Morgunblaðið - 28.01.2019, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 28. JANÚAR 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fast-eigna-skattar eru
afar háir hér á
landi í samanburði
við það sem þekk-
ist í nágrannalöndunum. Ísland
er með nær tvöfalt hærri fast-
eignaskatta en hin Norður-
landaríkin að meðaltali, sem
hlutfall af landsframleiðslu.
Fasteignaskattarnir leggj-
ast þyngst á fyrirtækin í land-
inu, enda meira en helmingur
skattanna á atvinnuhúsnæði þó
að atvinnuhúsnæði sé aðeins
fimmtungur af verðmæti hús-
næðis í landinu. Stafar þetta af
mun hærra álagningarhlutfalli
á atvinnuhúsnæði en á íbúðar-
húsnæði.
Í samtali við Morgunblaðið
um helgina greindi Sigurður
Hannesson, framkvæmdastjóri
Samtaka iðnaðarins, frá því að
álagðir fasteignaskattar á
fyrirtæki hefðu tvöfaldast frá
árinu 2011 til þessa árs. Hækk-
unin umfram verðbólgu sé 60%
á þessu tímabili og frá árinu í
fyrra sé hækkunin 13,5%.
„Þetta er gríðarleg aukning
á stuttum tíma. Skattar á fyrir-
tæki eru háir hér í samanburði
við þau lönd sem við viljum
bera okkur saman við. Þessir
fasteignaskattar eru birtingar-
mynd þess og ekki hægt að
bjóða fyrirtækjum upp á þetta
til viðbótar við sveiflur,
óstöðugleika og miklar inn-
lendar kostnaðarhækkanir. Þá
eru laun há hér á landi í alþjóð-
legum samanburði. Nú þegar
hægir verulega á
hagvextinum dreg-
ur úr tekjum
margra fyrirtækja
en á sama tíma eru
sveitarfélögin að
taka sífellt meira til sín eins og
við sjáum í væntri álagningu
fyrir 2019. Þá má heldur ekki
gleyma því að sveitarfélögin
eru að fá þetta til viðbótar við
útsvarið frá starfsmönnum
fyrirtækja,“ segir Sigurður í
samtali við Morgunblaðið.
Athygli vekur að fremst í
flokki í þessari miklu skatt-
heimtu er Reykjavíkurborg.
Borgin innheimtir meirihluta
allra fasteignaskatta á atvinnu-
húsnæði og hækkunin á milli
ára er vel yfir landsmeðal-
talinu, eða 17%.
Kröfur um lækkun skatta,
meðal annars í tengslum við
kjaraviðræður, beinast yfirleitt
alfarið að ríkinu. Staðreyndin
er þó sú að sveitarfélögin
leggja orðið á verulegan hluta
skattbyrðinnar og í því efni
hefur Reykjavík verið í farar-
broddi eftir að vinstri meiri-
hlutinn hóf að marka stefnuna.
Þetta á við um útsvarið, sem er
helsta tekjulind sveitarfélag-
anna, og um fasteignaskattana,
sem er önnur helsta tekju-
lindin. Það er orðið löngu tíma-
bært að sveitarfélögin slaki á
skattheimtunni og skili hluta af
þeim viðbótarskatttekjum sem
þau hafa fengið vegna hækk-
andi launa og húsnæðisverðs til
baka til almennings og at-
vinnulífs.
Fasteignaskattar
eru í hæstu hæðum
líkt og útsvarið}
Sveitarfélögin
lækki skatta
Þróunin í Tyrk-landi er um
margt mikið
áhyggjuefni. Á síð-
ustu árum hefur
Erdogan forseti
seilst til aukinna valda og sýnt
einræðistilburði þó að um leið
verði vitaskuld að horfa til þess
að hann hefur sigrað í kosn-
ingum og situr í forsetastóli í
krafti þess.
En það verður líka að horfa
til þess að Tyrkland er í Atl-
antshafsbandalaginu og æski-
legt væri að það færðist nær
Vesturlöndum og þeim
stjórnarháttum sem þar ríkja.
Erfitt er að halda því fram að
svo hafi verið á liðnum árum og
þó að sum Vesturlanda beri
nokkra ábyrgð, einkum með
viðbrögðum þegar hluti hersins
reyndi valdarán árið 2016, rétt-
lætir það ekki hve langt Erdog-
an hefur gengið í að herða tökin.
Eitt dæmi um einræðistil-
burðina er aðförin að réttar-
kerfinu sem birtist
í því að hátt í þrjú
þúsund fyrrverandi
dómarar og sak-
sóknarar sitja á bak
við lás og slá í land-
inu eftir hreinsanir síðustu
missera. Forystumenn
Dómarafélags Íslands funduðu
af þessu tilefni fyrir helgi með
utanríkisráðherra og ræddu
sérstaklega mál eins þeirra
dómara sem dæmdir hafa verið í
fangelsi í Tyrklandi fyrir óljós-
ar sakir.
