Fréttablaðið - 18.07.2019, Síða 30

Almennt finnst mönnum, að við séum menntuð og vel siðuð þjóð, með háþróað
þjóðfélag og góðar reglur og lög, sem
gildi og menn fari eftir. Spilling og
klíkuskapur sé hverfandi og f lest,
sem gerist í þjóðfélaginu, sé undir
góðu eftirliti og stjórn. Auðvitað
vitum við, að sumt mætti betur
fara, en það er ekki margt og vart
tiltökumál. Þannig hugsar meðal-
jóninn væntanlega.
2004 byrjaði viðskiptafulltrúi
Íslands í New York að láta gera skoð-
anakannanir á því, hver afstaða
Bandaríkjamanna til Íslands væri.
Var heiti verkefnisins „Iceland Nat-
urally“. Margvíslegar spurningar
voru lagðar fyrir menn; m.a. var
spurt um afstöðuna til hvalveiða
og hvalveiðiþjóða. 2004 sögðust
38% Bandaríkjamanna ekki mundu
kaupa neinar afurðir frá hvalveiði-
þjóð. Þetta hlutfall jókst ár frá ári,
og 2018 var það hlutfall Banda-
ríkjamanna, sem engar afurðir
vildi kaupa frá þjóð, sem leyfir hval-
veiðar, komið upp í 49%; helmingur
Bandaríkjamanna vildi ekki kaupa
neinar afurðir hvalveiðiþjóðar.
Verður að teljast sjálfgefið, að
þessi neikvæða afstaða helmings
Bandaríkjamanna hafi líka gilt um
ferðalög til hvalveiðilands. „Iceland
Naturally“ skýrslan var og er „opin-
bert gagn“, undir handhöfn utan-
ríkisráðherra – og þar með væntan-
lega fyrirliggjandi í ríkisstjórn – en
þess hefur þó verið gætt, að almenn-
ingur hefði ekki aðgang að þessum
skýrslum.
Í janúar sl. gaf Háskóli Íslands út
skýrslu undir nafninu „Þjóðhagsleg
áhrif hvalveiða“. Verkið var unnið
fyrir sjávarútvegsráðherra og ríkis-
stjórn, og höfðu skýrsluhöfundar
auðvitað fullan aðgang að heimild-
um og gögnum opinberra stofnana.
Í skýrslunni segir m.a.: „Gögn benda
ekki til að hvalveiðar hafi slæm
áhrif á íslenskt efnahagslíf. Sér í
lagi er ekki að finna marktækar vís-
bendingar um að hvalveiðar dragi
úr ferðum útlendinga hingað að
neinu ráði.“
Var „Iceland Naturally“ gögn-
unum haldið f rá sk ý rsluhöf-
undum, eða kusu þeir að þegja yfir
þeim stórlega neikvæðu og skað-
legu áhrifum hvalveiða, á íslenzkt
efnahagslíf, sem þar koma fram?
25.  marz sl. svarar ferðamálaráð-
herra fyrirspurn frá Guðmundi
Andra um áhrif hvalveiða á Alþingi.
Hún segir m.a. þetta: „… en ekki
hefur verið sýnt fram á að hvalveið-
ar Íslendinga hafi neikvæð áhrif á
komu ferðamanna …“. Svo kemur
það, sem verra er: „Einhverjar sér-
kannanir og athuganir hafa verið
gerðar á áhrifum hvalveiða á ímynd
Íslands og ferðaþjónustuna … en þær
hafa verið stopular og eru nú löngu
úreltar“.
Gleymdi ferðamálaráðherra hér
„Iceland Naturally“ könnununum,
fyrir Bandaríkin og Kanada, sem
hafa farið fram reglulega frá 2004
fram til 2018, í fyrra, sem í þessum
skilningi er glæný könnun og niður-
staða, eða vildi hún vísvitandi leyna
því, að helmingur Bandaríkja-
manna vildi ekki skipta við hval-
veiðiþjóð? Langt teygja sig áhrifa-
armar hvalveiðiklíku.
28. maí 2009 gaf þáverandi
sjávarútvegsráðherra út reglugerð
nr. 489/2009 um vinnslu og heil-
brigðiseftirlit með hvalafurðum.
Tók reglugerðin gildi 1. júní 2010.
