Morgunblaðið - 22.11.2018, Blaðsíða 23

UMRÆÐAN 23
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 22. NÓVEMBER 2018
GEFÐUGJÖF SEM GEFUR
Þegar þú gefur L‘OCCITANE gjöf, gefurðu gersemar Provence;
grípandi hlýjuna, hreinleika náttúrunnar og töfrandi fegurð. Í öllu
sem við gerum leggjum við áherslu á að styðja við fólk og vernda
líffræðilegan fjölbreytileika náttúrunnar.
Kringlan 4-12 | s. 577-7040
Kirkjugarður Vík-
urkirkju var talinn
fullgrafinn í byrjun
19. aldar og þá var
hann stækkaður til
austurs. Á árunum
1817-1838 voru grafn-
ir ríflega 600 menn í
garðinum, að líkind-
um flestir í austur-
hlutanum. Þótt
kirkjugarðurinn við
Suðurgötu hafi verið tekinn í notk-
un haustið 1838 þá var áfram grafið
í Víkurkirkjugarði og þekktar eru
grafir nafngreindra einstaklinga í
austurhlutanum frá 1882 og 1883.
Nýja hótelbyggingin sem ráðgert
er að reisa á svokölluðum Land-
símareit verður að töluverðu leyti í
austurhluta Víkurkirkjugarðs.
Þetta vita forsvarmenn hótelsins
mætavel og einnig borgarstjórnar-
fulltrúar. En þeir þræta þó og
segja gegn betri vitund að ekki sé
ætlunin að byggja í kirkjugarð-
inum.
Þetta er auðvitað lágkúra og
þessu fólki alls ekki sæmandi. Þessi
málflutningur er hafður uppi í nafni
almenningshlutafélagsins Iceland-
air og borgarstjórnar.
Þegar byggt var við Landsíma-
húsið árið 1967 var í fyrstunni
áformað að byggja miklu stærra
hús en raun varð á. Því mótmælti
þjóðminjavörður og
biskupinn yfir Íslandi
og að lokum kom ríkis-
stjórn landsins í veg
fyrir þá framkvæmd.
Að lokum var þó
fallist á að reisa þarna
minni viðbyggingu og
þess var gætt að raska
sem allra minnst við
gröfum. Þetta þótti
réttlætanlegt vegna
þess að samfélagslega
nauðsyn bæri til að
Póstur og sími gæti aukið við þjón-
ustu sína.
Upp úr 1980 var farið að kalla
vesturhluta kirkjugarðsins Fógeta-
garð og náði sú nafngift ekki yfir
allan kirkjugarðinn því austasti
hlutinn var nefndur Landsíma-
reitur eftir að viðbyggingin reis. Á
skipulagsuppdrætti frá 1987 er
Fógetagarðurinn nefndur Víkur-
garður.
Stjórnendur borgarinnar og eig-
endur væntanlegs hótels grípa til
þess óheiðarlega bragðs í málflutn-
ingi sínum að segja að ekki standi
til að byggja í Víkurgarði. Þeir láta
sem Víkurgarður í merkingu skipu-
lagsins frá 1987 sé hið sama og
Víkurkirkjugarður.
Ef ekki væri jafn augljóst og
raun ber vitni að þetta fólk talar
gegn betri vitund væri freistandi að
biðja það að skýra hvernig stendur
á þeim fjölda beinagrinda sem upp
kom við fornleifagröft á væntan-
legu hússtæði hótelsins.
Borgarstjórn Reykjavíkur og for-
ráðamenn væntanlegs hótels eiga
strax að gangast við að byggingar-
áformin eru mistök sem hægt er að
leiðrétta. Þannig geta þeir bjargað
einum mikilvægasta stað Reykja-
víkur og forðað mannorði sínu frá
meiri skaða en orðið er.
Eftir Hjörleif
Stefánsson
Hjörleifur Stefánsson
» Borgarstjórn
Reykjavíkur og
forráðamenn væntan-
legs hótels eiga strax að
gangast við að bygging-
aráformin eru mistök
sem hægt er að
leiðrétta.
Höfundur er arkitekt.
