Morgunblaðið - 25.07.2019, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. JÚLÍ 2019
Það varfróðlegtað lesa
grein Júlíusar
Sólness, prófess-
ors emeritus og
fyrrverandi umhverf-
isráðherra, í Morgun-
blaðinu á þriðjudaginn um
ástandið í Íran og baráttu
þeirra Írana sem vilja
frelsa land sitt undan helj-
arklóm klerkastjórnarinnar.
Í greininni rekur Júlíus
ferð sína á ráðstefnu Þjóð-
arráðs frjálsra Írana eða
NCRI í Tírana, höfuðborg
Albaníu, fyrr í mánuðinum
þar sem fjallað var um nýj-
ustu vendingar í sam-
skiptum klerkastjórn-
arinnar við umheiminn.
Einn meginlærdómurinn,
sem hægt var að draga af
þeim sem fluttu erindi þar,
var að klerkastjórninni
væri ekki treystandi til
þess að standa við gerða
samninga. Reynslan bendir
einmitt eindregið til þess,
að í besta falli muni klerka-
stjórnin fylgja ákvæðum
alls sem samið er um sam-
kvæmt sinni eigin bókstafs-
túlkun, en nýta sér allar
glufur til þess að ná mark-
miðum sínum að öðru leyti.
Það ætti kannski ekki að
koma á óvart að ríki, sem
hefur gert slagorðið „Dauði
yfir Bandaríkjamenn“ að
sínu helsta vígorði, skuli
ekki ganga af heilindum til
samninga við vestræn lýð-
ræðisríki, líkt og fram-
ganga þess síðustu vikur
hefur sannað.
Einhverra hluta vegna
hafa þó sum af þessum
sömu vestrænu lýðræðis-
ríkjum gengið ansi langi á
síðustu misserum til þess
að þóknast klerkastjórn-
inni.
Oftar en ekki hefur von
um ábatasöm viðskipti
fengið að ráða þar för. Því
bera vitni tilraunir Evrópu-
sambandsins til þess að
komast hjá þvingunar-
aðgerðum Bandaríkjanna.
Þær tilraunir standa enn
yfir þrátt fyrir að Íranar
hafi tekið breskt olíuskip í
gíslingu þvert á öll alþjóða-
lög.
Undirlægjuhátturinn hef-
ur meira að segja náð til
Bandaríkjanna, en Júlíus
rifjar upp í grein sinni að
Bill Clinton Bandaríkja-
forseti hafi á sínum tíma
sett HCRI-samtökin á lista
yfir möguleg
hryðjuverka-
samtök, þrátt
fyrir að barátta
þeirra fyrir lýð-
ræði í Íran hafi
alla tíð verið friðsöm.
Þurfti í kjölfarið að rann-
saka alla sem nokkurn tím-
ann höfðu átt í samskiptum
við hin „stórhættulegu“
samtök, og innihélt sá listi
marga mektarmenn innan
bandaríska stjórnkerfisins.
Það tók fimmtán ár að
vinda ofan af þeirri vit-
leysu, og var fyrst í sumar
sem Byltingarvörðurinn,
sérsveitir Íranshers, endaði
sjálfur verðskuldað á þeim
svarta lista.
Að forminu til er Íran
„lýðveldi“ þar sem hinn
valdalitli þjóðhöfðingi
landsins er þjóðkjörinn en
ekki bundinn erfðum. Það
ásamt því að kosið er til
þings hefur stundum blekkt
einfeldninga á Vestur-
löndum til að halda að
stjórnarfar landsins sé á
einhvern hátt lýðræðislegt
eða endurspegli óskir al-
mennings í Íran. Iðulega er
þó sleppt að geta þess, að
frambjóðendur eru hand-
valdir af sérstöku ráði, sem
klerkarnir skipa, og ein-
skorðast val kjósenda því
oftar en ekki við það, hvorn
öfgamanninn það vill frek-
ar.
Öll umræða um
„harðlínumenn“ og aðra
sem þykja mildari í afstöðu
sinni mætti gjarnan taka
mið af því að hinir „mjúku“
eru sjaldnast talsmenn lýð-
ræðislegra stjórnarhátta,
þó að þeir vilji ekki pína
þjóð sína alveg jafnhart og
hinir.
Togstreitan milli þessara
afla mun því aldrei leiða til
þess að létt verði af þeirri
ógnarstjórn klerkanna, sem
nú hefur haldið írönskum
almenningi niðri í rúmlega
fjörutíu ár.
Það ætti að vera orðið
ljóst, að svo lengi sem
klerkastjórnin ræður ríkj-
um í Íran mun hún sífellt
ýta undir óstöðugleika inn-
an Mið-Austurlanda, styðja
við hryðjuverkasamtök og
efna til átaka við Vestur-
lönd. Það er hins vegar
einnig ljóst, að vonir um að
lýðræðisöflin nái einhvern
tímann völdum þar eru ekki
sérstaklega bjartar nú um
stundir.
