Skessuhorn - 19.04.2000, Qupperneq 10

10
MIÐVIKUDAGUR 19. APRIL 2000
§SÍSSiiii©£KI
Sem viðbótarinnlegg í þá um-
ræðu sem var um druslur og þess
háttar kveðskap í síðasta blaði
væri ekki úr vegi að birta hér
gamlan húsgang sem Margrét
Kristófersdóttir firá Kúludalsá
sendi mér og mun ættuð úr
Húnavatnssýslu, hugsanlega af
Vatnsnesi:
Olafur suður œtlar nú
œða með bíldinn sinn.
Hafði í nesti heilkrof þrjú
og hundrað skammrifin.
A Rauðku sinni hann reiðirþað
reynist hún honum skár.
Almúgann fyrir bömin bað
bœn þeirri fylgdu tár.
Signdi hann þau í Selinu,
sorgina bar í stélinu.
Fáir munu nú kannast við bíld
en hann var lækningatæki sem
notað var við blóðtökur sem þóttu
ómissandi þáttur í öllum lækning-
um þeirra tíma og yfirleitt flestra
meina bót enda beitt jafnt við gikt
sem tíðateppu og allt þar á milli.
Menn voru taldir mjög mis-
heppnir blóðtökumenn og sjálf-
sagt hefur Olafur sá sem um er ort
verið talinn í flokki þeirra betri.
Þegar ég var að velta fyrir mér
fleiri druslum rifjaðist upp fyrir
mér eftirfarandi erindi eftir
Magnús Oskarsson fyrrverandi
borgarlögmann:
Lýs villta Ijós í gegnum þetta
geim
mig glepur vín.
Komin er nótt, ég nenni ekki
heim,
í náttfót mín.
Styðþú minnfót, égfékk of
stóran skammt,
enfeginn vildi drekka meira
samt.
Nú er farið að grilla í vorið og
fyrsti sumardagur skammt undan
enda bæði rnenn og málleysingjar
farin að þreytast á vetrinum og
gæti sjálfsagt eithvert útigangs-
hrossið tekið sér í munn orð
Olínu Jónasdómir:
Allir strengir óma afþrá
eftir sól og gróðri.
Eg hef lengi lifað á
léttu vetrarfóðri.
Eða þá þessa ágætu vísu eftir
ókunnan höfund sem mun þó ort
um mannskepnuna:
Lifði ég við lífskjör hörð
lærði í skóla ströngum.
Þó að grænki gróinjörð
grána hár í vóngum.
Víða hefur veturinn þó verið
erfiðari en hér Vestanlands og
sumsstaðar farið að minnka um
hey en einhver tók saman á eftir-
farandi hátt orð aldraðs bónda
sem lýsti svo búskaparháttum
sínum:
Allan búskap mig hefur minn
mæltiforðum karltetrið,
neitt ei brostið nokkurt sinn
nema mat, hey og eldivið.
I kvæði Jóns Mýrdal um prest-
inn, gestinn, hvalinn og óskírða
barnið er eftirfarandi lagt í munn
prestinum:
Kristnitakan árið 1000:
verk próventukarls
frá Gilsbakka
fremur en Þorgeirs
Ljósvetningaffoða?
Féð hann drepurfyrir mér
fyrst ég nærri heylaus er.
Strákurinn hann Grímur gaf
svo gapalega framan af.
Stefán frá Hvítadal hafði þó
þessi huggunarorð fram að færa:
Þér sem hefur þunga borið
þráða gleðifregn ég ber,
bráðum kemur blessað vorið
bráðum glaðnaryfir þér.
Það er alþekkt að skoðanamun-
ur getur orðið milli bestu vina en
alltaf er gott að gæta þess að hvor
aðilinn um sig hefur jafnan rétt til
að vera ósammála hinum. Jón
Eyjólfsson frá Háreksstöðum sem
lést aðeins kornungur maður orti
þessa ágætu vísu við kunningja
sinn:
Um vinskap okkar vita menn
hann vart mun blandast táli.
