Skessuhorn - 19.04.2000, Qupperneq 6

6
MIÐVIKUDAGUR 19. APRIL 2000
mCssuhul
Blaðamenn Skessuhoms litu við
hjá gamalreyndum trillukarli
Skarphéðni Árnasyni og eiginkonu
hans, Ragnheiði Björnsdóttur, á
heimili þeirra á Jaðarsbrautinni til
þess að spjalla við hann um sjó-
mennskuna sem hann hefur gert að
ævistarfi sínu. Vel var tekið á móti
okkur og borið á borð Toblerone
og kók að hætti hússins. Við tylltum
okkur við eldhúsborðið með sjóinn
í baksýn og þegar Skarphéðinn sá
að við höfðum haft upptökutæki
meðferðis spurði hann:”Hva! Ætlið
þið að taka þennan andskota upp?!”
og brosti út í annað.
Neyddist til að
flytja suður
Skarphéðinn er fæddur árið 1924
á bænum Bæ á Selströnd í Stein-
grímsfirði. Hann flutti ungur þaðan
og ólst upp á bænum Hamarsbæli
við Drangsnes auk 11 systkina.
Hann var aðeins 12 ára þegar hann
byrjaði að stunda sjóinn, en þá réri
hann á lítilli skektu sem hét Sörli.
Þessi bátur er til enn þann dag í dag
og það sem meira er, hann er
geymdur hér á Akranesi.
Þann 17. desember flutti Skarp-
héðinn suður með konu sinni og
tveimur bömum þar sem hart var í
ári fyrir vestan og fisklaust. “Það
var erfitt að búa við það að vera sjó-
maður. Við fórum venjulega í
kringum 2. janúar og komum ekki
heim fyrr en í maí, og stundum ekki
það. Síðast áður en ég flutti fór ég
náttúrulega á vertíð, skaust heim,
fór strax til Grænlands að veiða
þorsk og salta hann í skip, kom og
svo á síld. Svo kom maður heim
eiginlega til þess að fara á vertíð aft-
ur, það liðu 2-3 mánuðir á milli.”
sitt lifibrauð af sjómennsku, til að
vinna í aðeins 50 daga á ári og jafn-
vel allt niður í 23 daga þegar króka-
menn ættu í hlut. “Engri annarri
stétt er boðið upp á þetta”, segir
hann.
Ældi eins og múkki
Sjóveiki hefur verið fylgikvilli
sjávarins frá upphafi, hún hefur
reynst mörgum manninum erfið og
þar á meðal Skarphéðni. “Jú, jú. Eg
var afskaplega mikið sjóveikur. Það
er nú farið að minnka með árunum
og er eiginlega alveg horfið. Eg
man að fyrstu vertíðina sem ég var
hér, þá voru 4 dagar frá áramótum
og fram að páskum sem ég ekki
ældi.” Hann segist einnig hafa ælt
eins og múkki sín fyrstu ár á sjó, en
þó hafi það aldrei verið svo slæmt
að hann hefði ekki getað unnið.
“Það hefúr nú alltaf legið í landi á
íslandi að maður sem er sjóveikur,
hann er ekki veikur, hann er bara
sjóveikur”, segir hann og bætir því
við að hann hafi séð menn langt
leidda af sjóveiki í gegnum tíðina.
“Eg hef séð afskaplega hraustan
mann sem var að þvo niður fisk úti
á Halamiðum. Hann var að vinna í
vatnsstíu með vatn upp að hnjám og
það endaði þannig að hann flaut í
þessari stíu og hann hreyfði sig ekki
til þess að bjarga sér. Mér ofbauð og
fór með hann niður og háttaði hann
og eftir hálfan annan sólarhring var
þessi maður kominn upp á dekk.
Það var ekkert að þessum manni og
þetta er með duglegri mönnum sem
Ekkert til nema
veiðimennskan
Þegar Skarphéðinn er inntur eft-
ir því hvað hafi tekið við fyrir sunn-
an er hann fljótur til svars. “Bara
sjómennskan, vinna við sjó. Það er
alltaf draumastarfið að fá að vera úti
á sjó og veiða og veiða. Það er ekk-
ert til nema veiðimennska.” “Það er
segir hann alvarlegur. Hann tók sér
ársffí fyrir nokkrum árum, en þoldi
ekki við lengur en það. Við spyrjum
hann hvort hann hafi aldrei komist
í hann krappann á sjónum, en hann
vill nú ekki kannast við það og telur
að svoleiðis lagað stafi yfirleitt af
því að menn vinni ekki vinnuna
vera leiðinlegt, þegar á að fara að
stjórna mönnum úr landi. Gagnvart
mér byrjar það þannig að þegar
kvótinn kemur á þá er öllum veiði-
heimildum skipt upp, þannig að
þeir sem eiga trillur eru ekki með í
dæminu, þeir eru ekki til. Það á
enginn að skipta sér af þeim og þeir
Hjónin Ragnheiður Bjömsdóttir og Skarphéðinn á heimili sínu.