Vonir um lýðræði
í Íran eru ekki
sérstaklega bjartar}
Í heljargreipum
í fjörutíu ár
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
A
tbeini forseta Íslands er nauðsyn-
legur þegar kemur að þriðja orku-
pakkanum. Málið liggur að
stærstum hluta fyrir sem þings-
ályktunartillaga um að tilteknar
Evrópureglugerðir fái lagagildi. Almennar
þingsályktanir koma ekki til kasta forseta. Hér
ræðir um þingsályktun um að taka upp í lands-
rétt tilteknar Evrópureglur. Þegar þannig
stendur á er þingsályktun lögð fyrir forseta.
Um þessar reglugerðir hefur styrinn staðið í
umræðum á Alþingi. Lögfræðilegir ráðunautar
ríkisstjórnarinnar, Friðrik Árni Friðriksson
Hirst og Stefán Már Stefánsson, lýsa í áliti sínu
hættu á árekstrum við stjórnarskrá. Þeir lýsa
hvernig erlendum aðilum eru falin áhrif, a.m.k.
óbein, á skipulag, ráðstöfun og nýtingu orku-
auðlinda þjóðarinnar verði lagður sæstrengur
að landinu. Þeir vara við hættu á samningsbrota- og
skaðabótamálum sem gætu risið ef Orkustofnun myndi
hafna beiðni um tengingu við raforkukerfið af hálfu fyrir-
tækis á borð við Atlantic Superconnection sem stendur
tilbúið með fyrirætlanir um sæstreng fjármagnaðar af
stórbankanum JP Morgan.
Mörgum spurningum er ósvarað í málinu. Óljóst er um
þjóðréttarlegt gildi lagalega fyrirvarans. Hverjar yrðu
varnir Íslands í samningsbrota- og skaðabótamálum?
Hvaða fjárhæðir gætu fallið á ríkissjóð sem skaðabætur?
Rekast ákvæði í fjórða orkupakkanum á stjórnarskrá?
Aðferðum við að taka Evrópureglur í innlendan rétt er
lýst í grein í Tímariti lögfræðinga 2016 undir
fyrirsögninni Upptaka afleiddrar löggjafar í
EES-samninginn – Hvað er unnt að gera bet-
ur? Í greininni sem er hluti af doktorsverkefni
höfundar, Margrétar Einarsdóttur, dósents í
lögfræði við Háskólann í Reykjavík, kemur
fram að þegar Alþingi hefur með þingsályktun
veitt samþykki sitt fyrir ákvörðun sameig-
inlegu EES-nefndarinnar að tilteknar Evr-
ópureglur hljóti lagagildi séu staðfesting-
arskjöl send til forseta með beiðni um
staðfestingu. Samstarfsþjóðum í EFTA er
ekki tilkynnt um samþykki Alþingis fyrr en
samþykki forseta liggur fyrir (bls. 19).
Samþykki Alþingi þingsályktunartillögu ut-
anríkisráðherra mun því orkupakkinn í heild
fara um hendur forseta Íslands.
Í fersku minni er að stjórnarskráin geymir í
26. grein ákvæði um þjóðaratkvæðagreiðslu synji forseti
lagafrumvarpi staðfestingar. Þingsályktunin felur í sér
samþykki Alþingis fyrir að veita tilteknum Evrópureglum
lagagildi. Nærtækt er að líta þannig á að 26. greinin eigi
eins við í þessu tilfelli. Samkvæmt því er á valdi forseta að
leggja orkupakkann í dóm þjóðarinnar.
Forseti Íslands gerði sérstaka könnun á málsmeðferð
áður en hann undirritaði skipun 15 dómara við Landsrétt.
Hann hlýtur að gaumgæfa undirritun sína fari svo að
orkupakkinn verði samþykktur á Alþingi.
Ólafur
Ísleifsson
Pistill
Orkupakkinn fer um hendur forseta Íslands
Höfundur er þingmaður Miðflokksins.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Jón Birgir Eiríksson
jbe@mbl.is
Árangur hjartaaðgerða viðósæðarflysjun hjá konumer ekki síðri en hjá körlum,þótt konurnar séu eldri
þegar kemur að aðgerð. Þetta er
meðal þess sem kemur fram í nýrri
grein í vísindaritinu Aorta, en rann-
sóknin er hluti samnorrænnar rann-
sóknar, NORCAAD, sem Tómas
Guðbjartsson hjartaskurðlæknir hef-
ur stýrt síðastliðin fimm ár og gefið
út hátt í tuttugu vísindagreinar síð-
astliðin þrjú ár. Fyrsti höfundur
greinarinnar er Raphaelle Chemo-
tob, danskur læknir sem hefur verið í
teyminu í tvö ár.