Þó að Ísland geti ekki haft
nema mjög takmörkuð áhrif á
þróun mála í Tyrklandi er sjálf-
sagt að nota þau tækifæri sem
gefast til að vekja athygli tyrk-
neskra stjórnvalda á því að um-
heimurinn fylgist með því sem
gerist þar í landi.
Það kæmi öllum vel, ekki síst
Tyrkjum sjálfum, ef hægt væri
að rétta kúrsinn þar í landi og
koma á heilbrigðari stjórnar-
háttum.
Hvetja þarf til
þess að réttarríkið
fái að njóta sín }
Tyrkland veldur áhyggjum
U
mboðsmaður Alþingis tók á
ólöglegum búsetuskerðingum
gagnvart öryrkjum í júní
2018 eða fyrir rúmu hálfu ári
og Tryggingastofnun ríkisins
er enn ekki farin að borga samkvæmt úr-
skurði hans. Þarna er verið að skerða ekki
bara fátækt fólk heldur þá fátækustu með-
al fátækra á Íslandi. Þarna eru um 1.000
öryrkjar sem fá skertar bætur frá TR og
tugir öryrkja sem gert er að lifa á minna
en 80.000 kr. á mánuði og sumir fá svo til
ekki krónu til framfærslu.
Einstaklingar geta fengið félagsbætur
frá bæjar- eða sveitarfélögum, en ef þeir
eiga maka fá þeir ekki félagsbætur og þeim
er gert að vera á framfærslu makans, eins
og það er nú ömurlegt hlutskipti og vald-
höfum til háborinnar skammar. Þessi
gjörningur hefur staðið yfir í tíu ár, frá 1. maí 2009.
Núna kemur ríkið og segist ætla bara að bæta fjögur
ár aftur í tímann. Bara 4 ár. Hvað er ríkið að segja?
Okkur tókst ólöglega að ná hluta af bótum öryrkja í
sex ár af tíu árum og það af þeim sem fátækastir eru
hér á landi?
Við höfum borgað sanngirnisbætur vegna þess að
brotið hefur verið á fötluðum einstaklingum og veiku
fólki. Það er engin sanngirni í því að borga bara fjög-
ur ár en ekki öll tíu árin sem þessar ólöglegu
skerðingar stóðu yfir. Við skulum átta
okkur á því að í þessum hópi eru ein-
staklingar sem voru ekki bara skertir
ólöglega heldur voru þær litlu bætur sem
þeir fengu notaðar til þess að skerða dán-
arbætur maka. Hversu langt getur þetta
kerfi gengið í því að níðast á þeim sem
verst standa í þessu samfélagi?
Flokkur fólksins segir: stoppum strax
þetta fjárhagslega ofbeldi og greiðum að
fullu allt til baka og það með vöxtum og
dráttarvöxtum. Það er oft mjög flókið hjá
Tryggingastofnun ríkisins að leiðrétta mál
er varða öryrkja en mjög einfalt að taka af
þeim réttindi þeirra.
Er það pólitísk ákvörðun að borga bara
fjögur ár aftur í tímann? Er það fjár-
hagsleg ákvörðun sem þingið getur þá
komið að? Hvers vegna er ekki nú þegar
farið að borga réttar bætur til þeirra öryrkja sem
hafa verið skertir fjárhagslega? Það er komið hálft ár
frá niðurstöðu umboðsmanns Alþingis og enn verið
að skerða bæturnar ólöglega. Okkur ber að sjá til
þess að fólk sem í boði ríkisins lifir í algjörri fátækt
og sveltur fái rétt sinn strax, en ekki sé reynt að
segja að erfitt sé fyrir Tryggingastofnun að reikna
þetta út. gudmundurk@althingi.is
Guðmundur
Ingi
Kristinsson
Pistill
Ólöglegar búsetuskerðingar
Höfundur er þingmaður og varaformaður Flokks fólksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Kristján H. Johannessen
khj@mbl.is
Þessi grein heimilar að til-teknum persónuupplýs-ingum um einstaklingaverði ekki dreift með þeim
víðtæka hætti sem þjóðskrá gerir
ráð fyrir, en fyrir því þurfa að vera
mjög sterkar ástæður,“ segir Ástríð-
ur Jóhannesdóttir, sviðsstjóri
stjórnsýslusviðs og staðgengill for-
stjóra Þjóðskrár Íslands, í samtali
við Morgunblaðið.
Vísar hún í máli sínu til draga að
frumvarpi til laga um skráningu ein-
staklinga og þá einkum 14. grein
frumvarpsins sem kveður á um
vernd skráðra einstaklinga gegn af-
hendingu upplýsinga. Frumvarps-
drögin eru nú aðgengileg á Sam-
ráðsgátt stjórnvalda og er þar einnig
hægt að skila inn umsögn.