þó við höfum aldrei enn
orðið á sama máli.
Ekki veit ég hver það er sem
aldrei gerir mistök í lífinu enda
held ég að sá hlyti að vera mjög
leiðigjöm persóna og menn verða
hvort sem er alltaf að sitja uppi
með mistök sín úr því sem komið
er og lítið annað að gera en vinna
úr sínum vandamálum sjálfur.
Sigríður Arnadóttir frá Svana-
vatni orðaði þetta svo:
Afram líður aldafans
á engu er hægt að slaka.
Eitt augnablik úr æfi manns
aldreifæst til baka.
Það virðist löngum nokkur til-
hneyging í íslensku þjóðarsálinni
til að líta niður á þá sem orðið
hafa undir í lffinu þó þeir séu ná-
kvæmlega sömu mennirnir og
meðan þeir höfðu eitthvað betri
lífskjör enda kvað Björn S. Blön-
dal:
Ekkert gengur auðnu nær
auðs uppfengur rættur.
Sami er ég drengur sem í gær,
sár - og engu bættur.
Kjartan Olafsson orti og sýnist
hafa átt margháttaðar minningar:
Orð og gjórðir segja sitt
sælustundir geymast.
Þyngir hugann þetta og hitt
það sem ætti að gleymast.
Og Bjarni frá Gröf virðist ekki
hafa verið í bjartsýniskasti þegar
hann yrkir, kominn fast að fimm-
tugu:
Langt er síðan lífið hló
lék ég mér að vonum,
ég á orðið alveg nóg
af öllum vonbrigðonum.
Björn S. Blöndal í Grímstungu
fór ekki varhluta af vonbrigðum
lífsins og hefur það vafalaust sett
sitt mark á manninn eins og jafn-
an gerist enda sagði hann:
Því var oft við ólánsströnd
auðnu brotið farið
að þá sem réttu hlýja hönd
hef égfrá mér barið.
Með þökk fyrir lesturinn
Dagbjartur Dagbjartsson
Refsstöðum, 320 Reykholt
Stmi 435 1367.
Borgfirðingar hafa alltaf verið hóg-
værir menn. Það orð mun síður hafa
legið á Þingeyingum. Frásögnin um
kristnitöku á Þingvöllum árið 1000
og þátt Þorgeirs Ljósvetningagoða í
henni hefur greypst í huga flestra,
enda myndræn í betra lagi. Við end-
urlestur Kristni sögu læddist að mér
grunur um að í túlkun atburðarásar-
innar á Þingvöllum kynni ögn að hafa
verið hallað á Borgfirðinga. Lítum á
frásögnina:
Við komum þar á Lögberg á tíma-
mótaþinginu sumarið 1000 sem sam-
an hefur safhast allur þingheimur.
Mikil spenna er í lofti blandin reyk-
elsisilmi frá búðum hinna kristnu -
einu tákni helgihalds hins nýja siðar.
Menn skipuðust í fýlkingar, “ok sögð-
ust hvárir ór lögum við aðra...” Það
stefndi í slagsmál: “.. .hafði stómær, at
þeir mundu berjast”, segir í sögunni.
Við þær aðstæður “lagðist Þorgeirr
niðr ok breiddi feld á höfuð sér ok lá
allan daginn ok um nóttina ok annan
daginn til jafhlengðar.” Hugsaði ráð
sitt.
En yfirspennmr og ólgandi þing-
heimurinn hlaut að hafa eitthvað fyr-
ir stafni á meðan Þorgeir hugsaði.
Þeir heiðnu tóku það ráð að blóta
“tveim mönnum ór hverjum fjórð-
ungi ok hém á heiðin goð til þess, at
þau léti eigi kristni ganga yfir landit.”
Völdu til þess vonda menn. Flokkur
hinna kristnu lést líka vilja hafa
mannblót, jafnfjölmennt hinum. Þeir
kusu hins vegar að velja til fómar
mannkostamenn “ ok kalla sigrgjöf
við dróttin vám, Jesúm Kristum.”
