Skessuhorn - 14.12.2000, Blaðsíða 4

4
FIMMTUDAGUR 14. DESEMBER 2000

Það er vont að vera í verkfalli
Rætt við framhaldsskólakennara á verkfallsvakt
Þann 7. nóvember hófst verkfall
framhaldsskólakennara og hefur það
því staðið í tæpar sex vikur. Engin
lausn virðist í sjónmáli og er ekki
annað að sjá en stefni í áframhald-
andi verkfall. Engan bilbug er að
finna á kennurum á sama tíma og
samninganefnd ríkisins heldur fast
við upphaflega afstöðu.
I félagsheimilinu Rein við Vestur-
götu á Akranesi hafa kennarar við
Fjölbrautaskóla Vesturlands aðstöðu.
Þar hittast þeir daglega alla virka
daga vikunnar og ræða málin og
stappa stálinu hver í annan. Blaða-
maður Skessuhoms leit þar við í vik-
unni og ræddi við kennarana Helenu
Valtýsdóttur og Sigtrygg Karlsson
um stöðu mála í kjarabaráttunni og
tilvem fólks sem er í verkfalli.
Alltaf í verkfaUi
Blm.: Þetta er væntanleg ekki fyrsta
verkfallið sem þið takið þátt í?
Helena: Nei, þetta er fjórða verkfall-
ið mitt. Fólki finnst greinilega eins
og við séum alltaf í verkfalli. “Fíið ár-
lega verkfall kennara,” segir fólk. Við
fómm í verkfall 1995, þar áður 1989
og 1987 en stutt var á milli þeirra
verkfalla. En þessi verkföll hafa verið
löng og erfið og fólk man því vel eft-
ir þeim.
Sigtryggur: Þetta er þriðja verkfallið
mitt frá því að ég byrjaði að kenna
1982. Eg hef lengst af kennt við
grunnskólann en hóf kennslu í Fjöl-
braut í haust. Mér finnst reyndar
ekki eins og við séum einu sinni enn
í verkfalli þótt almenningur hafi það
á tilfinningunni. Það er síðan spurn-
ing hvernig almenningur upplifir
verkfallið núna. Það virðist ekki vera
fólki mjög erfitt. Satt best að segja
virðist enginn taka eftir þessu verk-
falli nema þá kannski kennarar og
nemendur. Foreldrar og almenning-
ur virðast ekki taka efrir því og mér
finnst fólk sýna því ótrúlegt tómlæti.
Helena: Fjölmiðlar hafa ekki fjallað
mildð um verkfallið. Eg held að það
hafi aðeins einu sinni verið fyrsta
frétt í sjónvarpinu. Og umfjöllunin
er þá á þann veg að spurt er: “Hverju
er hægt að bjarga ef það leysist
núna.”
Blm.: Hugsar fólk kannski með sér
að það sé komin ákveðin reynsla á
þessi verkföll kennara og það sé fyrir
fram vitað hvenær og hvernig þau
leysist?
Sigtryggur: Það má vera. Að þetta
taki þessar sex vikur og kennarar fái
sín 10 til 15% eins og þeir hefðu
fengið hvort sem er ef þeir hefðu
ekki farið í verkfall, og eitthvað svo-
leiðis.
Helena: Og vinna svo upp önnina á
smátíma og allt falli í ljúfa löð.
Sigtryggur: Allt falli í ljúfa löð þang-
að til eftir svona þrjú, fjögur, fimm ár
þegar ástandið er orðið þannig að
það verði ekki við unað og þá fara
kennarar einu sinni enn í verkfall.
Kannski heldur fólk að þetta sé svona
eins og sveiflan í rjúpnastofninum.
Ráðherrar og
“anti-ráðherrar”
Blm.: En hvernig stendur á því að
kjaradeilur kennara enda í þessum
farvegi?
Helena: Fyrst og fremst er það
vegna þess að samninganefhd ríkisins
talar aldrei við okkur. Samningar-
nefhdin okkar var búin að setja fram
kröfugerð í vor en ekkert gerðist.
Það er aldrei talað við okkur fyrr en
komið er í hart. Núna virðast þeir
ætla að bíða þar til við gefumst upp.