Samkvæmt áðurnefndri grein get-
ur Þjóðskrá Íslands, ef ríkar ástæð-
ur eru fyrir hendi, heimilað ein-
staklingi sem með rökstuddum
hætti óskar eftir því og eftir atvikum
með framlagningu gagna þar um, að
upplýsingum um nafn og/eða lög-
heimili hans og nánustu fjölskyldu-
meðlima, verði ekki miðlað úr þjóð-
skrá. Gildir vernd þessi í eitt ár
nema hlutaðeigandi óski þess að hún
sé felld brott fyrr. Þá er Þjóðskrá Ís-
lands heimilt að framlengja vernd-
ina í allt að eitt ár í senn, ef sér-
stakar aðstæður eru fyrir hendi.
Ófyrirséð flækjustig
Ástríður segir ekki búið að full-
móta þá tæknilegu útfærslu sem
nauðsynleg er til að hefta útbreiðslu
þeirra upplýsinga sem tilgreindar
eru í 14. grein frumvarps um skrán-
ingu einstaklinga.
„Það á eftir að vinna meira í
tæknilegu hliðinni. En það væri til
að mynda hægt að hugsa þetta þann-
ig að þegar leitað er að nafni við-
komandi í þjóðskrá, þá skili sú leit
engu eða ef slegin er inn kennitala
myndi nafn ekki birtast. Það koma
upp nokkur tilvik á ári þar sem fólk
óskar eftir því að vera með dulið lög-
heimili og þá er upplýsingum um
lögheimili ekki dreift. Þetta ákvæði
gengur hins vegar lengra því það
gerir líka ráð fyrir að upplýsingum
um nafn sé ekki miðlað áfram,“ segir
Ástríður og bendir á að til þessa hafi
ekki með góðum árangri verið hægt
að dylja lögheimili fólks í þjóðskrá.
„Í slíku tilviki hefur viðkomandi ein-
staklingur verið skráður sem óstað-
settur í hús í sveitarfélagi. Það
breytir því hins vegar ekki að í göml-
um afritum af þjóðskrá má finna
þessar upplýsingar,“ segir Ástríður.
Aðspurð segir Ástríður algeng-
ustu ástæður þess að einstaklingur
óskar eftir vernd nafns eða heim-
ilisfangs í þjóðskrá vera hótun um
ofbeldi. „Algengustu ástæður eru
einhvers konar yfirvofandi ógn sem
stafar að viðkomandi,“ segir hún, en
dæmi um slíkt gæti verið heimilis-
ofbeldi, hótanir vegna skulda eða
hótanir sem einstaklingar verða fyr-
ir vegna starfs sína, s.s. lögreglu-
menn.
„Þetta er helst hugsað í þeim til-
gangi að meiri hagsmunir séu tengd-
ir því að halda þessum upplýsingum
leyndum en að hafa þær þarna úti.“
Spurð hvort einstaklingar verði
ekki fyrir einhverjum óþægindum
þegar þeir „hverfa“ úr þjóðskrá
kveður Ástríður já við. „Það er ekki
útilokað að þetta hafi áhrif á réttar-
stöðu fólks og því er mikilvægt að fá
umsagnir frá hagsmunaaðilum. En
eins og staðan er núna þá er erfitt að
telja upp öll flækjustig þar sem af-
leiðingarnar af þessu eru ófyrir-
séðar. Frumvarpið er í samráðsferli
og getur því tekið breytingum í kjöl-
farið og við þinglega meðferð.“
Nafn og heimilisfang
verndað í þjóðskrá?
Morgunblaðið/RAX
Húsþök Í samráðsgátt stjórnvalda má finna drög að frumvarpi sem tekur til
skráninga persónuupplýsinga fólks í þjóðskrá og réttar til að leyna þeim.
Innihald 14. greinar frumvarps-
ins er ekki nýtt af nálinni þó það
sé ekki að finna í núgildandi
lögum. Í 3. grein reglna nr. 112/
1958 um útgáfu vottorða og
veitingu upplýsinga úr þjóðskrá
er að finna sambærilegt ákvæði
sem hefur verið notað í tilvikum
þegar beiðnir berast frá ein-
staklingum um að fá heimilis-
fang sitt dulið í þjóðskrá.
„Samkvæmt reglunum getur
Þjóðskrá Íslands orðið við til-
mælum manns um að tilteknum
einkaaðilum sé ekki veitt vitn-
eskja um aðsetur hans, ef hann
hefur, að dómi Þjóðskrárinnar,
réttmæta og eðlilega ástæðu til
að aðsetri hans sé haldið leyndu
gagnvart þeim,“ segir í athuga-
semdum með frumvarpinu.
Ástríður segir þjóðskrá hafa
notast við þessar reglur til að
halda lögheimili fólks leyndu,
en Þjóðskrá Íslands berast ár-
lega 5 til 10 beiðnir frá fólki um
að leyna upplýsingum.
Ekki nýtt af
nálinni
SAMBÆRILEGT ÁKVÆÐI