Morgunblaðið - 22.11.2018, Qupperneq 22

22 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. NÓVEMBER 2018
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Bjóðum MESTA úrval
á Íslandi af smáum
og stórum vogum
SMÁRALIND – KRINGLAN
BRAUÐBOX
Lítið 11.900,- Stórt 14.900,-
Sendiherra er-
lends ríkjasambands
ávarpar Íslendinga í
Morgunblaðinu 15.
nóvember síðastlið-
inn og fer mörgum
orðum um mikilvægi
þess að Íslendingar
færi ríkjasamband-
inu völd og ítök í
orkumálum á Ís-
landi. Þetta er ekki í
fyrsta sinn sem sendiherrann
ávarpar þjóðina með þetta erindi
svo ljóst er að nokkuð liggur við
að Íslendingar láti undan. Lík-
lega er leitun að dæmi um að
sendiherra hafi á síðari árum sótt
svo ákaft að gestgjafar hans létu
af hendi völd til húsbænda sendi-
herrans.
Rökin sem tiltekin eru fyrir því
að Íslendingar ættu að gangast
undir orkulöggjöf Evrópusam-
bandsins eru í fyrsta lagi að hún
sé ljómandi góð fyrir neytendur.
Umhyggja sendiherrans fyrir
neytendum á Íslandi er vissulega
aðdáunarverð, en hann getur ver-
ið þess fullviss að Alþingi og önn-
ur stjórnvöld á Íslandi eru full-
fær um að tryggja hagsmuni
neytenda og ef eitthvað vantar
þar upp á geta íbúar landsins
kosið sér nýtt Alþingi. Það er
kallað lýðræði og virkar betur en
sú aðferð að fela ókjörnum aðil-
um í útlöndum völdin. Þá bendir
sendiherrann á að Norðmenn
lendi í vandræðum ef Íslendingar
gangist ekki undir lögin. Vera má
að Norðmenn séu álitnir aular í
því umhverfi sem sendiherrann
er, en það er á skjön við reynslu
þess sem þetta skrifar. Ef Norð-
menn kæra sig um, verða þeir
ekki í neinum vandræðum með að
framselja allt það vald sem þeim
sýnist út í buskann, án leiðsagnar
og hjálpar Íslendinga. Reyndar
er það svo að yfirgnæfandi meiri-
hluti Norðmanna kærir sig ekki
um orkulagabálkinn svo viðbúið
er að vinum Íslendinga í Noregi
muni fjölga ef málið spillist. Síð-
ast en ekki síst segir sendiherr-
ann að hluti EES-samningsins
ógildist hugsanlega tímabundið.
Þar á hann væntan-
lega við fyrri orku-
bálka. Vandséð er að
það skipti Íslendinga
og Evrópusambandið
máli að þeir falli nið-
ur. Ef sendiherrann á
við að aðrir hlutar
EES-samningsins en
þeir sem lúta að orku-
málum ógildist er rétt
að hann orði þær hót-
anir skýrar svo ekk-
ert fari milli mála.
Til er skotgröf þar sem til
skamms tíma var barist fyrir
þeim hugmyndum að orkustofa
Evrópusambandsins (ACER)
fengi engin völd, því eftirlits-
stofnun EFTA (ESA) hefði þau,
að landsreglarinn væri íslenskur
og stjórnvöld á Íslandi hefðu
ávallt síðasta orðið varðandi teng-
ingu við útlönd. Situr nú sendi-
herrann nánast einn eftir við
varnir í þeirri gröf. Staðreyndin
er nefnilega sú að landsreglarinn
heyrir ekki undir íslensk stjórn-
völd, heldur undir hið erlenda
vald og rækilega er tekið fram að
ESA framfylgir ákvörðunum
orkustofu Evrópusambandsins.
Hugsanleg höft íslenskra stjórn-
valda á sæstreng mundu verða
talin óhemil magntakmörkun á
útflutningi, auk þess sem slíkt
gengi gegn samþykktri innviða-
áætlun sambandsins. Nú þegar er
deilt um hvar mörk valdheimilda
fyrrgreindra aðila liggja. Vita-
skuld veit enginn hvernig þeir
munu fara með vald sitt, nú eða
eftir áratug. Vitað er þó að í
álitamálum mun Evrópusam-
bandið sjálft kveða upp dóma,
ekki leikmenn eða dómarar úti á
Íslandi.