Fyrstir gáfu sig fram Hjalti Skeggja-
son og Gissur hvíti, fyrir Sunnlend-
ingafjórðung, fýlgjendur kristni sem
fáum dögum fýrr höfðu komið
kirkjuviðum frá Olafi Noregskon-
ungi til Vestmannaeyja. Ekki minni
mannkostamenn gáfu sig ffam fyrir
aðra fjórðunga, þar á meðal Gestur
Oddleifsson fýrir Vestfirðinga, en síð-
an segir sagan: “Þar var engi annarr
til.” Mun nú hafa slegið vandræða-
legri þögn á hópinn um hríð... En
svo gengur fram gamall maður:
Ormur Koðránsson, hét hann, var
próventukarl á Gilsbakka. Hann hef-
ur mál sitt: “Verða mundi maðr til
þessa, ef Þorvaldr, bróðir minn, inn
víðförh, væri samlendr við mik, en nú
mun ek til ganga, ef þér vilið við mér
taka.” Og síðan segir í fréttinni: “Þeir
játtu því, ok var hann þá skírðr þeg-
ar.”
Það sem skiptir nú máli er að hér
var ekki á ferð h'tt þekkt gamalmenni,
heldur maður sem átti vel kunna sögu
úr hörðu andófi gegn hinum nýja sið.
Ormur var nefhilega sonur Koðráns á
Giljá í Húnaþingi en þar dvaldi Frið-
rekur biskup fýrsta vetur sinn í trú-
boðsferð um Island: ferðafélagi Þor-
valdar víðförla, sonar Koðráns. A
Giljá stóð steinn er heimamenn
höfðu blótað. I honum bjó ármaður
þeirra. Koðrán “...lézt eigi mundu
fyrri skírast láta en hann vissi, hvárr
meir mætti, byskup eða ármaðr í
steininum.” Biskup söng nú yfir
steininum “þar til er steinninn brast í
sundur”. Skildi Koðrán þá að ármað-
ur hans var sigraður og tók því skím
með fólki sínu öllu - nema Ormi.
Ormur harðneitaði, stökk að heiman
suður í Borgarfjörð, keypti bú að
Hvanneyri og krækti sér í konu: Þór-
vöru, dótturdóttur Egils Skallagríms-
sonar. Að loknum búskap á Hvann-
eyri virðist Ormur hafa fárið í homið
til dóttur sinnar, Gunnhildar á Gils-
bakka í Hvítársíðu.
Kemur þá að meginmálinu: Senni-
lega hefur Ormur, er hann kom til al-
þingis árið 1000, verið kunnur flest-
um þar fýrir kröftugra andóf gegn
krismum sið en almennt gerðist. Það
hlaut því að verða eftir því tekið er
hann - gamli mótmælandinn - gekk
til hðs við andstæðingana, er úfamir
risu hvað hæst þar á Völlunum og
menn til í að ganga til mannblóta fýr-
ir málstað sinn. Hve mörgum efa-
semdarmönnum skyldi Ormur gamli
hafa snúið með dramatískri ákvörðun
sinni á þessari síðdegisstund á Þing-
völlum á meðan Þorgeir Ljósvetn-
ingagoði lá í búð og hugsaði máhð?
Eðh mála samkvæmt held ég þeir
hljóti að hafa verið margir. Varð það
því ef til vill mest fýrir þessa breytni
Orms (er í annála komst): húnvemska
æskuuppreisnarseggsins og áður stór-
bóndans á Hvanneyri, sem Þorgeiri
Ljósvetningagoða veittist það svo létt
að tala fýrir tillögu sinni á Lögbergi
daginn eftir?
Ég held það.
Þingeyingar byggja nú kirkju á
Ljósavatni til heiðurs minningu Þor-
geirs goða. Verðskuldar þá ekki
minning próventukarlsins ffá Gils-
bakka, hans Orms Koðránssonar,
a.m.k. eina messu á þúsund ára af-
mæli kristnitökunnar?
