Fréttablaðið - 17.01.2019, Blaðsíða 38

Sýningin Fyrstu kynni – Grænlendingar á Ísafirði árið 1925 verður opnuð í dag, 17. janúar,  í Veröld – húsi Vigdísar Finnbogadótt-ur og á Landsbókasafninu .
Sumarliði R. Ísleifsson er sýningarhöf-
undur, en eins og heiti sýningarinnar
gefur til kynna er þar fjallað um heim-
sókn tæplega 90 Grænlendinga til
Ísafjarðar. Sýningin byggist að mestu
upp á ljósmyndum sem teknar voru í
þeirri heimsókn.
„Ljósmyndir frá þessari heim-
sókn eru sýndar í Veröld, en hluti
sýningarinnar er einnig á Lands-
bókasafninu. Þar eru líka sýndar
bækur sem tengjast Grænlandi, þar
á meðal bækur sem Íslendingur sem
var trúboði á Grænlandi átti frum-
kvæði að að gefa út á grænlensku
árið 1776,“ segir Sumarliði. „Flestar
ljósmyndirnar sem sýndar eru í Ver-
öld eru eftir danska ljósmyndarann
Martinus Simson sem búsettur var á
Ísafirði og starfaði sem ljósmyndari
þar. Hann fylgdist greinilega vel með
þessum grænlenska hópi, ég segi
ekki að hann hafi fylgt honum hvert
fótmál en nærri því. Dönsk kona,
Thyra Juul, eiginkona apótekarans
á staðnum, tók einnig myndir af
hópnum. Íslenskur ljósmyndari,
Tryggvi Samúelsson, tók sömuleiðis
talsvert af myndum af grænlensku
gestunum, en þær myndir hafa ekki
fundist,“ segir Sumarliði og bætir við
að ef einhver lesenda Fréttablaðsins
viti af þeim myndum þá hefði hann
gaman af að heyra af því.
Ekki ný byggð án prests
Heimsókn Grænlendinganna átti
rætur að rekja til deilna Dana og
Norðmanna um yfirráð á hluta Aust-
ur-Grænlands. „Norðmenn öðluðust
sjálfstæði árið 1905 og unnu að því
að styrkja stöðu sína og sögðust eiga
sögulegan rétt á hluta af Grænlandi.
Þessu höfnuðu dönsk stjórnvöld og
viðbrögð þeirra voru meðal annars
þau að hvetja hluta íbúa sem bjuggu
í grennd við Ammassalik á Austur-
Grænlandi til að flytja um 800 km leið
í norður, til Scorebysunds. Og það var
þetta fólk sem kom við á Ísafirði á leið
sinni þangað norður,“ segir Sumarliði.
„Ástæðurnar eru tvær. Ein var sú að
ekki var hægt að stofna nýja byggð án
þess að hafa þar prest og hann þurfti
að vígja, og auðveldara var að gera
það á Ísafirði en fara í langt ferðalag
til annarra byggðarlaga á Grænlandi.
Það var danskur prófastur sem stóð
fyrir vígslunni á Ísafirði. Hin ástæðan
er sú að vistir sem áttu að fara með
fólkinu voru komnar til Ísafjarðar og
Grænlendingarnir ákváðu að koma
við og taka þær með sér.“
Athygli og umtal
Spurður hvaða þýðingu þessi heim-
sókn hafi haft segir Sumarliði: „Þarna
voru á Ísafirði næstu nágrannar
Íslendinga. Íslendingar og inúítar
höfðu fram að þessu varla hist nema
á þann hátt að nokkrir Íslendingar
höfðu búið og starfað á Grænlandi
og örfá dæmi eru um að inúítar hafi
komið hingað til lands. Þarna var því
á ferð fyrsti hópur af stofni inúíta sem
kom hingað til Íslands. Þessi heim-
sókn vakti mikla athygli og umtal.
Síðan hefur verið fjallað um  hana
hvað eftir annað, nú síðast í Frétta-
blaðinu fyrir ekki ýkja löngu, þegar
Stefán Pálsson skrifaði um hana.
Lengi voru miklir fordómar gagn-
vart inúítum hér á landi og var svo
langt fram eftir síðustu öld en þessi
heimsókn breytti þeim viðhorfum
töluvert. Það gerist nefnilega oft að
þegar fólk hittist og hefur samskipti
þá hverfa fordómarnir.“
Heimsókn sem breytti viðhorfum
Í Veröld og á Landsbókasafninu er sýning um heimsókn Grænlendinga til Ísafjarðar árið 1925. Ljósmyndir
eru uppistaða sýningarinnar. Þarna var um að ræða fyrst hóp af stofni inúíta sem kom hingað til lands.
LENGI VORU MIKLIR
FORDÓMAR GAGN-
VART INÚÍTUM HÉR Á LANDI OG
VAR SVO LANGT FRAM EFTIR
SÍÐUSTU ÖLD EN ÞESSI HEIM-
SÓKN BREYTTI ÞEIM VIÐ-
HORFUM TÖLUVERT.
Sumarliði R. Ísleifsson er sýningarhöfundur sýningarinnar sem er í Veröld,
húsi Vigdísar, og í Þjóðarbókhlöðunni.FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
Tæplega 90 Grænlendingar á Ísafirði árið 1925, myndaðir í bak og fyrir.
Heimsóknin vakti mikla athygli og umtal og fólk fylgdist vel með öllu sem
gestirnir tóku sér fyrir hendur enda sjaldséðir gestir þarna á ferðinni.
Kolbrún
Bergþórsdóttir
kolbrun@frettabladid.is
TÓNLIST
Sinfóníutónleikar
HHHHH
Verk eftir Jóhann Strauss yngri og
fleiri. Sinfóníuhljómsveit Íslands
lék. Stjórnandi: Christian Kluxen.
Einsöngvarar: Sveinn Dúa Hjör-
leifsson og Hrafnhildur Árnadóttir
Hafstað.
Eldborg í Hörpu
Fimmtudaginn 10. janúar
Í haust dúkkaði upp á Facebook
mynd af mismunandi tegundum
höfuðverkjar. Myndin sýndi fjögur
mannshöfuð með rauðum flekkj-
um sem táknuðu staðsetningu
verkjanna. Þarna var mígreni, of
hár blóðþrýstingur og streita. Sá
versti, þar sem rauði liturinn var
alls staðar, var jólatónlist í október.
Jólalögin byrja nefnilega snemma;
strax um haustið er síbyljan farin
að hljóma alls staðar og maður fær
nístandi höfuðverk.
Hvað mega þá Vínarbúar segja?
Dónárvalsinn eftir Jóhann Strauss
yngri, sem var leikinn á Vínar-
tónleikum Sinfóníuhljómsveitar
Íslands á fimmtudagskvöldið, er
spilaður út um allt þar í borg. Og
ekki bara í október, nóvember og
desember. Það kveður svo rammt að
því að valsinn hefur verið kallaður
annar þjóðsöngur Austurríkisbúa.
Hið merkilega er að hann sló ekki
í gegn þegar hann var frumfluttur
árið 1867, en það var í kórútsetn-
ingu. Textinn var brandari sem var
ætlaður til að hressa Austurríkisbúa
og fá þá til að hlæja, en þeir höfðu
tapað stríði nokkru áður og voru í
illu skapi. Þetta misheppnaðist, en
þegar valsinn var leikinn aðeins
síðar í hljómsveitarbúningi, varð
allt vitlaust og hefur verið það síðan.
Flutningurinn var glæsilegur á
tónleikunum. Sömu sögu er að segja
um annað á efnisskránni, sem var
hefðbundin Vínartónlist. Þarna var
Keisaravalsinn, forleikir að óper-
ettum, Ungverskur dans og margt
fleira eftir ýmis tónskáld. Strauss
yngri átti þó megnið af verkunum.
Hljómsveitin var í banastuði, sam-
spilið var nákvæmt. Styrkleikajafn-
vægið var prýðilegt, túlkunin ein-
kenndist af viðeigandi léttleika og
krafti undir öruggri stjórn Christian
Kluxen.
Tveir einsöngvarar komu fram,
þau Sveinn Dúa Hjörleifsson tenór
og Hrafnhildur Árnadóttir Haf-
stað sópran. Sá fyrrnefndi stóð sig
nokkuð vel, var reyndar betri fyrir
hlé. Eftir það dalaði hann örlítið,
söngurinn hefði þá mátt vera
hreinni og þróttmeiri. Rödd hans
var samt falleg í sjálfri sér, því er
ekki að neita. Hrafnhildur var fók-
useraðri allan tímann og má segja
að hún hafi slegið eftirminnilega
í gegn á tónleikunum. Röddin var
kröftug, en einnig mjúk, breið og
fögur; túlkun hennar var í hvívetna
þrungin aðdáunarverðri einlægni
og grípandi tilfinningu. Spennandi
verður að fylgjast með þessari ungu
söngkonu í framtíðinni.
Fjórir dansarar voru augnayndi
á tónleikunum, en það voru þau
David Klar, Denise Margrét Yaghi,
Helga Sigrún Hermannsdóttir og
Þorkell Jónsson. Dansararnir settu
tónlistina í rétt samhengi og undir-
strikuðu stemninguna, enda var
þeim ákaft fagnað. Pörin svifu um
sviðið, danshreyfingarnar voru
gæddar smitandi þokka og yndis-
leik. Lýsingin á tónleikunum var líka
flott, hugvitsamleg litasamsetning
skapaði ómótstæðilegan galdur.
Heildarútkoman var sú að manni
leið eins og í öðrum heimi þar sem
nágrannar syngja í gluggum, og
gangandi vegfarendur stíga dans-
spor af minnsta tilefni. Í þannig
veröld er gott að vera. Jónas Sen
NIÐURSTAÐA: Hrífandi dagskrá
með skemmtilegri tónlist.
Í veröld þar sem allt er svo gott
Heildarútkoman var sú að manni leið eins og í öðrum heimi, segir Jónas Sen.
1 7 . J A N Ú A R 2 0 1 9 F I M M T U D A G U R26 M E N N I N G ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
MENNING
1
7
-0
1
-2
0
1
9
0
4
:2
7
F
B
0
4
8
s
_
P
0
4
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
0
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
2
0
D
-7
A
B
4
2
2
0
D
-7
9
7
8
2
2
0
D
-7
8
3
C
2
2
0
D
-7
7
0
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
B

F
B
0
4
8
s
_
1
6
_
1
_
2
0
1
9
C
M
Y
K