Sendiherrann fullyrðir að orku-
löggjöf Evrópusambandsins muni
vart gilda um sæstreng milli Ís-
lands og Bretlands. Það kann að
vera, en það er ekki augljóst, því
enginn veit hvernig sambandi
Breta og Evrópusambandsins
verður háttað í orkumálum í
framtíðinni. Hvernig sem sú lend-
ing verður ætti vart að koma
neinum á óvart að sambandið
hefði skoðun á slíkum sæstreng,
þó ekki væri nema vegna þess að
stórveldi hafa tilhneigingu til að
hafa skoðun á málum óháð því
hvort þau koma þeim við eða
ekki. Evrópusambandið gæti til
dæmis beitt sér fyrir því að sæ-
strengur yrði lagður til Írlands
en ekki Bretlands. Hver veit?
Reyndar segir sendiherrann að
enginn í Brussel velti fyrir sér
sæstreng. Sjálfsagt eru margar
vistarverur í höll Evrópusam-
bandsins og skiljanlegt að sendi-
herrann hafi ekki heimsótt þær
allar. Hann hefur greinilega ekki
verið mættur þar sem sæstrengur
til Íslands var dreginn á kort og
ákveðið að hann væri forgangs-
verkefni í innviðaáætlun sam-
bandsins. Það kort var teiknað og
stimplað í Brussel, líklega daginn
sem sendiherrann var fjarver-
andi.
Að lokum deilir sendiherrann
tárvotur með okkur reynslu sinni
af vonsku sískrökvandi andstæð-
inga Evrópusamstarfs í Bret-
landi. Gott er að geta glatt þenn-
an gest okkar Íslendinga með því
að upplýsa að hér á landi eru
ákaflega fáir andstæðingar Evr-
ópusamstarfs. Ef frá eru taldir
fáeinir maðkar í mjöli fyrr á ár-
um og á köflum óþörf fyrirferð
danskra og um hríð breskra yfir-
valda hefur samstarf við önnur
Evrópulönd í grófum dráttum
gengið þokkalega í á annað þús-
und ár og engar horfur eru á
breytingu þar á. En þótt and-
stæðingar Evrópusamstarfs séu
ekki margir á Íslandi eru and-
stæðingar þess að deila völdum
yfir orkumálum á Íslandi með er-
lendu ríkjasambandi afar margir.
Þar fer nefnilega allur þorri þjóð-
arinnar og ólíkt sendiherranum
hefur hann ekki misskilið neitt.
Eftir Harald
Ólafsson
Haraldur Ólafsson
» Líklega er leitun að
dæmi um að sendi-
herra hafi á síðari árum
sótt svo ákaft að gest-
gjafar hans létu af hendi
völd til húsbænda sendi-
herrans.
Höfundur er formaður
Heimssýnar.
Sendiherra vill orku
Sonur minn er orð-
inn 22ja ára. Hann
fæddist erlendis og bjó
þar meira eða minna
þar til hann var 12 ára.
Árið 2008 álpuðumst
við til að flytja með
hann heim. Það hefð-
um við aldrei átt að
gera.
Hér mætti hann ein-
elti í skóla. Hann var
ekki úr hverfinu, hafði ekki búið í
sömu götunni alla ævi, og því var lok-
að á hann. Strákarnir vörðu sitt
svæði. Enga nýja hingað, og alls ekki
einhverja erlenda gaura. Hann var ró-
legur, viðkvæmur og feiminn, ekki
nægilega töff. Skólayfirvöld vörðu
hegðun þessara drengja. Þau sögðu
að þessir strákar væru svo kaldir
karlar og brostu af aðdáun.
Þegar hann fór í menntaskóla var
sjálfstraust hans í molum. Reyndi
ekki að tengjast krökkum. Hann fór
með veggjum. Þegar krakkarnir
hlupu út úr menntaskólanum á föstu-
degi til að fara saman niður í bæ, þá sá
ég son minn labba einan á næstu
strætóstöð. Hann átti sem sagt enga
vini. Hann stóð sig ágætlega í námi,
þegar hann nennti að líta í bók, en var
farinn að mæta stopult. Ég ræddi við
námsráðgjafa menntaskólans, tók
drenginn með. Hún horfði hvasst á
hann og skammaði fyrir aumingja-
skap. Ekkert annað. Að lokum hætti
hann að mæta. Var búinn með 80 ein-
ingar af 140. Hann sá greinilega ekki
tilgang í að láta þetta yfir sig ganga.
Þessa daglegu einsemd.
Hann drakk ekki, reykti ekki, not-
aði ekki fíkniefni. Hann borðaði hollan
mat, hugsaði vel um heilsuna, grann-
ur, hár og myndarlegur ungur maður.
Í dag er hann eins, algjör reglu-
maður, en hann situr heima í herberg-
inu sínu og fer ekki út.
Tíu árum eftir að hann kom heim til
Íslands er hann lokaður inni í her-
bergi sínu, vinalaus og óhamingju-
samur, dæmdur öryrki af kerfinu. Bú-
ið að afgreiða málið. Kerfið fær frið til
að halda áfram að gera ekki neitt.