Skv. gr. 10 skyldi framkvæma hval-
skurð í lokuðu rými, með þaki, til
að tryggja nægilegt hreinlæti og
hollustu kjötsins. Áður hafði þessi
hvalskurður farið fram á opnu
rými, undir berum himni, sem
ekki gat talizt fullnægjandi hrein-
læti eða trygging á matvælaöryggi
og gæðum. Hvalur hf. hunzaði þessa
reglugerð og skýr ákvæði hennar
– hafði sama verkunarhátt á og
verið hafði frá 1949 – og Matvæla-
stofnun, sem er eftirlitsaðili með
þessari vinnslu, lét það gott heita
og viðgangast átölulítið í 8 ár. Og,
ekki stóð á því, að Hvalur fengi ný
starfsleyfi fyrir verkun og veiðileyfi
ár hvert; ekkert mál.
Eftir 8 ára vanrækslu og leyfis-
brot, virðist forstjóri Hvals hafa
kveikt á perunni með það, að nú
væri kominn „góður Samherji“ í stól
sjávarútvegsráðherra. Í Þorgerði
Katrínu þorði hann ekki. Sendi
hann nýjum ráðherra einfaldlega
tölvupóst með reglugerðinni frá
2009, strikaði þar sumt út og breytti
öðru, bara svona með kúlupenna,
felldi auðvitað niður óþægilegt
ákvæði um lokað rými og óþarfa
hollustuhætti við hvalskurð, og
skellti þessu svo bara á nafna sinn
Júlíusson. Sá hafði hraðar hendur,
og breytti texta reglugerðarinnar,
nákvæmlega skv. forskrift nafna
síns Loftssonar. Gaf svo út nýja
reglugerð um verkun hvalkjöts tíu
dögum seinna, 25. maí 2018. Þetta
var auðvitað létt f létta milli vina og
Samherja.
Í maí 2014 fékk Hvalur langreyða-
veiðileyfi fyrir veiðitímabilið 2014-
2018. Í 5. grein leyfis segir, að skip-
stjórar Hvals skuli halda nákvæmar
veiðidagbækur, með númeruðum
síðum og færslu á 16 atriðum, um
veiðar, hvern veiðidag. Þessum
bókum skuli svo skilað til Fiski-
stofu, í lok hverrar vertíðar. Þessar
bækur eru auðvitað bráðnauðsyn-
legt gagn fyrir eftirlitsstjórnvöld,
og eiga að tryggja það, að veiðar
fari fram með réttum og löglegum
hætti. Í fyrra kom í ljós, að Hvalur
hafði ekki skilað inn neinum dag-
bókum fyrir 2014-2018, og fékk
Fiskistofa þær ekki, þrátt fyrir
eftirgangsmuni. Fiskistofustjóri
var úrræðalaus. Auðvitað var svona
minniháttar misskilningur ekkert
mál fyrir sjávarútvegsráðherrann,
og virtist hann kenna Fiskistofu um,
að hafa ekki kreist bækurnar út úr
Hval. Alla vega fór ráðherrann létt
með það að veita Hval nýtt fimm
ára veiðileyfi, þann 5. júlí sl., tók
reyndar fram, að nú bæri Hval að
skila dagbókum, „að eigin frum-
kvæði“.
Þetta var auðvitað mikil við-
bótarkvöð, þó að ekki sé vitað, hver
annar hafi átt að eiga frumkvæðið
fyrir, og ekki datt ráðherra í huga,
að krefjast dagbókanna fyrir veiði-
tímabilið 2014-2018 og setja afhend-
ingu þeirra sem skilyrði fyrir nýju
leyfi. Hafði Fiskistofa, eftirlitsaðili
hvalveiða, þó mælt með slíku skil-
yrði. Auðvitað mega Samherjar ekki
f lækja málin of mikið fyrir hvorum
eða hverjum öðrum.
Ef Ísland er bananalýðveldi og
skipa ætti höfuðpaur í því, þá virðist
augljóst, hver sjálfskipaður væri.
Er Ísland bananalýðveldi?
Ole Anton
Bieltvedt
alþjóðlegur
kaupsýslumað­
ur og stjórn­
málarýnir
Eftir 8 ára vanrækslu og
leyfisbrot, virðist forstjóri
Hvals hafa kveikt á perunni
með það, að nú væri kominn
„góður Samherji“ í stól
sjávarútvegsráðherra. Í Þor-
gerði Katrínu þorði hann
ekki.
Fátt af hjúpar eymd íslenskra stjórnmála betur en umræðan um þriðja orkupakkann sem
og milljarðar af skattpeningum
sem fyrrv. sjávarútvegsráðherra
sóaði fram hjá lögum. Hrokafull
réttlæting hans var þessi venjulega
yfirvofandi ógn frá ESB. Það er ekki
nýlunda að stjórnmálamenn finni
blóraböggul í meintri erlendri
ásælni í auðlindir eða fullveldi. Nú
er hins vegar sú mikla áhætta sem
orkupakkamenn taka, með því að
segja nei. Þá vekur það athygli hve
mikilli ósvífni þeir beita við að nota
málið í f lokkspólitískum tilgangi.
