Útvegur - 01.09.2002, Blaðsíða 18

16
Aðferðir og hugtök
skiptast í togara annars vegar og vélskip hins vegar. Togarar
eru þilfarsskip sem eru útbúin til að veiða með botnvörpu og
draga vörpuna inn að aftan (öðru nafni skuttogarar) en
vélskip eru þilfarsskip önnur en togarar. Afl aðalvéla er
mælt í kflówöttum og rúmmál skips í brúttótonnum, mælt
sem heildarrúmtak allra lokaðra rúma skipsins í rúmmetrum,
margfaldað með ákveðnum stuðli. Meðalaldur og miðtala
aldurs reiknast útfrá smíðaári til viðmiðunarárs. Ekki er
miðað við dagsetningu sjósetningar heldur telst skip eins
árs í árslok næsta ár eftir smíðaár.
Við stærðarmælingu íslenska fiskiskipastólsins var notast
við mælieininguna brúttórúmlestir fram til ársins 1998 en
frá og með árinu 1999 hefur verið notast við brúttótonn.
Þetta leiðir til þess að ekki er hægt að bera saman stærð
skipa nema fjögur ár aftur í tímann. Mælieiningamar eru
það frábrugðnar hvor annari að sum skip stækka á meðan
önnur minnka.
I töflum þar sem fram kemur fjöldi skipa er miðað við
skráningamúmer en ekki nafn skips. Því telst hvert skip
aðeins einu sinni þrátt fyrir að það komi fram undir tveimur
eða fleiri nöfnum.
Vert er þó að hafa í huga þegar tafla 5.13 er skoðuð að alls
lögðu 1.550 skip upp afla á árinu 2001. Að teknu tilliti til
þess að skip flytjast milli landshluta við flutning milli
heimahafna á árinu og færast á milli kvótaflokka í byrjun
nýs fiskveiðiárs þá verður heildarfjöldinn 2.031 í stað
1.550.
15. kafla er gerð grein fyrir afla og aflaverðmæti íslenskra
fiskiskipa og í 6. kafla er fjallað um ráðstöfun aflans. Eins
og fyrr segir er allur afli í ritinu umreiknaður í óslægðan afla
(fisk upp úr sjó). Aukaafurðir eru ekki teknar með í
heildartölum, heldur er birt ein tafla í 6. kafla um aukaafurðir
eftir vinnslu þeirra (tafla 6.11). Aflanum er skipt í botn-
fiskafla,flatfiskafla, uppsjávarafla, skel- og krabbadýraafla
og annan afla. Samkvæmt eðli máls flokkast botnfisk-
tegundir undir botnfiskafla, flatfiskar til flatfiskafla, upp-
sjávarfiskar til uppsjávarafla og skel- og krabbadýr til skel-
og krabbadýraafla. Til annars afla telst afli sem ekki getur
flokkast í fyrrgreinda flokka. Aflanum er ennfremur skipt
upp eftir veiðisvæðum, tegund löndunar, ástandi við löndun,
tegund vinnslu, tegund viðskipta, ráðstöfun, kvótaflokkum
skipa. heimahöfnum skipa, löndunarsvæðum og stað-
setningu kaupenda
Við landshlutaskiptingu aflans er notuð hefðbundin
landshlutaskipting Hagstofunnar:
Höfuðborgarsvæði: Reykjavík, Kópavogur, Garðabær,
Hafnarfjörður, Seltjamames.
Suðurnes: Keflavík, Njarðvík, Grindavík, Sandgerði,
Garður, Vogar, Hafnir.
Vesturland: Akranes, Hellissandur, Rif, Olafsvík,
Grundarfjörður, Stykkishólmur, Hellnar, Borgames, Amar-
stapi, Búðardalur, Flatey á Breiðafirði.
Vestfirðir: Reykhólar, Barðaströnd, Brjánslækur,
Patreksfjörður, Tálknafjörður, Bfldudalur, Þingeyri, Flat-
eyri, Suðureyri, Bolungarvík, Hnífsdalur, ísafjörður, Súða-
vík, Strandir, Drangsnes, Hólmavík.
Norðurland vestra: Hvammstangi, Blönduós, Skaga-
strönd, Sauðárkrókur, Hofsós, Haganesvík, Siglufjörður.
Norðurland evstra: Olafsfjörður, Grímsey, Hrísey, Dalvík,
Árskógssandur, Árskógsströnd, Hauganes, Hjalteyri,
Akureyri, Grenivík, Húsavík, Kópasker, Raufarhöfn, Þórs-
höfn.
