Morgunblaðið - 27.03.2019, Side 13

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 27. MARS 2019 13FRÉTTIR
Gullfiskur
Kæliþurrkaður harðfiskur
semhámarkar ferskleika,
gæði og endingu.
Inniheldur 84%prótein.
84%prótein - 100% ánægja
Framleiðandi: Tradex ehf, Eyrartröð 11, 220Hafnarfjörður, tradex@tradex.is
Harðfiskur // Bitafiskur // Skífur
Lang-
vinsælastur
hollusta í hverjum bita
BÓKIN
Sitt sýnist hverjum um þá þróun
sem efnahagslíf Kína hefur tekið á
undanförnum áratugum. Hagsæld í
landinu hefur aukist til muna og
kínversk stórfyrir-
tæki farin að setja
svip sinn á markaði
um allan heim.
Ráðamenn í Peking
eru stórhuga og
nota efnahagslegan
meðbyr til að
styrkja stöðu
landsins á al-
þjóðavettvangi,
bæði til að öðlast
meiri pólitísk ítök
en líka til að greiða
leiðina fyrir við-
skipti við umheim-
inn.
Jonathan Hols-
lag, prófessor við Frjálsa háskólann
í Brussel, hefur verulegar efasemd-
ir um uppgang Kína og telur að
Evrópu stafi hætta af. Hann hefur
gefið út bókina The Silk Road
Trap: How China‘s Trade Ambi-
tions Challenge Europe.
Holslag bendir á ýmis hættu-
merki. Þannig er útlit fyrir að kín-
verskt fjármagn muni leika stærra
hlutverk í evrópskum innviðaverk-
efnum og að það muni setja evr-
ópska stjórnmálamenn í erfiða
stöðu. Þá virðast dæmin sanna að
Kína vill ekki alltaf
spila eftir sömu
leikreglum og allir
hinir: atvinnulífið er
samofið ríkisvaldinu
og þannig búið um
hnútana að kín-
verskum fyrir-
tækjum er gefið
ósanngjarnt forskot
á ýmsum mikil-
vægum sviðum.
Ekki eiga allir
eftir að verða sam-
mála greiningu
Holslags, og hvað
þá þeim ráðum sem
hann telur að grípa
þurfi til. Holslag kveðst ekki vera
hlynntur því að ríki iðki vernd-
arstefnu í alþjóðaviðskiptum en tel-
ur samt að besta leiðin til að
tryggja hagsæld í Evrópu sé að
fyrirtækin þar hafi einhvers konar
forgjöf í viðskiptum sínum við Kína.
ai@mbl.is
Með gætur á blessuð-
um Kínverjunum
Lengi hefur verið ákvæði í mannréttindakafla stjórn-arskrárinnar þess efnis að menn skuli eiga rétt tilþess að stofna félög í sérhverjum löglegum tilgangi.
Er þar átt við svokallað félagafrelsi en það nýtur einnig
verndar samkvæmt 11. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu.
Áður tóku íslenskir dómstólar þó skýra afstöðu gegn því að
félagafrelsisákvæði stjórnarskrárinnar verndaði neikvætt
félagafrelsi, þ.e. rétt manna til þess að standa utan félaga.
Þetta kom til að mynda fram í Framadóminum svonefnda
(Hrd. 1988, bls. 1532) þar sem fram kom að ákvæðinu væri
aðeins ætlað að tryggja félagsstofnunina sem slíka en ekki
rétt manna til að standa utan félaga.
Framadómur Hæstaréttar var þó
ekki það síðasta sem heyrðist af mál-
inu þar sem Mannréttindadómstóll
Evrópu átti eftir að taka fyrir meint
brot íslenska ríkisins á félagafrels-
isákvæði mannréttindasáttmálans.
Varð niðurstaðan sú að ákvæðið fæli
ekki einungis í sér rétt mann til þess
að stofna félög heldur einnig rétt
þeirra til þess að standa utan félaga.