Erlendis leið honum vel. Þar voru
allir vinir í bekknum. Þar var passað
upp á að enginn yrði útundan. Hann
blómstraði. Var í fótbolta, tók þátt í
félagsstarfi. Hress 12 ára strákur.
Hann var jú alltaf
frekar sérvitur og skap-
mikill. En það var ekk-
ert til að gera veður út
af. Í dag er hann eins og
vélmenni, svarar vél-
rænt, daufur og óham-
ingjusamur.
Við hófum þá þrauta-
göngu að fá aðstoð við
að ná honum útúr skel-
inni fyrir um sex árum.
Ræddum fyrst við sál-
fræðinga og geðlækna.
Þeir virtust ekki vera
með neinar lausnir, „hann væri svo
lokaður og þau væru ekki sterk í að
opna fólk“. Ha?
Að lokum var ástandið orðið það
erfitt að við létum leggja hann inn á
geðdeild Landspítalans. Þar stundu
starfsmenn. „Hvað eigum við að
gera?“ „Allt of mikið að gera og hann
er ekki nægilega slæmt keis,“ sögðu
þau. Honum voru gefin lyf. „Sjáum til
hvað gerist.“ Ekkert breyttist, son-
urinn alveg jafn daufur, og enginn
fylgdi lyfjagjöfinni eftir. Bara sendur
heim með poka af pillum. Okkur var
bent á sálfræðing sem væri góður að
eiga við unga stráka. Opna þá. Sál-
fræðingurinn greindi hann á ein-
hverfurófi. Sálfræðingurinn var sér-
fræðingur í einhverfu. „Hann verður
alltaf skrítinn. Hann mun líklega
aldrei vinna, giftast eða eignast börn.
Bara að finna fyrir hann búsetu með
stuðningi og setja hann á örorku“.
Nú var félagsþjónustan kölluð til.
Hann var skráður sem öryrki og okk-
ur sagt að það tæki mörg ár að út-
vega honum húsnæði. Þangað til yrði
hann að vera hjá okkur. Drengurinn
var orðinn öryrki. Dæmdur úr leik af
kerfinu. Það var einfaldast.
Enn og aftur fór hann heim og lok-
að sig inni. Þegar hann var hættur að
nærast var hann lagður inn á göngu-
deild Landspítalans á Kleppi. Þar var
hann í tvo mánuði fram að sumar-
fríum. Þá varð hann að fara heim.
Næst var reynt að fá kunningja, sem
er geðlæknir, til að greina hann.
„Hvað getum við gert?“ spurði ég.
Ég vildi ekki trúa því að drengur-
inn gæti ekki átt eðlilegt líf. Hann
virkaði ekki sem einhverfur. Bara
leiður og dofinn. Rót vandans var að
mínu viti félagsleg vanhæfni. Þar
lenti hann á milli skips og bryggju.
Þar brást kerfið. Vissi ekkert hvern-
ig það átti að bregðast við. Hann var
lagður inn á geðdeild, þar sem hann á
ekki heima. Félagsþjónustan brást.
Samtímis vissi geðþjónustan ekkert
hvernig hún á meðhöndla vandann.
Mat hann ekki og sendi í félagsleg
úrræði. Öllum sama. Enginn vann
vinnuna sína.
Geðlæknirinn var því miður að
fara í frí, og gat því ekki sinnt honum.
Lagði hann þó inn en honum var lítið
sinnt. Ég tók hann því heim. Eftir að
geðlæknirinn kom úr fríi fór ég á
fund. „Komdu með hann aftur, vil
reyna aðra meðferð.“ Mamma hans
sagðist ekki trúa lengur á þessar
handahófskenndu lyfjatilraunir geð-
lækna þar sem drengurinn var send-
ur heim með pillubox. Það var rétt
hjá henni.
Sex ára ganga um heilbrigðis- og
félagslega kerfið og drengurinn er
mikið verri en þegar við hófum
hana.
Nú situr sonur minn einn í sínu
herbergi, nærist ekki, hann er orð-
inn hættulega veikur. Í dag kallaði
ég á hjálp. Ef ég náði í einhvern, þá
var svarið „ég skal finna einhvern til
að hringja í þig“. Klukkan er nú orð-
in 21.02 og enginn hefur hringt.
Eigum við ekki að segja að þetta
sé kerfið í hnotskurn. Enginn hring-
ir, öllum er sama.
Eftir Ólaf
Sigurðsson
Ólafur Sigurðsson
» Sonur minn er einn
af þessum drengjum
sem mikið er talað um í
dag. Óhamingjusömu
drengjum.
Höfundur er faðir og afi fimm
drengja.
olafur@360hotel.is
Öllum er sama