Útvegur - 01.08.2003, Blaðsíða 17

Aðferðir og hugtök
15
Til vinnslu innanlands. Útgerð selur aflann beint til
vinnslustöðvar.
I gáma til útflutnings. Afla er landað ferskum í gám sem
sendur er til útlanda.
Landað erlendis til brœðslu. Afla er landað erlendis þar
sem hann fer til bræðslu.
Sjófryst. Afli sem er frystur um borð.
Sjófryst til endurvinnslu innanlands. Afli sem er sjófrystur
en fer síðan til endurvinnslu innanlands.
A markað til vinnslu innanlands. Afli sem seldur er í
gegnum uppboðsmarkað innanlands og er unninn innan-
lands.
A markað, í gáma til útflutnings. Afli sem seldur er í
gegnum uppboðsmarkað innanlands og fer síðan í gám til
útflutnings (og er unninn í útlöndum).
Sjósaltað. Afli sem er saltaður um borð.
Selt úr skipi erlendis. Skip sigla sjálf og selja aflann
erlendis.
Aðrar löndunargerðir. Aðrar löndunartegundir en þœr
sem eru hér áður upp taldar.
Greint er á milli þeirra veiðaifœra sem notuð eru til að ná
aflann. Veiðarfæragerðir eru eftirfarandi:
Lína. Samanstendur af lóð, taumum og önglum sem eru
oftast beittir með síld, smokkfisk eða loðnu. Ymist er
lóðin handbeitt eða vélbeitt og fjöldi öngla í hverri lögn
getur skipt tugum þúsunda. Lína er mest notuð við veiðar
á botnfiski.
Net. Net eru ferkantaðir netveggir sem liggja lóðrétt í
sjónum og afmarkast af flotteini og blýteini og brjóstlínu
á milli þeirra. Net eru bundin saman í trossur. Net eru
einkum notuð við veiðar á botnfiski.
Handfœri. Handfæri samanstendur af rúllu, færi, slóða og
sökku. Með taumum eru svo festir allt að átta krókar á
slóðann. Handfærarúllur eru í dag rafdrifnar og tölvu-
stýrðar. Við handfæraveiðar er aflinn einkum þorskur,
ýsa, ufsi, karfi og steinbítur.
Dragnót. Við dragnótaveiðar er lagt út tóg (600-2000 m)
og er keyrt út í hring. Við tógendann festist dragnótin,
rennur út og er þá lagt út annað jafnlangt tóg og hringnum
lokað. Endi tógsins sem fyrst var lagt út er tekinn upp í
skipið, svo er togað og að endingu er híft. Dragnót saman-
stendur í grunninn af tveimur vængjum, undir- og yfir-
byrði, belg og poka en hefur engan búnað til að viðhalda
opnun líkt og troll. I dragnót fæst flatfiskur og botnfiskur.
Botnvarpa. Vörpur eða troll em trektlaga netpokar sem
dregnir em lárétt í sjónum. Net botnvörpunnar er gert úr efra
og neðranetbyrði sem saumuð em saman áhliðunum. Netið
skiptist í vængi, þak, belg og poka. Botnvörpunni er haldið
opinni með toghlemm og er hún dregin með togvífum sem
eru 1000-3000metra langir. Til að hlífa undirbyrði vörpunnar
við botninum er notuð fótreipi eða bobbingar. Einkum
botnfiskur og flatfiskur veiðist í botnvörpu.
Flotvarpa. Flotvarpa er hönnuð til að veiða miðsævis og
er þar að lútandi nokkuð frábmgðin botnvörpu að gerð.
Ekki þarf fótreipi eða bobbinga og hlerarnir em gerðir til
að svífa miðsævis. Dýpt flotvörpu í drætti er stjómað með
stóru lóði ásamt dráttarhraða og víralengd. I flottroll fæst
þorskur, karfi og uppsjávartegundir eins og loðna, síld og
kolmunni.
• Humarvarpa. Botnvarpa sem gerð er til að veiða humar.
A humarvörpum er notast við þungt fótreipi svo varpan
haldist þétt við botninn.
• Nót. Nót, einnig nefnd hringnót, er netgirðing sem lögð
er í hring utan um torfu af uppsjávarfiskum. Efri brún
netsins er þakin floti sem fleytir netinu við yfirborðið en
neðri teinn netsins er þyngdur niður með blýsökkum. A
neðri teininn eru festir snurpuhringir og í gegnum þá er
þræddur vír sem notaður er til að loka netinu.
• Rœkjuvarpa. Botnvarpa sem er gerð til að veiða rækju.
• Hörpudiskplógur. Þessi gerð plógs er samsett úr haus,
poka og lokunarbúnaði. A hliðum haussins em hjól úr
jámi og öxull á milli þeirra. Heildarbreidd plógsins er um
2,5 m en sjálft opið nokm minna og um 70 cm hátt.
Pokinn sem geymir skelina er gerður úr hringamottu úr
jámi. Plógurinn er samhverfur þannig að sama er hvernig
hann snýr þegar hann lendir á botninum.
• Kúfiskplógur. Þessi plóggerð er gerð úr jámgrind sem
sem á eru fest tvö skíði en á milli þeirra er tönn sem
stendur um 15 cm niður úr plógun og vísar fram. Fremst
á plógnum liggur rör þvert fyrir framan hann og á rörinu
er fjöldi stúta. Þetta rör tengist barka sem liggur upp í
veiðiskipið. Um þennan barka er sjó dælt niður með
þrýstingi sem þyrlar upp sandi sem annars hylur kúskelina
á botninum. Skelin lendir svo í poka úr jámhringum.
■ Beitukóngsgildra. Um er að ræða plasttunnu sem er 46
cm á hæð og 40 cm í þvermál. Gildran er alsett smáum
götum, á botni hennar er jámplata en að ofan er henni
lokað með strekktu neti. A miðju netinu er um 10 cm gat
sem beitukóngurinn fer inn um. I gildrunni er svo komið
fyrir götóttu plastboxi þar sem komið er fyrir beitu, oftast
sfld. Allt að 150 gildrur eru festar saman í trossu en
algengt er að hver bátur hafi 1000-1500 gildrur í sjó og er
vitjað um 500 til 800 þeirra á hverjum degi.
• Önnur veiðarfœri. I þennan flokk er skráður afli sem fæst
í önnur veiðarfæri en þau sem upp eru talin hér á undan.
Greint er á milli vinnslutegunda eftir vinnsluaðferð aflans
innanlands og eftir flutningsaðferðinni við að koma honum
í vinnslu erlendis. Vinnslutegundir eru eftirfarandi:
• Landfrysting. Afli er frystur í vinnslustöð.
• Sjófiysting. Afli er frystur um borð.
• Söltun. Afli er saltaður í vinnslustöð.
• Hersla. Afli er hertur til útflutnings (skreið).
• Brœðsla. Afli er unninn í mjöl og lýsi.
• Niðursuða. Afli er niðursoðinn í niðursuðuverksmiðju.
• Reyking. Afli er reyktur.
• Innanlandsneysla. Afli fer til neyslu innanlands.
• Útflutt flatt. Afli er flattur og fluttur út ferskur í gámum.
• Isfiskur. Afli sem landaður er í erlendri höfn (úr skipinu
sem veiddi hann).
• Gámar. Ferskur afli sem sendur er til útlanda í gámum og
er seldur þar.
• Isað í flug. Ferskur afli sem sendur er til útlanda með
flugi, heill eða í flökum.
I töflu 6.10 koma fyrir eftirfarandi tegundir ráðstöfunar,
þar sem greint er á milli ráðstöfunar landaðs afla eftir
tegund löndunar: