Ljósmæðrablaðið - 01.12.2012, Blaðsíða 22

22 Ljósmæðrablaðið - desember 2012
Sængurleguþjónusta á Íslandi
samanborið við önnur OECD lönd
Fyrirkomulag og kostnaður
ÚTDRÁTTUR
Tilgangurinn með þessari grein var að
kanna sængurleguþjónustu OECD1 landa,
kostnaðartengdar rannsóknir á henni
og kostnaðaráhrif þess ef Ísland hefði
fylgt þróun nágrannalanda sinna í þeirri
þjónustu.
Sængurlega hefur verið nefnd Öskubuska
barneignarþjónustunnar þar sem hún hefur
gjarnan verið hornreka í rannsóknarum-
hverfinu og heilbrigðiskerfinu. Þó er ljóst
að stuðningur og eftirlit er afar mikilvægt
fyrstu vikurnar eftir fæðingu.
Vegna krafna um hagkvæmari rekstur
í heilbrigðisþjónustu hefur sængurlega
á stofnunum stytst jafnt og þétt
síðustu áratugina. Ekki er alltaf leitað
hagkvæmustu leiða til að veita þjónustu
á þessu tímabili en sjúkrahúslega er með
dýrari kostum, sérstaklega í ljósi rann-
sóknarniðurstaðna um að hún uppfylli ekki
þarfir nýrrar fjölskyldu um stuðning eftir
fæðingu. Tilfærsla þjónustu í sængurlegu
úr dýrari sjúkrahúsþjónustu yfir í ódýrari
þjónustu utan sjúkrahúsa er skýrt dæmi um
hvernig hagræða má í heilbrigðisþjónustu.
Niðurstöður greinarinnar voru þær
að rannsóknir benda til hagkvæmni
heimavitjana í sængurlegu en fleiri
rannsókna er þörf á kostnaðarábata
mismunandi þjónustuforma í sængurlegu,
enda eru skýrar vísbendingar um
tækifæri til hagræðingar. Miðað við
þróun sængurleguþjónustu í Noregi sem
sambærilegu landi, benda niðurstöður
greinarinnar til að hundruðir milljóna hafi
sparast árlega vegna styttingar sængurlegu
á Landspítala vegna heimaþjónustu ljós-
mæðra.
Lykilorð: sængurlega/postpartum care,
kostnaðarábati/cost-effective, lengd legu/
length of stay.
INNGANGUR
Víðast í hinum vestræna heimi eiga
um 99% fæðinga sér stað á stofnunum
(Wiegers, 2006) og þó fæðingarþjónusta
sé mismunandi eftir löndum er þjónusta í
kjölfar hennar enn ólíkari milli landa og
jafnvel innan þeirra (Ellberg, 2008). Innan
barneignarþjónustu (meðgönguvernd,
fæðingarhjálp og sængurleguþjónustu),
hefur sængurleguþjónusta fengið hvað
minnsta athygli í rannsóknum og í
stefnumótun um þróun þjónustu (Bull,
McCormic, Swann og Mulvihill, 2004;
Ellberg, Högberg, Lundman, Lindholm,
2006); verið vanmetin, undirmönnuð og
komið illa út í viðhorfskönnunum skjól-
stæðinga (Bhavnani og Newburn, 2010). Af
þessum sökum hefur sængurleguþjónusta
gjarnan verið nefnd Öskubuska barneignar-
þjónstunnar (NCT, 2010). Í daglegu tali
er með sængurlegu átt við þann tíma sem
kona og barn hennar dveljast á fæðingar-
stofnun eftir fæðingu. Sængurlega í
faglegum skilningi er hins vegar fyrsti 21
dagurinn eftir fæðingu sem tími mestrar
líkamlegrar aðlögunar eftir barnsfæðingu
(Bull o.fl., 2004; NHS, 2006). Síðustu tvo
áratugi hefur sængurlega á sjúkrastofnunum
verið að styttast til muna vegna krafna
um aukið hagræði í heilbrigðisþjónustu
(Malkin, Keeler, Broder og Garber, 2003;
Zadoroznyj, 2006). Fyrir þann tíma var
sængurlega í hinum vestræna heimi gjarnan
fimm til sex dagar eftir eðlilega fæðingu en
var árið 2009 nær þremur dögum á Norður-
löndunum en Ísland var þar skýr undan-
tekning með 1,8 sólarhringa sængurlegu
(OECD, 2011). Með sívaxandi kröfum
um hagkvæmni og skilvirkni heilbrigðis-
þjónustu er kostnaðargreining þjónustunnar
nauðsynleg, samfara faglegri þróun hennar.