Austurland: Bakkafjörður, Vopnafjörður, Egilsstaðir,
Borgarfjörður eystri, Seyðisfjörður, Mjóifjörður, Nes-
kaupstaður, Eskifjörður, Reyðarfjörður, Fáskrúðsfjörður,
Stöðvarfjörður, Breiðdalsvík, Djúpivogur, Homafjörður.
Suðurland: Vík, Stokkseyri, Eyrarbakki, Selfoss,
Vestmannaeyjar, Þorlákshöfn.
Landshlutaskipting miðast ýmist við heimahafnir skipa,
löndunarhöfn aflans, staðsetningu kaupanda hans eða
verkunarstað. Skv. 5. gr. laga nr. 115/1985 skal skrá í skipa-
skrá Siglingastofnunar heimahöfn skips þar sem eigandi
eða leigutaki ætlar því heimilisfang. f töflum þ.s. upplýsingar
em greindar eftir heimahöfnum skipa em gerðar keyrslur
fyrir hvem mánuð ársins og því tekið tillit til breytinga á
heimahöfnum einstakra skipa. Löndunarhöfn aflans er sú
höfn þar sem aflanum er landað og hann veginn. Verkunar-
svœði og verkunarstaður em landsvæði eða staður þar sem
afli er verkaður. Afli sem unninn er í útlöndum er fluttur út
óunninn.
Staðsetning kaupanda miðast við staðsetningu þeirrar
vinnslustöðvar sem fær aflann en ekki skrifstofur eða
„höfuðstöðvar" ef þær eru annarsstaðar. Með kaupanda er átt
við þann sem kaupir afla af íslensku skipi, hvort sem aflinn er
keyptur á fiskmarkaði eða af eigin skipum (bein viðskipti).
Þegar afli er seldur áfram á milli vinnslustöðva er hins vegar
ekki hægt að fylgjast með löndunarhöfn hans og því er
ómögulegt að fylgja aflanum frá löndunarstað til vinnslustaðar.
Upplýsingar um vinnslustaði er að finna í 6. kafla.
I ritinu er afla íslenskra fiskiskipa skipt niður á íslandsmið,
norska lögsögu, rússneska lögsögu, Flæmingjagrunn og
önnur mið. Með Islandsmiðum er átt við fiskveiðilögsöguna
eins og hún er afmörkuð f reglugerð nr. 299 frá 15. júlf 1975.
Með samningi um samstarf á sviði sjávarútvegs milli íslands,
Noregs og Rússlands frá árinu 1999 er íslenskum skipum
óheimilar veiðar í Barentshafi á því hafsvæði sem nefnt
hefur verið „Smugan“ en hinsvegar heimilar innan norskrar
lögsögu og rússneskrar lögsögu. Tekið er tillit til þessa í
ritunu í fyrsta sinn. Flœmingjagrunn er hafsvæði austur af
Nýfundnalandi en íslensk rækjuskip hafa veitt þar á
svokölluðum „Flæmska hatti“. Önnur mið skýra sig sjálf. í
töflum yfir afla erlendra ríkja við Island og heimsafla (9.
kafli) liggja til grundvallar veiðisvæðaflokkun Alþjóða
hafr£mnsóknarráðsins (ICES) og Norðvestur-Atlantshafs-
fiskveiðiráðsins (NAFO). Veiðisvæði Va umlykur ísland,
en fylgir hins vegar ekki 200 sjómflna fiskveiðilandhelgi
Islands (sjá mynd 1.1). Að auki er í 9. kafla notast við
hafsvæði sem skilgreind hafa verið af Matvæla- og landbún-
aðarstofnun Sameinuðu þjóðanna (FAO) t.d. Norðaustur-
Atlantshaf og Norðvestur-Atlantshaf.
I textahluta 5. kafla er viðskiptum með nokkrar fisk-
tegundir gerð skil. Bein viðskipti eiga sér stað þegar útgerð
selur afla beint til vinnslustöðvar. Gámaviðskipti eiga sér
stað þegar afli er seldur til útlanda og er landað ferskum í
gám sem sendur er til kaupandans. Innlendir markaðir
teljast viðskipti með afla þ.s. aflinn er seldur í gegnum
uppboðsmarkað innanlands og er unninn innanlands.
Greint er á milli tegunda löndunar eftir því hvar og