar nauð-
vörn við ögrandi atferli Eyvindar, atferli sem hafi hlotið að kalla á
viðbrögð, en tilraunir hans hafa fallið í grýtta jörð meðal fræði-
manna.30 Theodore M. Andersson reynir að fara aðra leið. Hann
telur sig finna hliðstæða frásagnarbyggingu í dæmisögunni um Ne-
búkadnesar konung en hann þurfti að gjalda hroka síns. Theodor
viðurkennir hins vegar að Hrafnkell láti ekki í ljós neina iðrun eft-
ir verknað sinn, andstætt Nebúkadnesar, en sönn iðrun hefði rennt
siðferðilegum stoðum undir endurkomu Hrafnkels í sína gömlu
þjóðfélagsstétt. Hann reynir því að réttlæta víg Eyvindar með vís-
an til kenninga Gregors mikla um réttmæti þess að beita valdi á
kristilegum grundvelli en ekki getur það þó talist sannfærandi.31
26 „Hugsunarháttur sögunnar er því gegnsýrður siðferðilegum og siðfræðilegum
hugsunarhætti ... Líta má á breytingar á skapshöfn Hrafnkels sem athugun á
drambi (hybris) og þar sem eðli og athafnir annarra sem koma einkum við sögu
ákvarðast að miklu leyti af sjálfsupphafningu og hroka má að nokkru leyti telja
þessa þætti einkennandi fyrir alla söguna.“ Davíð Erlingsson 1971:25.
27 Guðrún Nordal 1995.
28 GuðrúnNordal 1995:111.
29 Heinemann 1974, 1975a, 1975b.
30 Hallberg 1975a og 1975b, sbr. einnig Fidjestol 1983.
31 Andersson 1988.