Morgunblaðið - 30.12.2019, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 30. DESEMBER 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ídag lýkurfjögurra dagasameiginlegri
heræfingu Rúss-
lands, Kína og Ír-
ans við strendur
Írans og á Ind-
landshafi. Opinber tilgangur
æfingarinnar er að „dýpka
samskipti og samvinnu á milli
flota landanna þriggja,“ að því
er kínversk stjórnvöld hafa
lýst yfir. Írönsk stjórnvöld
hafa með sama hætti lýst því
yfir að tilgangur æfingarinnar
sé að treysta „öryggi alþjóða-
viðskipta á svæðinu“ og að
„berjast gegn hryðjuverkum
og sjóránum“.
Þetta hljómar út af fyrir sig
ágætlega, ef ekki væri fyrir þá
staðreynd að Íran er einn
helsti, ef ekki helsti, ógn-
valdurinn á svæðinu. Stjórn-
völd í Íran hafa haldið uppi
skæruliðum og hryðjuverka-
mönnum í nágrannaríkjunum
og með því ýtt undir átök og
valdið ófriði. Og þau hafa ekki
látið þar við sitja, heldur hafa
þau sjálf stundað sjórán,
þannig að skip eru ekki lengur
örugg fyrir þeim á þessum
slóðum.
Það sem vakir fyrir Íran
með heræfingunni er vita-
skuld ekki að auka öryggi á
svæðinu, heldur að styrkja
stöðu sína á alþjóðavettvangi
vegna viðskiptabanns Banda-
ríkjanna sem hefur haft
gríðarleg áhrif á landið og
valdið stjórnvöldum þar veru-
legum áhyggjum. Enda var
haft eftir yfirmanni hjá sjóher
Írans að mikilvægasta niður-
staða þessarar æfingar væri
að láta heiminn vita að „ekki
væri hægt að einangra Íran“.
Umhugsunar-
vert er að þessi
heræfing á sér
stað þegar írönsk
stjórnvöld eru ný-
lega búin að drepa
í það minnsta
hundruð en líklega vel á annað
þúsund Írani sem leyfðu sér að
mótmæla stjórnarfarinu.
Harkan sem sýnd hefur verið
er yfirgengileg, lýsir mikilli
örvæntingu og er mikilvæg
staðfesting þess að viðskipta-
þvinganirnar hafa skilað
árangri. Og þrátt fyrir öll
þessi dráp er fjarri því að
klerkastjórnin hafi náð tökum
á ástandinu, sem sést vel á því
að í liðinni viku lokaði hún fyr-
ir netaðgang í hluta landsins
til að minnka líkur á að mót-
mælendur næðu að sameinast
á nýjan leik.
En það er ekki aðeins í Íran
sem mótmælendur hafa verið
stráfelldir af yfirvöldum.
Mannfallið hefur líklega verið
svipað í Írak, þar sem mót-
mælendur hafa verið fastir
fyrir gagnvart spilltri stjórn
sem að verulegu leyti er undir
áhrifum klerkastjórnarinnar í
Íran.
Það er mikið í húfi að
þrengja að klerkastjórninni og
koma henni í skilning um að
hún fái ekki að komast upp
með að breiða út ógn og of-
beldi um öll Miðausturlönd og
hafsvæðið þar í kring. Þátt-
taka Kínverja og Rússa í her-
æfingu með Írönum er veruleg
vonbrigði og eykur við vand-
ann á þessu svæði. Slíkt
ábyrgðarleysi er ekki í sam-
ræmi við þann sess sem þessi
tvö ríki vilja hafa á alþjóða-
vettvangi.
Kína og Rússland
senda afleit skila-
boð með heræfingu
með Íran}
Slæmur félagsskapur
Skipulags-stofnun hefur
ákveðið að upp-
bygging Kjalveg-
ar í Bláskóga-
byggð skuli fara í
umhverfismat.
Um er að ræða 17 km kafla,
um 10% Kjalvegar, en þegar
hafa yfir 100 km vegarins
verið byggðir upp, að hluta
með bundnu slitlagi.
Vegagerðin vill ráðast í
þessa uppbyggingu vegarins,
sem full þörf er á enda vegur-
inn almennt illa farinn á vor-
in, sem kallar á miklar lag-
færingar. Að sögn oddvita
Bláskógabyggðar er veg-
urinn á aðalskipulagi, upp-
byggður, og Skipulags-
stofnun samþykkti aðal-
skipulagið í fyrravor. Þá
hlýtur einnig að skipta máli
að vegurinn er
þarna nú þegar.