Aðförin að Víkurkirkjugarði
Undanfarið hefur
talsverð umræða átt
sér stað í samfélag-
inu um eignarhald á
bújörðum. Margir
hafa áhyggjur af því
að Íslendingar séu
með andvaraleysi að
tapa eignarhaldi á
auðlindum á landi. Í
september birtist álit
starfshóps um endur-
skoðun eignarhalds á
bújörðum. Þar voru settar fram
átta tillögur að breytingum á
jarðalögum og ábúðarlögum í því
skyni að viðhalda ræktanlegu
landbúnaðarlandi og búsetu í
sveitum landsins. Forsætisráðu-
neytið mun leiða áframhaldandi
vinnu með tillögurnar, enda snúa
sumar þeirra að fleiru en einu
ráðuneyti.
Ég álít allt land vera auðlind,
landið sjálft, jarðveginn og gróð-
urinn sem þar þrífst. Sumt land
nýtist til matvælaframleiðslu,
annað til útivistar og auk þess
geta fylgt landi önnur gæði sem
enn auka á verðmæti þess, t.d.
veiði og vatnsréttindi. Meðferð og
notkun alls lands skiptir alla
landsmenn máli, bæði nú og til
framtíðar. Það felast miklir al-
mannahagsmunir í ráðstöfun og
meðferð lands og því geta ekki
gilt sömu reglur um kaup og sölu
á landi eins og á hverri annarri
fasteign.
Þjóðlendur eru nú um 44%
landsins, öðru landi er skipt upp í
jarðir og þéttbýli. Bújarðir ná því
yfir meira en 50% Íslands og eru
um 7.000 talsins. Undanfarin ár
hefur fólk sem ekki er búsett á Ís-
landi sóst í auknum mæli eftir
eignarhaldi á jörðum. Við það
færist eignarhald auðlinda úr
landi, auk þess hafa vaknað
spurningar um eignasöfnun á
fárra hendur og ítrekað kemur
upp vandi vegna óþekkts og óljóss
fyrirsvars jarða.
Reglulega kemur upp umræða
um mögulegar leiðir til að hafa
áhrif á ráðstöfun lands en útfærsl-
an hefur þvælst fyrir okkur.
Ástæðuna tel ég m.a. vera að það
vantar ákveðinn
grunn. Annars vegar
þarf að undirbyggja
markmið landnýtingar
í skipulagsáætlunum
sveitarfélaga og hins
vegar þarf að bæta
skráningu á landi.
Stjórnvöld geta
beitt ýmsum tækjum
til að hafa áhrif á ráð-
stöfun lands. Ég tel
mögulegt að festa í lög
eða reglugerð skilyrði
um að einstaklingar
sem öðlast eignarrétt eða afnota-
rétt yfir landi skuli hafa lögheimili
hér á landi eða hafa haft það áður í
tiltekinn tíma. Ég tel að slíkar tak-
markanir eigi ekki að vera bundn-
ar við land í landbúnaðarnotum,
heldur ná yfir allt land. Eignar-
haldi og umsjón lands eiga að
fylgja skýr ábyrgð og skyldur.
Stjórnvöld og almenningur hafa
áhrif á landnýtingu í gegnum
skipulagsáætlanir sveitarfélaga.
Þar er hægt að setja markmið um
búsetu og sjálfbæra landnýtingu.
Sveitarfélög geta skilgreint land-
búnaðarland sem halda skal í
ræktanlegu ástandi. Þau geta líka
tilgreint jarðir þar sem heilsárs-
búseta telst æskileg og geta þar
komið inn fleiri sjónarmið en nýt-
ing til landbúnaðar, svo sem styrk-
ing samfélaga, öryggissjónarmið,
eftirlit lands, eftirlit minja og
náttúruvernd.
Við þurfum að þekkja landið,
skrá það og skipuleggja. Á þeim
grunni getum við útfært eðlilegar
takmarkanir og búið til hvata til
búsetu, nýtingar og nýsköpunar, í
strjálbýli.
Eftir Líneik Önnu
Sævarsdóttur
Líneik Anna
Sævarsdóttir
»Undanfarin ár hefur
fólk sem ekki er bú-
sett á Íslandi sóst í
auknum mæli eftir eign-
arhaldi á jörðum. Við
það færist eignarhald
auðlinda úr landi.
Höfundur er þingmaður
Framsóknarflokksins.
lineikanna@althingi.is
Land er auðlind