Síðastliðin ár hefur hópurinn
markvisst kannað árangur ýmissa
hjartaaðgerða hjá konum, en hann
getur verið breytilegur eftir kynjum.
„Það er stundum sagt að karlar stýri
flestum rannsóknunum, karlar veiti
styrki til rannsókna og karlar skrifi
bókarkafla. Sú gagnrýni hefur verið
rík í hjartaskurðlækningum að konur
hafi gleymst og þær hafi ekki fengið
næga athygli,“ segir Tómas og bendir
á að ýmis einkenni hjá konum geti
verið öðruvísi en hjá körlum og haft
aðrar birtingarmyndir.
Ánægjuleg niðurstaða
Tómas segir að ósæðarflysjun sé
sem betur fer sjaldgæfur sjúkdómur
en hann sé þó með þeim hættulegustu
sem þekktir eru. Felst hann í því að
ósæðin rofnar. „Margir lifa ekki af
rofið, heldur deyja í svefni eða þar
sem þeir eru þegar þetta gerist. Sum-
ir eru heppnari og komast inn á
sjúkrahús og þeim getum við oft
bjargað með stórri skurðaðgerð,“
segir hann, en þegar æðin rofnar al-
veg getur sjúklingi blætt út á örfáum
sekúndum. Tómas segir að veikleiki í
æðinni geti verið ættgengur. „Við
þekkjum þetta ekki alveg í dag, en
flestir þessara sjúklinga eru með
mikinn háþrýsting. Það er samnefn-
ari fyrir þá,“ segir hann. Spurður út í
helstu niðurstöður rannsóknarinnar
segir hann það t.d. hafa komið á óvart
að konur séu þriðjungur sjúklinga-
hópsins. „Það kom dálítið á óvart þar
sem þær eru stærri hluti í þessari að-
gerð en t.d. í kransæðahjáveitu. Þar
eru þær um 20%,“ segir hann.
Meginniðurstaða rannsóknar-
innar er að árangur kvenna af að-
gerðinni sé ekki síðri en karla og það
sé ánægjulegt. „Þótt þær hafi verið
aðeins eldri og að sumu leyti með
fleiri fylgisjúkdóma klára þær sig vel
gegnum þessa aðgerð þrátt fyrir það.
Þetta er jákvætt því fyrir margar
aðrar hjartaskurðaðgerðir er áhætta
fyrir konur aðeins meiri,“ segir hann.
Spurður nánar út í þessa áhættu
kvenna af hjartaskurðaðgerðum seg-
ir hann að ekki sé vitað námvæmlega
hvers vegna hún sé fyrir hendi. Hann
nefnir þó dæmi um kransæðahjá-
veituaðgerðir og að konur séu í þeim
tilfellum gjarnan með fíngerðari
kransæðar og ögn eldri en karlar.
„Það hefur verið talin aukin áhætta
við aðgerðina ef um er að ræða konu
en ekki karl. Það er aðalatriðið í rann-
sókninni okkar að árangurinn er ekki
síður góður hjá konum en körlum,“
segir Tómas, en rannsóknin byggist á
upplýsingum um 1.100 sjúklinga af
átta sjúkrahúsum á Norðurlöndum.
„Það er mikilvægt fyrir okkur að
tengja okkur við stærri staði til að
geta prófað rannsóknartilgátur okk-
ar. Við getum ekki svarað þeim hvað
varðar svona sjaldgæfar aðgerðir hér
á landi. […] Þetta hefur borið mikinn
ávöxt,“ segir Tómas.
Árangur kvenna af
aðgerðinni ekki síðri
Ósæðarflysjun er lífshættulegur
sjúkdómur þar sem æð út úr
hjartanu rofnar og skurðaðgerð
er nauðsynleg.
Að sögn Tómasar eru sjúkling-
ar oft tengdir við hjarta- og
lungnavél, blóðrás og hjarta
stöðvuð við komu á sjúkrahús.
Þeir eru kældir niður í átján gráð-
ur til þess að gera megi við æðar
sem liggja upp í heilann. Hann
segir að við venjulegt hitastig þoli heilinn aðeins fjórar mínútur án blóð-
rásar. Tómas segir sjúkdóminn eins „akút“ og orðið getur, en ósæðin er
stærsta æð líkamans og þrjú lög mynda hana. Rofni ysta lag hennar
blæðir sjúklingi út á nokkrum sekúndum en annars er möguleiki á að
gera aðgerð á sjúkrahúsi. Sex til átta tilfelli ósæðarflysjunar koma upp
hér á landi á ári hverju.
HVAÐ ER ÓSÆÐARFLYSJUN?
Stærsta æð líkamans rofnar
Skurðaðgerð Tómas Guðbjartsson og Arnar Geirsson, stofnendur NOR-
CAAD, gera skurðaðgerð vegna ósæðarflysjunar á Landspítalanum.