Í grein þessari er ljósi varpað á þróun
sængurlegu í hinum mismunandi OECD
löndum, einkum með kostnað og fyrir-
komulag þjónustunnar í huga. Tilgangurinn
var að skoða kostnaðaráhrif þess ef Ísland
hefði fylgt nágrannalöndum í þróun
þjónustunnar.
FRÆÐILEGUR BAKGRUNNUR
Þörfin fyrir þjónustu í sængurlegu
Þrátt fyrir Öskubuskuhlutverk sitt innan
barneignarþjónustunnar (NCT, 2010),
er ærin ástæða fyrir faglegu, nánu eftir-
liti og stuðningi við nýju fjölskylduna í
sængurlegu. Auk eftirlits með líkamlegri
aðlögun móður og barns eftir fæðinguna
og næringu nýburans, er stuðningur við
aðlögun að foreldrahlutverki afar mikil-
vægur. Brjóstagjöf er einn viðamesti þáttur
eftirlits og umönnunar í sængurlegu og
þarfnast oft mikils stuðnings og fræðslu.
Byrjunarvandamál eru algeng fyrstu
vikurnar og þarf að meðhöndla þau á réttan
hátt til að fyrirbyggja frekari heilsufars-
vanda (Ellberg, 2008; Ellberg o.fl., 2006).
Þó svo að fæðing sé eðlilegt ferli, er
aðlögun að foreldrahlutverki eitt af stærstu
þroskaverkefnum í lífi hverrar manneskju
og flestir foreldrar hafa þörf fyrir stuðning
af hálfu heilbrigðisþjónustunnar á þessu
tímabili (Ellberg, 2008). Í heildina litið er
sængurlega tími mikilla tilfinningalegra,
félagslegra og líkamlegra breytinga meðan
foreldrar aðlagast nýjum hlutverkum í lífinu
(Ellberg, 2008). Góð aðlögun að foreldra-
hlutverki er talin mikilvæg fyrir heilsu
og velferð nýrrar fjölskyldu (Bull o.fl.,
2004) samanber rannsókn Bhavnani og
Newburn (2010) á reynslu 1260 frumbyrja
en samkvæmt henni uppfyllir þjónustan
ekki þarfir þeirra. Flestar sængurkonur þurfa
næði til að hugsa um sjálfa sig, hvílast og
vera með fjölskyldu sinni en hafa á sama
tíma greiðan aðgang að fagfólki (Ellberg
o.fl., 2006).
Barnalæknar auk ljósmæðra hafa verið
einna ötulustu talsmenn náins eftirlits fyrstu
vikurnar eftir fæðingu (Ljósmæðrafélag
Íslands, 2010). Yfirlýsingar bandarískra
barnalækna og fæðingalækna í byrjun tíunda
áratugarins um áhættuna á snemmútskriftum
eftir fæðingu urðu til þess að lög voru sett
um lágmarkslengd réttinda til sængurlegu á
stofnun í bandarískum sjúkratryggingum; 48
Guðlaug Einarsdóttir
ljósmóðir á
Heilbrigðisstofnun Suðurlands
F R Æ Ð S L U G R E I N
1Efnahags og framfarastofnunin.