Morgunblaðið - 17.01.2019, Síða 12

12 MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 17. JANÚAR 2019SJÓNARHÓLL
EGGERT
Mikil umræða hefur farið fram undanfarnar vikurum kjarabætur til launþega og hvernig unnt séað tryggja að þær kjarabætur sem samið verður
um í komandi samningum muni halda, en ekki brenna upp í
hækkun verðlags. Mikil hætta er á slíku ef launahækkanir
verða umfram það sem fyrirtæki geta staðið undir án þess
að velta þeim hækkunum út í söluverð á vörum og þjónustu.
Sú kjarabót sem kæmi launþegum og launagreiðendum
best væri lækkun vaxta, sérstaklega vaxta af húsnæðis-
lánum einstaklinga. Slík vaxtalækkun myndi skila sér til
skuldara og að auki hafa jákvæð áhrif á rekstur fyrirtækja.
Tökum dæmi. Ef vextir af fasteignalánum lækkuðu um eitt
prósentustig myndu vaxtagreiðslur einstaklings sem skuld-
ar húsnæðislán upp á 30 m.kr. lækka um 300.000 kr. á ári.
Þessi fjárhæð segir ekki alla söguna þar sem launþegi þarf
að hafa að lágmarki 500.000 kr. í
laun fyrir skatta og aðra
launafrádrætti til að ráðstöf-
unartekjur hans verði 300.000
kr.
Ef þessir útreikningar eru yf-
irfærðir á launagreiðanda þá
hefur launagreiðsla til launþega
upp á 500.000 kr. þau áhrif að
heildargjaldfærsla hans í
rekstri verður að lágmarki
607.000 kr.
Ef þessar fjárhæðir eru yfir-
færðar á skuldir heimila sést að
lækkun vaxta hefði mjög mikil áhrif á útgjöld þeirra. Skuld-
ir heimila vegna íbúðalána námu 1.335 milljörðum í árslok
2017 og vaxtalækkun um eitt prósentustig myndi lækka
vaxtabyrði skulda um ríflega 13 milljarða á ári. Miðað við
framangreinda útreikninga þurfa launþegar að hafa launa-
tekjur upp á 22 milljarða á ári til að greiða framangreinda
vexti. Heildarkostnaður launagreiðenda af launum upp á 22
milljarða væri að lágmarki 27 milljarðar.
Með þessum einfalda útreikningi sést glöggt að lækkun
vaxta mun auka ráðstöfunartekjur verulega og um leið létta
kostnaði af launagreiðendum. Ekki er hætta á að slík kjara-
bót verði að engu vegna hækkunar verðlags sem vissulega
má búast við ef laun hækka verulega í kjarasamningum.
Að sjálfsögðu er ákvörðun um vexti hjá Seðlabanka Ís-
lands og spurning hvernig bankinn myndi bregðast við
ákalli um vaxtalækkun sem hluta af kjarabótum í tengslum
við gerð kjarasamninga. Á hitt ber þó að líta að lífeyr-
issjóðir eru orðnir stærstu lánveitendur íbúðakaupenda og
þeir geta tekið sjálfstæðar ákvarðanir um vexti á lánveit-
ingar sínar.
Vaxtabætur eru greiddar til einstaklinga sem greiða
vexti af lánum sem tekin hafa verið til fjárfestinga í eigin
húsnæði. Hámark vaxtabóta 2019 eru 420.000 kr. til ein-
staklings. Fjárhæð vaxtabóta ræðst af þáttum eins og
tekjum, skuldum, hreinni eign og fjárhæð vaxtagjalda.
Segja má að núverandi vaxtabótakerfi hvetji til skuldsetn-
ingar auk þess sem nokkuð virðist um að vaxtagjöld vegna
skulda sem tengjast ekki húsnæðiskaupum séu innifalin í
framtöldum vaxtagjöldum.
Mikið hefur verið fjallað um erfiðleika ungs fólks við að
kaupa sér sína fyrstu íbúð vegna mikilla verðhækkana á
íbúðarhúsnæði og takmarkaðrar
greiðslugetu þess.