Það á greinilega að svæla okkur út.
Sigtryggur: Eg held að ástæðan sé
fyrst og fremst sú að atvinnurekand-
inn, sem í þessu tilfelli er ríkið, ber
engan skaða af þessu. Til dæmis Geir
H. Haarde fjármálaráðherra og
Björn Bjarnason, menntamálaráð-
herra, ég vil hafa menntamálaráð-
herra innan gæsalappa því að ég veit
ekki nema að hann sé anti-ráðherra,
og svo Davíð Oddsson,
verkstjóri ríkisstjómar-
innar, þessir menn bera
engan persónulegan
skaða af þessu. Þeim er
nákvæmlega sama.
Þessir menn hafa ekki
áhuga á fólki - þeir hafa
bara áhuga á tölum og
þess vegna er þeim al-
veg sama hvernig þetta
gengur fyrir sig. Þetta
er í lagi á meðan þeir
geta sýnt einhverjar
tölur í ríkisrekstrinum.
Samfélagslegri ábyrgð
er varpað fyrir róða.
Helena: Eg tek undir
það. Algjörlega. Og
hvað með nemendur?
Það virðast ekki margir
hafa áhyggjur af því að
þessi önn er að eyði-
leggjast fyrir þeim. Það
virðist öllum vera sama
þótt einhverjir nemendur flosni upp
úr skóla. Mér finnst þetta furðuleg
afstaða og sýna hversu lítil virðing er
borin fyrir þessum unglingum.
Sigtryggur: Menn segja: “Aumingja
krakkarnir,” en svo gerist ekkert
meira. Eg held að þeir einu sem hafi
raunverulegar áhyggjur af þessum
krökkum séu kennararnir því meira
að segja foreldrarnir virðast ekki hafa
áhyggjur af þeim.
Helena: Það heyrist í einum og ein-
um en það er líka allt og sumt. Það
heyrist ekki í þeim sem heild, ekki
foreldrasamtökum eða neinu slíku.
Að halda haus
Blm.: Hvemig er andinn í kennara-
hópnum?
Helena: Fólk er almennt að verða
svolítið þunglynt enda lítil von um
lausn á deilunni eins og stendur. En
það em allir á því að við eigum ekki
að gefast upp. Fyrst að við höfum
þraukað svona lengi þá eigum við
ekki að gefa eftir fyrir eitthvert smá-
ræði og mér heyrist á fólki að það
ætli ekki að gefast upp. Eg held að
allir ætli að þrauka áffam, þess vegna
alveg ffam á vor.
Sigtryggur: Maður verður að koma
héma einu sinni'á dag til að hitta
samkennara sína til að halda haus því
annars leggðist maður í þunglyndi.
Það er vont að vera í verkfalli, það er
álag og vanlíðan og manni líður á
köflum eins og maður sé einskis
virði, ekki síst þegar maður upplifir
það þannig að flestum virðist vera
sama. Við verðum því að hittast og
hjálpast að við að byggja hvert annað
upp til þess að lifa þetta af. Eg hef
þá afstöðu núna, vegna ffamkomu
ríkisvaldsins við okkur að nú eigum
við ekki að gefa eftir heldur eigum
við herða kröfurnar og sýna þeim
ffam á að því lengur sem þetta verka-
fall mun vara því dýrara verður að
leysa það.
Helena: Það er ekki raunhæft, held
ég.
Sigtryggur: Raunhæft? Af hverju
ekki?
Helena: Reynslan er nú sú að því
lengur sem verkföllin hafa staðið því
meira hefur verið slegið af kröfun-
um. Það sem þeir vilja ekki sam-
þykkja núna er ekkert stórkosdegt.
Stærsti þátturinn í kröfunum byggist
á færslum á yfirvinnu og öðrum
greiðslum yfir í dagvinnu og má því
segja að við borgum þetta að stórum
hluta sjálf. Það sem útaf stendur er
7% en því hefur ríkið hafnað. Það er
búið að slá mjög mikið af kröfunum
en ríkið segir alltaf nei.
Blm.: Hvernig standið þið að vígi
samanborið við kennara á Norður-
löndum?