Bjami Guðmmtdsson
Hvanneyri
A /\ / \ AAAþ
HeycjarhahnrnHS
Golf
Hópur kv enna var að spila golf
sólríkan lau otardagsmorgun. Efiir
teighögg ffá einni þeirra sjá þær sér
til skelfingar að kúlan stefhir beint
á hóp raanna sem er að leika á
næstu braut. Kúlan hittir einn
mannanna og hann felur þegar
báðar hendur í skauti sér, fellur til
jarðar og ve mr þar um sárþjáður.
Konan þýtur þegar í stað til manns-
ins og biður hann margfaldlega af-
sökunar.‘‘Le yfðu mér að hjálpa
þér.“ segir hún síðan. „Ég er
linað sársaul cann ef þú leyfir mér
„Ummph, iii I Ciiiia-'gTIx. óóóh nneiii, það verð-
ur allt í lagi með mig. Eg verð kom-
inn í lag et tir nokkrar mínútur,11
svarar maður hnipri og m< inn andstuttur, ennþá í *ð lúkumar í klofinu á
sér. En kon m er ákveðinn og að
lokum teiist hann a að leyfa henru
ao njaipa ser. nun tekur Diioiega i
llCiIUUi 1 lélll: sinn hvórfi si Ug 5»ctui iiiOUl iiiCU ðu hans, losar um bux-
umar og sm< jygir hendinni inn fýr-
u ug uyi)<u du ímum naiu. Jiuau spyr hún hvemig honum finnist þetta. Hann starar, „Þetta er ffá-
í þumalþutta num!“
Níu má iiuðum semna
Sígtxyggui for í skíðaferðalag til
leigðu sér bí og óku upp í óbyggð-
irnar áleiðis á þekktan skíðastað. A
leiðinni hre, >ptu þeir hríðarbil svo
i • -Xll. hmsvegar svo iansamir að aka bemt
bæ. Þeir óku heim að bænum sem í
raun var ekk ur af fínustt upp á og til ert kot heldur óðalsset- x gerð. Þeir bönkuðu dyranrta kom glæsileg
ungkona. Sigtrygguj iila yfir veðn r og Bárður báru sig
en konan fót undan í flæmingi. “Ég
grii mér gr ein fýrir að veðrið er
hræðilegt og ég bý ein í þessu stóra
húsi. Máhð er bara það að ég er
nýorðin ekkja og ég er hrædd um
ef ég leyfi yl ckur að gista í húsinu.”
“Það er ekkert vandamál,” sagði
Sigtryggur. Við verðum hæstá-
nægðir ef vi . ,, 5 fáum að gista í hlöð-
Það varð úr og daginn eftir var
Romio nio l lagar gátu h esta veður og þeir fé- aldið ferð sinni áfram.
e>egir eKxi n að öðru leyi rekar af ferðum þeiira ri en því að á skíðum
Níu mánuðum seinna fær Sig-
tryggur óvænt bréf ffá lögfræð-
ingi. Það tók hann svolítinn tíma
að átta sig á hvað um var að vera
en loks sá hann að bréfið var ffá
lögfræðingi ekkjunnar fögru úti í
Sviss. Hann fór beint til Bárðar
vinar síns og spurði hann: tir fallegu ekkjunni á í úti í Sviss” “Já,”
búgarðinun
sagði Bárðu r. “Getur verið að þú
hafir farið a fætur um miðja nótt
og sofið hj í henni,” spurði Sig-
tryggur. “Já sagði Bárður aftur
en núna nc kkuð skömmustuleg-
ur. “Getur verið að þú hafir not-
að nafhið m itt í stað þess að segja
henni þitt, ” spurði Sigtryggur
enn. Nú ro( 3naði Bárður og blán-
aði en stundi loksins upp: “Já, en
mér þykir það afar leiðinlegt. “Þú
þarft ekki að afsaka það. Hún dó
fýrir skömrau og arfleiddi mig
að öllum eigum sínum,” sagði Sigtryggur.