ólæknandi”, skýtur Ragnheiður inn
í. “Að vinna eitthvað annað, það er
bara ekki til”, heldur Skarphéðinn
áfram. “Eg var að vísu 10 ár hérna
niðri í verksmiðju [Sementsverk-
smiðjunni] og það eru glötuð ár,
það eru glötuðustu ár ævi minnar”,
sína, séu að flýta sér of mikið.
Kvótakerfið ómögulegt
Þegar samtalið berst að kvóta-
kerfinu þyngist brúnin á Skarp-
héðni. “Þegar kvótinn kemur fer að
Mynd: BG
mega róa eins og þeir vilja. En
Adam var ekki lengi í paradís.”
Skarphéðinn segist alltaf hafa hald-
ið því fram að nýja kvótakerfið sam-
ræmdist hvorki stjórnarskrá né jafn-
réttislögum. Að ekki væri hægt að
skikka menn sem ætluðu sér að hafa
ég hef unnið með. Þannig getur
sjóveikin leikið menn.”
Aldrei einmana
á sjónum
Síðan Skarphéðinn byrjaði á
trillu hér á Akranesi hefur hann
mikið til róið einn en hann segist
aldrei vera einmana. “Maður verður
aldrei einmana á sjó, það er enginn
tími til þess. Hafið iðar í kringum
mann og það verður að hafa gát á
öllu. Það er alveg sama hversu gott
veður er, það er aldrei svo kyrrt að
það sé ekki eitthvað að gerast í
kringum mann”, segir Skarphéð-
inn. Þegar hann er svo spurður að
því hvort hann hafi ekkert hugsað
sér að fara að hætta þessu og setjast
í helgan stein, þá rekur hann upp
stór augu. “Hætta, ég er nýbyrjað-
ur! Þú sérð að ég er á fjórða ári eft-
ir að ég hætti”, segir hann hneyksl-
aður, en bætir við “Jú, jú ég geri ráð
fyrir því á hverju ári að geta ef til
vill ekki unnið það allt á enda, en
það er ekkert mál. En að hætta og
horfa á hendumar á sér, ég veit ekki
hvernig á að fara að því, ég held það
sé ekki hægt. Maður sem finnur
hvorki til við vinnu né annað, af
hverju ætti hann að hætta”, segir
hann og meinar augljóslega hvert
orð sem hann segir.
Tunglið segir
manni margt
Aðspurður segist Skarphéðinn
ekki þekkja margar stjörnur, en þó
nokkrar.
Hinsvegar taki hann mikið mark
á tunglinu. ’Tunglið stjórnar gríð-
arlega miklu, sérstaklega veðurfari.
Gamlir menn tóku meira mark á
tunglinu en nokkru öðm þegar þeir
vora að spá í framtíðina. Afi gamli,
Guðmundur í Bæ, sagði að ef tungl
kviknaði í vestri ætti maður von á
því að það yrði vestanátt það
tungl”. En að spá í veður segir
Skarphéðinn að sé deyjandi íþrótt
eins og annað. Hann segist líka hafa
verið fljótur að átta sig á því að ef
Þormóðsskerið er sokkið í sjó þá er
ekkert vinnuveður vesturfrá þótt
hér sé ágætisveður.
Afskaplega
hamingjusamur
Skarphéðinn segist ekki vera viss
um hvort hann ætli á grásleppu
þegar sú vertíð byrjar. ”Eg efast um
að ég fari og marka það nú aðallega
á því að ég var búinn að fella öll
grásleppunet í ágúst í fyrra og bú-
inn að taka bátinn í gegn fyrir ára-
mót. Ætli maður fari nokkuð þegar
maður er svona framsýnn”. I fram-
haldi af því sagði hann okkur frá
gömlum manni norðan af Strönd-
um sem dundaði sér við að laga og
snurfusa bátinn og bæta veiðarfærin
allt árið en fór einstaka sinnum á
sjó. ”Eg þekkti þennan mann vel.
Hann var afskaplega hamingjusam-
ur, hann hafði vinnu allt árið”.
Skarphéðinn segir það mikil for-
réttindi að mega vinna þá vinnu
sem honum fellur best í geð. ”Eg
hef aldrei getað þakkað það nóg-
samlega að mega vinna þessa vinnu,
alltsvo heimilislega séð, að mér
skuli vera liðið það. Það er voðalega
mikið átak fyrir konu að sinna öllu
sem þarf að gera í landi. Maðurinn
úti á sjó og er ekki til neins.”