Sigtryggur: Það er ljóst að ekkert af
svokölluðum velferðarsamfélögum á
Norðurlöndum leggur eins lítið til
mennta- og skólamála og hið ís-
lenska og því er sá samanburður okk-
ur verulega í óhag. Og merkilegt
nokk - þegar ég kom núna í haust úr
grunnskólanum upp í framhaldsskóla
þá lækkaði ég í launum. Grunnlaun-
in lækkuðu sem svarar þremur launa-
flokkum.
Helena: Grunnskólakennarar eru
með betri samninga en við nú þegar.
Ég held að viðsemjendur okkar ædi
einmitt að bíða þar til samið verður
við grunnskólakennara og semja þá
við okkur á svipuðum nótum.
Sigtryggur: Eg held að það sé alveg
alveg sama hvað við bjóðum þeim á
þessari stundu. Valdhafarnir ætla
ekki að semja við okkur fyrir en þeim
þóknast. Þeir eru búnir að setja sér
einhvem tíma og semja ekki fyrr en
þá, hvað sem tautar og raular. Það er
engin manneskjuleg hugsun á bak
við þetta. Það er eins og ég sagði -
þetta virðist fyrst og ffemst snúast
um einhverjar tölur í ríkisrekstrin-
um.
Blm.: Hvemig komast kennarar svo
af í verkfalli - hversu lengi getið þið
haldið þetta út?
Helena: Þetta er mikið álag og erfitt
viðureignar. Eg er að kaupa húsnæði
og maður reynir að standa í skilum
en borgar ekkert fyrr en á allra s£ð-
asta degi. Það gengur náttúrlega ekki
endalaust.
Sigtryggur: Allar fjárhagsáætlanir
miðast við þau laun sem maður hef-
ur og það segir sig sjálft að það riðl-
ast allt saman og smám saman hleðst
upp mínus. Mín kona er ekki kennari
og laun hennar halda heimili okkar á
floti á meðan ég er í verkfalli. A-
standið hlýtur að var hrikalega erfitt
þar sem báðar fyrirvinnur heimilisins
em kennarar. Eg veit að það kemur
að því að okkur kennara þrýtur ör-
endið en hinsvegar held ég að ef
kennararnir verða neyddir inn í skól-
ana á einhverjum skítasamningi þá
mun það endanlega leggja þetta
skólastarf í rúst því þá munu mjög
margir hætta og finna sér aðra vinnu.
Helena: Meðalaldur kennara er að
hækka sem þýðir að færri sækjast eft-
ir að kenna, enda gengur stöðugt
verr að manna skólana. Hvers vegna
ætti ungt fólk að vilja snúa sér að
kennslu á þessum lúsarlaunum? Það
hefur litia sem enga möguleika að
sækja sér þau lífsgæði sem Islending-
ar vilja njóta í dag. Þótt vinnan sé
bæði gefandi og skemmtileg þá er
það einfaldlega ekki nóg.
Grafalvarlegur sirkus
Blm.: Hvernig endar þetta verkfall?
Hvað sættið þið ykkur við?
Helena: Það kom reyndar einn með
ágætis kenningu um lausn verkfalls-
ins sem er kannski ekki verri en hver
önnur. Við hófiim verkfall sama dag
og forsetakosningar fóru fram í
Bandaríkjunum og þessi segir að
þegar þeir útkljái þau mál öllsömul -
þá semjum við! En að öllu gamni
slepptu þá vil ég sjá umtalsverða
hækkun grunnlauna og mér er sama
þótt það verði á kostnað yfirvinn-
unnar því kennarar vinna almennt
alltof mikla eftirvinnu, off vegna
manneklu í skólunum. Maður tekur
oft meira á sig en maður vill. Þetta
virðist vera það sem ríkið vill enda er
ódýrara fyrir það að borga yfirvinn-
una en að ráða fleiri kennara.
Sigtryggur: Það eru ekki verri for-
sendur en aðrar að miða þetta við
forsetakosningasirkusinn fyrir vest-
an, alla vega á meðan við vitum ekki
hvað fram fer í höfðinu á ráðamönn-
um. Þetta er svona álíka fáránlegt.
