Skessuhorn - 14.12.2000, Blaðsíða 20

20
FIMMTUDAGUR 14. DESEMBER 2000
^tttasunui.
Veröld stiíð og vikumám undir Jökli
Kristinn Kristjánsson skáld og
rithöfundur hefur nú kvatt sér
hljóðs með endurminningabókinni
“Veröld stríð og vikurnám undir
Jökli”. Kristinn eða Diddi í Bárð-
arbúð eins og hann er alltaf kallað-
ur þar vestra hefur í þessari bók
safiiað saman ýmsum minningum
sem eru perlur og vissulega gott
framlag til varðveislu sögu Snæ-
fellsness. I fyrsta kafla bókarinnar
rifjar Diddi upp tilurð og sögu vik-
urnáms Jóns Loftssonar undir Jökli.
I kaflanum segir Magnús Þórarins-
son fyrsti verkstjóri Vikurfélagsins
frá því hverning hann varð að snúa
frá listnámi í Kaupmannahöfn
vegna auraleysis og gerast verkstjóri
í þessu óvenjulega og framsækna
fyrirtæki. Grípum hér niður í frá-
sögn Magnúsar: “Þegar ég kom til
Reykjavíkur var strax farið að ræða
um hvað ég ætti að gera. Jón
Loftsson og Sveinbjörn Jónsson
byggingameistari höfðu lagt í all-
mikinn kostnað við að hefja vinnslu
úr vikurnámunum sem voru í jaðri
Snæfellsjökulls. Notaður var læk-
ur, sem kom undan Jöklinum, til að
fleyta vikrinum niður í Efrihvamm.
Þar var honum safhað saman og
fleyta átti honum þaðan í trérenn-
um niður í vélarhús þar sem hann
yrði malaður. Ekkert varð af því
þar sem nóttina áður gerði ofsarok
svo rennurnar fuku allar út í veður
og vind og sást lítið eftir af þeim.
Skemmdir urðu líka á mannvirkjum
í Efrihvammi.
Starf initt var sem sagt í því fólg-
ið að byrja upp á nýtt að smíða
rennur o.m.fl. Kostnaðurinn við
þessar rennur var mjög mikill eftir
því sem Jón Loftsson sagði.
Þegar nánar hafði verið farið yfir
kosmaðinn hjá Víkurfélaginu við-
komandi öllu fyrir vestan varð það
að samkomulagi að ég tæki að mér,
upp á akkorð, að leggja rennur á ný
og safna timbrinu sarnan. Félagið
útvegaði allt efni og ég tók að mér
að leggja rennurnar fyrir vissa upp-
hæð.
Fyrsta verk mitt er ég kom vestur
á Arnarstapa vorið 1937 var að
ganga um allt svæðið og sjá hvar
timbrið var niðurkomið. Það var í
gjótum um allt hraun, allt til næstu
bæja, brotið og illa farið. Ég réð
svo átta menn í vinnu og fékk lán-
aða alla þá hesta sem náðist í á
Stapa og einnig á Hamraendum.
Þetta tók nokkra daga og var timbr-
inu komið fyrir þar sem rennan átti
að liggja.
Svo kom að því að leggja renn-
una. Ég pantaði 15 hamra frá
Kron í Reykjavík og réð 15 menn í
vinnu. Þá var kaupið 90 aurar á
tímann eða níu krónur á dag. Ég
bauð öllum mönnunum, sem voru
frá Stapa og Hellnum, tíu aurum
meira á tímann og gerði þá alla að
smiðum.
Ég gleymi þessu verki ekki með-
an ég lifi. Allir þessir menn, sem
ég hafði aldrei séð áður, unnu eins
og berserkir, næstum allir voru
mjög handlagnir og þetta verk gekk
eins og í lygasögu. Ég hafði gert
ráð fyrir um hálfum mánuði en mig
minnir að við værum átta daga að
leggja tveggja kílómetra rennu, nið-
ur allt hraunið, alla leið að vélar-
húsinu í Neðrihvammi, öðru nafni
Litlihvammur. Ég hafði þaulhugs-
að þetta verk, skipti mönnunum
niður þannig að tveir og fjórir væru
saman, fjórir að smíða undirstöð-
urnar, tveir að festa með vírum í
hraunnibbur, tveir að slá saman
rennur í vinkil og aðrir að setja
rennuna á undirstöðurnar. Tveir
gerðu ekki annað en að saga og
sníða. Sjálfur setti ég merki hvar
rennan skyldi vera og sá um að hall-
inn væri í lagi.
Þegar þessu var lokið fór ég að
skoða námurnar. Um sjö kíló-
metrar voru frá sjávarbakka að jök-
ulrótum eða þangað sem námurnar
voru. Þessa leið gekk ég stundum
tvisvar á dag næstu árin þegar allt
var komið í fullan gang og mikið
var um að vera.”
Síðan rekur Magnús öll þau
vandræði sem fylgdu því að ná að
fleyta vikrinum eftir steinrörum ffá
Neðrihvammi til sjávar. Og
hvernig lausnir verkfræðinga virk-
uðu ekki en verksvit og reynsla
þeirra sem þarna unnu varð til þess
að hægt var að fleyta vikrinum um
borð í skip sem lágu fyrir landi við
Arnarstapa. Síðan rekur Diddi
sögu þessa merka fyrirtækis og ljóst
er að þarna hefur hann bjargað
merkum þætti í iðnaðar- og bygg-
ingarsögu þjóðarinnar. Annar kafli
bókarinnar heitir “Landið og bjarg-
ráðin” og eins og nafnið ber með
sér fjallar hann um landhagi og
sögu. I þriðja kafla bókarinnar fjall-
ar Diddi svo um félagslíf og fyrir-
menn og í þeim fjórða um minnis-
stæða atburði og menn. I fimmta
kaflanum er svo fjallað um dul-
mögn þar sem raktar eru sögur
sem ekki verða með öllu skýrðar
með nútíma vísindum. Loks er í
bókinni gerð grein fyrir skáldum og
hagyrðingum.
Það verða margir til að þakka
Didda í Bárðarbúð þessa kærkomnu
bók og hvernig hann bjargar frá
glötun merkri sögu samfélagsins
undir Jökli.
IH