Sú tillaga sem hér er kynnt kemur í
veg fyrir misnotkun á vaxtabótakerf-
inu og hvati til skuldsetningar fellur
niður. Einnig veitir hún þeim sem
kaupa sína fyrstu íbúð mikilvæga fjár-
hagslega aðstoð þegar þeir þurfa mest
á henni að halda.
Tillagan felur í sér að í stað vaxta-
bóta í núverandi kerfi verði þeim sem
kaupa sína fyrstu íbúð greiddar út
heildarvaxtabætur í eingreiðslu sem
væru á bilinu 3-4 m.kr. fyrir hvern ein-
stakling. Vaxtabætur yrðu greiddar kaupendum að sinni
fyrstu íbúð gegn framvísun á þinglýstum kaupsamningi og
staðfestingu sýslumanns á að um fyrstu kaup sé að ræða.
Þeir sem fengju slíkar vaxtabætur hefðu ekki rétt til vaxta-
bóta af skuldum síðar og eðlilegt væri að núverandi vaxta-
bótakerfi yrði lagt af á 3-5 árum eftir að framangreind
breyting kæmi til framkvæmda.
Þær hugmyndir sem hér eru kynntar myndu fela í sér
umtalsverðar kjarabætur til launþega án þess að auka
kostnað launagreiðenda. Útgjöld ríkissjóðs af nýju vaxta-
bótakerfi yrðu hugsanlega nokkuð hærri en af núverandi
kerfi. Rétt er að hafa í huga í því sambandi að heildar-
fjárhæð greiddra vaxtabóta hefur lækkað verulega á síð-
ustu árum.
Það er von undirritaðs að hugmyndir þessar geti orðið já-
kvætt innlegg í þær kjaraviðræður sem nú standa yfir.
VINNUMARKAÐUR
Alexander G. Eðvardsson
endurskoðandi hjá KPMG
Raunverulegar kjarabætur
”
Tillagan felur í sér að í
stað vaxtabóta í núver-
andi kerfi verði þeim
sem kaupa sína fyrstu
íbúð greiddar út heild-
arvaxtabætur í ein-
greiðslu sem væru á
bilinu 3-4 m.kr.
FORRITIÐ
Þó að á netinu megi finna hafsjó
frjóðleiks, og þó ekki standi á svör-
unum þegar leitað er að ráðum hjá
góðu fólki í Facebook hópum – þá
jafnast ekkert á við að fá persónu-
lega leiðsögn frá manneskju sem
veit sínu viti. Snjallsímaforritið
Guru The App (www.guruthe-
app.com) á að brúa þetta bil með því
að gefa notendum greiðan aðgang
að vandaðri ráðgjöf gegn vægu
gjaldi.
Í gegnum forritið getur notandinn
fundið sérfræðinga á ótal sviðum og
lagt fyrir þá spurningu. Sérfræðing-
arnir geta jafnharðan boðist til að
veita ráðgjöf, og notandinn tengst
þeim sérfræðingi sem honum hugn-
ast best. Guru-forritið tengir þá
saman í gegnum myndspjall og
borgar notandinn tímagjald á með-
an, á bilinu 1-3 dali á mínútuna.
Notandinn fær lausn á vanda-
málum sínum skjótt og vel – í stað
þess að verja mörgum korterum í
leit á Google eða YouTube – og sér-
fræðingarnir fá ágætis aukatekjur,
og geta verið til taks til að hjálpa
þegar þeim hentar.
ai@mbl.is
Aðstoð sérfræðings
gegn vægu gjaldi
Dásamlegur þvottur
- einfalt, íslenskt
stjórnborð
Íslenskar leiðbeiningar fylgja.
Þurrkarinn TDB130WP fékk góða einkunn
í úttekt þýsku neytendasamtakanna árið 2017.
Suðurlandsbraut 20, Reykjavík, sími 588 0200, eirvik.is
Þvottavél 119.990 kr.
Þurrkari 144.990 kr.