Rökréttar hugsanir og ritaðar stað-
reyndir láta þeir eins og vind um
eyru þjóta. Eins og Brexit ákvörð-
unin, sem var snjöll, en afar áhættu-
söm aðferð til að breyta um forystu
í breska Íhaldsflokknum, er ljóst að
annað en meintur ótti við ESB hékk
á spýtunni. Styrmir sagði að það
yrði að stöðva orkupakkann, því
ella myndi Sjálfstæðisf lokkurinn
klofna. Sigmundur Davíð vill hressa
upp á laskaða ímynd Klausturkappa
með langri og ekki þrautalausri
pólitískri hægðastíf lu í ræðustól
Alþingis. Óttinn við ESB bítur vel
á þá sem láta þjóðernisþrungna
hræðslu um að hugsa fyrir sig.
Er orkupakkinn Trójuhesturinn?
Ótti og tortryggni gagnvart því
óþekkta, er ekkert séríslenskt fyrir-
bæri. Hvort tveggja eru fylgifiskar
þeirra tilf inninga sem hrærast
innra með okkur og tengjast óvissri
framtíð. Óprúttnir stjórnmálamenn
hafa löngum notað óttann sem
vopn til að smala fjöldanum í rétt-
ina. Hitler tefldi þýskri arfleifð gegn
úrkynjuðu vestrænu lýðræðisfyrir-
komulagi, sem með aðstoð Gyðinga
myndi ganga af þýskri tilvist, þjóð-
erni og menningu dauðum. Í hans
augum voru Gyðingar útsendarar
Bolsévikka, sem f lestir óttuðust
eins og pestina. Hann ól á þessum
ótta og nýtti sér hann til að koma
fram sem sannur verndari alls þess
sem þýskt var. Aðferðir Brexitsinna
eru af keimlíkum toga. Hér heima
er alið á ótta og tortryggni gegn ESB
sem fullyrt er að sælist eftir hreinu
orkunni og sjávarauðlindum okkar,
þótt fyrir að löngu sé búið að selja
obbann af orkuframleiðslugetu
hreinu orkugjafanna á spottprís til
erlendrar stóriðju. Stóri orkupakk-
inn er gerður að Trójuhestinum sem
laumað er inn fyrir íslensku borgar-
virkin. Þrátt fyrir lúsaleit í texta
orkupakkans, finnst hvergi þar að
lútandi nein vísbending. Það vita
orkupakkamenn, því þeir stefna á
uppsögn EES-samningsins. Þar liggi
háski fullveldisins!
Endurræst fullveldi eða skurðgoð
Einfaldar hugmyndir eru aðlað-
andi. Það er auðvelt að hrífast af
þeim. því þær kalla á einfaldar
lausnir. Í stjórnmálum hafa ein-
földu lausnirnar sjaldan gefist
vel, því raunveruleikinn er mun
f lóknari. Einfalda lausnin er sögð
vera að fella þriðja orkupakkann,
þá losum við okkur, samkvæmt
ummælum staðkunnugra í Brus-
sel, við EES-samninginn og endur-
reisum um leið spjallaðan meydóm
fullveldisins. Fórnarkostnaðurinn
er ekki færður til bókar frekar en
hjá Brexitsinnum. Ávinninginn af
lifandi, hindrunarlausum aðgangi
að gjöfulasta markaði heims er
ógerningur að slá á tölum, þótt þess
sjáist glögg merki í fjölmörgum rétt-
arbótum og ekki síður í endurreisn
íslensks þjóðarhags. Við fullveldið
tengjum við upprisu þjóðarinnar
á liðinni öld. En fullveldið er eins
og önnur fyrirbæri samfélagssög-
unnar breytingum undirorpið. Það
má ekki stirðna og verða að nátt-
trölli eða skurðgoði, því þá glatar
það tímaskyninu og gagnast okkur
illa, verður jafnvel hindrun. Við
þurfum að styrkja og endurræsa
fullveldi okkar á þann hátt að geta
haft lögleg afskipti af ákvörðum
annarra ríkja í málum sem snerta
hagsmuni okkar, áður en þau taka
lokaákvarðanir. Þjóðþing okkar
Alþingi verður áfram staðfesting á
fullveldi þjóðarinnar. Við þurfum
að hafa kjark til að meðhöndla full-
veldi okkar sem sífellt breytileg rétt-
indi, því heimurinn tekur stakka-
skiptum. Innan Evrópu er það ESB
sem reynir að samræma og koma
mismunandi hagsmunum og ólík-
um skoðunum margra þjóða með
langa misvísandi sögu undir einn
hatt, svo árekstrum verði haldið í
skefjum. Þetta heitir að deila full-
veldi um sameiginleg mál, en halda
óskertu fullveldi um eigin málefni
á þjóðþingum sinum. Ef við viljum
gæta fullveldis okkar og styrkja það,
verðum við að fara þessa leið, því
heimurinn verður sífellt minni og
þjóðirnar hver annarri háðari. Ein-
leikur þjóðanna endar í öngstræti
og opnum átökum.