Forsetakosningarnar eru auðvitað
sirkus en á allt öðru piarífy þessi
sirkus sem við erum í er grafalvarleg-
ur af því að hann varðar þjóðarhag.
Kennarar hafa til þessa náð sæmileg-
um launum með mjög mikilli yfir-
vinnu sem ég get ekki betur séð en sé
hreinlega að fara með fólk. Krakk-
arnir sem við erum að kenna hlæja
hreinlega að okkur enda hafa þau
betri laun en við bara með því að
sendast með pizzur í hjáverkum. Það
sem ég sætti mig við? Miðað við
tveggja ára samning þá gæti sætt mig
við að grunnlaunin færu upp undir
200.000 í lok samningstímans.
Helena: Eg er sammála því.
K.K.
0\7esllendingur pikunnar
Á Hellnum í Snæfellsbæ býr
Olína Gunnlaugsdóttir húsfreyja
á Okrum. Olína hefur í gegn-
um árin dundað sér við vísna-
gerð og söng. Nú nýlega kom
út geisladiskur með söng Olínu
þar sem hún syngur eigin lög og
texta. Það er auðvitað forvitni-
legt þegar húsfreyja tekur sig til
og gefur út geisladisk. En hver
er þessi kona og hver eru tildrög
að útgáfu á þessum diski?
“Þetta kom bara þannig til að ég
hef verið að dunda við þetta alla
mína tíð. Það var svo sem ekkert
sérstakt því það voru allir að gera
svona hluti hér. Hér voru allir
að yrkja og syngja bæði á heimil-
um og í skólanum. Þetta var bara mjög venjulegt og skemmtilegt. Það
var mikið sungið á mínu æskuheimili hér á Ökrum og þó nokkuð til af
upptökum sem ég get nú ekki spilað lengur því þær eru á gömlu segul-
bandi. Það liggur nú svo sem ekki beint við að fara í plötuupptöku þeg-
ar maður býr svona út í sveit með þrjú börn. Einn sveitungi minn, Þor-
kell Símonarson, gerði sér líttið fyrir og keypti sér stúdíó sem komið var
upp í húsi hér skammt ffá og við fengum Björgvin Gíslason til að sjá um
upptökur.” En voru lögin öll samin vegna þessarar upptöku? “Nei, ég
átti þetta allt til og valdi þetta úr um 60-70 lögum sem ég átti og líklega
er elstti textinn ffá 1987. Þetta var svo sem ekki erfitt val og það er kannski
þess vegna sem þetta er svolítið sorterað og kannski svolítið þungt.” Ertu
ekki svolítið rómantísk á þessari plötu? “Jú, kanski svolítið svona í rest-
ina. Platan er til að byrja með svolítið tregafull en glaðnar svolítið yfir
þessu í restina. Þetta er svolítið langt, það voru orðin 19 lög eftir flokk-
unina sem er svolítið meira en venjulega. Oftast eru um 12-13 lög á
svona plötu. Eg lít nú ekki á mig sem lagahöfund og ég er ekki söngkona.
Eg bý til vísur en er ekki skáld. Og ég tel mig ekki hljóðfæraleikara þó ég
sé að glamar á gítar. Eg hefði helst kosið að einhver annar hefði gert það
og ég hefði svo sem getað raulað þetta með. Þetta er bara mín aðferð til
að segja sögu.” Eftir að hafa hlustað á disk Ólínu er alveg ljóst að það er
fullkomlega óþarft að vera með eitthvað lítillætti því vísnaunnendur munu
þarna fá kærkominn glaðning og það er alveg óhætt að mæla með þessum
diski við rómantíska vísnavini. Olína hélt útgáfutónleika í Reykjavík í síð-
ustu viku og stefnir að því að halda tónleika hér heima á næstu dögum.
Islensk upplýsingatækni annaðist útlitshönnun disks og hulsturs en mynd-
ir teiknaði Gréta Berg. III
Óltna segist hvorki vera skáld né lagahöf-
undnr en samt er öruggt aö margir
vísnaunnendur munu fagna geisladiski
hennar. Mynd IH
Kennaramir Helena Valtýsdóttir og Sigtryggur Karlsson. Mynd: K.K.