Árið 1995 voru svo gerðar breyt-
ingar á mannréttindakafla stjórn-
arskrárinnar og er nú mælt fyrir um
það með skýrum hætti í 2. mgr. 74.
gr. að engan megi skylda til aðildar
að félagi. Með lögum má þó kveða á
um slíka skyldu ef það er nauðsyn-
legt til að félag geti sinnt lögmæltu
hlutverki vegna almannahagsmuna eða réttinda annarra.
Þannig er t.d. lögmönnum skylt að vera í lögmannafélagi,
enda félaginu ætlað að hafa ákveðið eftirlit með þeim.
Þetta er áhugavert í ljósi þeirrar umræðu sem hefur kom-
ið upp um það hverjir megi vinna í verkföllum. Nokkuð
ágreiningslaust er að stjórnendur fyrirtækja, stjórnarmenn
ásamt eigendum og nánustu fjölskyldumeðlimum þeirra
hafa heimild til þess að ganga í störf þeirra sem eru í verk-
falli. Þá ber félagsmönnum í öðrum stéttarfélögum að sinna
störfum sínum eins og áður. Því hefur hins vegar verið hald-
ið fram af verkalýðshreyfingunni að heimildir annarra en
stjórnenda til þess að vinna í verkföllum séu mjög takmark-
aðar og að verkföll nái jafnvel til þeirra sem standa utan
stéttarfélaga og þeirra sem skráðir eru í „röng“ stéttarfélög.
Í þessu sambandi verður að hafa í huga að enginn ein-
staklingur verður neyddur til þess að vera meðlimur í til-
teknu stéttarfélagi enda væri slíkt andstætt 2. mgr. 74. gr.
stjórnarskrárinnar. Allir launþegar eiga því rétt á því að
standa utan stéttarfélaga ef þeir svo kjósa eða ganga í það
félag sem þeir vilja, svo fremi að það félag vilji taka við þeim.
Það myndi brjóta gróflega gegn rétti manna til þess að
standa utan félaga ef vinnulöggjöfin væri túlkuð með þeim
hætti að einstaklingum væri skylt að leggja niður vinnu
vegna verkfallsboðunar félags sem þeir eiga ekki aðild að.
Slík túlkun myndi gera það að
verkum að þeirri réttarvernd sem
2. mgr. 74. gr. stjórnarskrárinnar
er ætlað að tryggja væri kippt úr
sambandi. Réttindin til þess að
standa utan félaga eru til lítils ef
félög, sem menn kjósa að standa
utan, geta bundið einstaklinga með
þessum hætti gegn vilja þeirra.
Þetta væri jafnframt andstætt 2.
mgr. 3. gr. laga nr. 80/1938 um
stéttarfélög og vinnudeilur þar
sem kemur skýrt fram að boðvald
stéttarfélaga nái einungis til fé-
lagsmanna sinna en ekki annarra.
Aukinheldur hefur það verið stað-
fest af Félagsdómi að verkfall nái
einungis til félagsmanna þess
stéttarfélags sem boðar verkfall en ekki annarra, sbr. t.d.
dómur réttarins í máli nr. 11/1997.
Það er ljóst að verkföll geta valdið miklu tjóni og það
tjón getur margfaldast ef komið er í veg fyrir að þeir
sem réttilega mega vinna í verkfalli sinni störfum sínum.
Skaðabótaábyrgð þeirra aðila sem koma í veg fyrir að
menn sinni störfum með löglegum hætti í verkfalli gæti
því orðið mikil. Eðlilegast væru þó að stéttarfélög sem
og aðrir myndu bera virðingu fyrir þeirri réttarvernd
sem felst í 2. mgr. 74. gr. stjórnarskrárinnar svo ekki
þurfi að koma til frekari deilna um rétt utanfélagsmanna
til þess að sinna störfum þegar vinnustöðvun varir.
Verkföll og neikvætt
félagafrelsi
LÖGFRÆÐI
Ari Guðjónsson
yfirlögfræðingur Icelandair Group
”
Það myndi brjóta gróf-
lega gegn rétti manna til
þess að standa utan fé-
laga ef vinnulöggjöfin
væri túlkuð með þeim
hætti að einstaklingum
væri skylt að leggja nið-
ur vinnu vegna verkfalls-
boðunar félags sem þeir
eiga ekki aðild að.