Hvert er förinni heitið ?
Þröstur
Ólafsson
Ef við viljum gæta full-
veldis okkar og styrkja það,
verðum við að fara þessa
leið, því heimurinn verður
sífellt minni og þjóðirnar
hver annarri háðari.
Fyrir nokkru gerðist sá ánægju-legi atburður að fyrsti leigj-andinn f lutti inn í nýtt fjöl-
býlishús sem íbúðafélagið Bjarg
reisti í Grafavogi. Þar með hófst
bylting í húsnæðismálum sem von-
andi sér ekki fyrir endann á. Allt
of lengi hefur verið við lýði lögmál
villta vesturs á leigumarkaði og
markvisst hefur verið unnið gegn
félagslegum lausnum á húsnæðis-
markaði. Nægir þar að nefna að á
sínum tíma var verkamannahús-
næðiskerfið lagt niður. Auk þess má
nefna leigufélagið Klett sem leigði út
eignir Íbúða lánasjóðs á félagslegum
grunni, til fólks á viðráðanlegu verði
og til langs tíma. Leigufélagið Klettur
tryggði þúsundum fjölskyldna hús-
næðisöryggi um tíma en einn léleg-
asti félagsmálaráðherra sem verið
hefur seldi leigufélagið til leigufélags
í eigu Gamma. Þetta leiddi til þess
að gildistímar leigusamninga voru
styttir og leigan hækkaði um tugi
prósenta á milli ára!
Bjarg, sem er í eigu ASÍ og BSRB,
er stofnað með félagslegri hugsun
sem virkjar stéttarfélögin til að
leita húsnæðislausna fyrir sína
félagsmenn.
Bjarg er með stórtæk áform á
prjónunum um að reisa fjölbýlishús
í Reykjavík, Akranesi, Akureyri,
Selfossi, Þorlákshöfn og Hafnarfirði
með allt að 1.000 íbúðum á næstu
þrem árum! Bjarg var stofnað til
að mæta mikilli þörf á húsnæðis-
markaði sem ríkisstjórn Sigmundar
Davíðs Gunnlaugssonar og Bjarna
Benediktssonar töldu markaðinn
eiga að leysa með GAMMA væðingu
á félagslegum leigufélögum. Bjarg
hefur leitað til allra sveitarfélaga
um samstarf og vekur það undrun
að stór sveitarfélög á höfuðborgar-
svæðinu eins og Kópavogur og Mos-
fellsbær hafa ekki fagnað boði Bjargs
um samstarf og úthlutað Bjargi lóðir
til uppbyggingar.
Það er ánægjulegt að ASÍ og BSRB
hafi staðið að stofnun Bjargs og
þannig stuðlað að stórfelldri félags-
legri húsnæðisuppbyggingu fyrir
félagsmenn sína til að tryggja þeim
öruggt húsnæði til langs tíma á við-
ráðanlegu verði. Það er ný nálgun í
húsnæðismálum á Íslandi.
Bjart er yfir Bjargi!
Gunnar
Alexander
Ólafsson
heilsuhag­
fræðingur Allt of lengi hefur verið við
lýði lögmál villta vesturs á
leigumarkaði og markvisst
hefur verið unnið gegn fé-
lagslegum lausnum á hús-
næðismarkaði.
1 8 . J Ú L Í 2 0 1 9 F I M M T U D A G U R22 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
1
8
-0
7
-2
0
1
9
0
5
:0
6
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 2
3
7
1
-8
6
3
0
2
3
7
1
-8
4
F
4
2
3
7
1
-8
3
B
8
2
3
7
1
-8
2
7
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
B

F
B
0
4
8
s
_
1
7
_
7
_
2
0
1
9
C
M
Y
K