Óhóflegar tafir
hafa orðið á mörg-
um innviðafram-
kvæmdum á liðn-
um árum, ekki
síst vegna umhverfismats og
kæruleiða sem því tengjast.
Ekki þarf að efast um að allir
vilja náttúrunni vel en það
felur ekki í sér að réttlætan-
legt sé að beita umhverfis-
mati til að tefja eða reyna að
koma í veg fyrir sjálfsagðar
framkvæmdir. Og það er
þeim sjónarmiðum sem að
baki umhverfismati búa ekki
til framdráttar, nema síður
sé, ef þetta tæki er misnotað.
Þetta verða opinberar stofn-
anir að hafa í huga. Geri þær
það ekki hlýtur löggjafinn að
grípa inn í.
Vegagerðin verður
að geta ráðist í lag-
færingu gamals og
úr sér gengins vegar}
Vegabætur í umhverfismat?
Á
hugaverðir tímar eru fram
undan á Íslandi vegna þeirra
framfara sem eiga sér stað á
sviði tækni og vísinda. Þó að
hægst hafi á hagkerfinu, en
gert er ráð fyrir um 1,5% hagvexti árið
2020, þá eru sóknarfæri víða. Stjórnvöld
hafa mótað sína hagstjórn út frá breyttum
forsendum. Fjárlög ársins 2020 voru sam-
þykkt með halla sem nemur 0,3% af lands-
framleiðslu og raunvextir Seðlabanka Ís-
lands eru 0,3% miðað við ársverðbólgu.
Staða ríkissjóðs Íslands er hins vegar
sterk. Heildarskuldir hafa lækkað mjög
hratt frá fjármálahruni, farið úr 90% af
landsframleiðslu í 20%, þ.e. hrein staða.
Stöðugleikaframlög og góð efnahagsstaða
hafa átt ríkan þátt í þessari þróun. Þróttur
íslenska hagkerfisins er umtalsverður og hið opin-
bera mótar stefnu sína út frá breyttum forsendum.
Íslenska hagkerfið er undirbúið og hið opinbera kem-
ur til móts við hana með skattalækkunum í gegnum
lífskjarasamninga og auknum opinberum fram-
kvæmdum.
Til að tryggja lífsgæði á Íslandi þarf sterkt og öfl-
ugt efnahagslíf. Verkefnið fram undan er að styrkja
umgjörðina sem knýr áfram framfarir og hagvöxt.
Þetta er gert með því að styðja betur við
menntakerfið, nýsköpun og þróun. Hag-
vöxtur framtíðarinnar verður í auknum
mæli drifinn áfram af mannauði hvers
samfélags. Þar mun samspil verk- og hug-
vits skipta sköpum. Ísland ætlar sér að
vera leiðandi á þessu sviði. Því hefur ríkis-
stjórnin hafið stórsókn í menntamálum og
varið miklum fjármunum til nýsköpunar.
Hagsæld framtíðarinnar mun grundvallast
í auknum mæli á gæðum menntunar og
jöfnum tækifærum. Örar tækniframfarir
krefjast þess að menntakerfið okkar geti
tekist á við breytingar. Íslenskt samfélag
er kjörið til þess að fást við þessar áskor-
anir, þar sem tæknibreytingar gagnast oft
fámennum samfélögum þar sem tæknin
hefur verið nýtt til að einfalda og auka
skilvirkni. Til þess að nýta tækniframfarir verður
þekkingargrunnurinn að vera öflugur og tilbúinn að
takast á við breytta tíma. Framtíðarsýnin er sú að
störf verði í auknum mæli til í gegnum nýsköpun og
að starfsumhverfi fyrirtækja sé traust og hvetjandi á
Íslandi.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Hvað knýr áfram hagvöxt?
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra og situr í
ráðherranefnd um efnahagsmál.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Guðm. Sv. Hermannsson
gummi@mbl.is
Árið 2019 var ár heimsmet-anna en fæst þeirra vorusett í íþróttum. Hér áeftir er fjallað um nokkur
þessara meta í samantekt AFP-
fréttastofunnar.
Hitamet
Meðalhiti á jörðinni í júlí var
16,75°C, sá hæsti sem nokkurn
tímann hefur mælst, samkvæmt
niðurstöðu bandarísku veður-
fræðistofnunarinnar, NOAH.
Hitabylgja gekk yfir Evrópu í
sama mánuði og þá féllu nokkur
hitamet: 42,6°C í París, 41,5° í
Þýskalandi og 38,7°% í Bretlandi.
Á Íslandi fór hitinn hæst í
26,9°C í Hjarðarlandi í Biskups-
tungum í lok júlí og meðalhiti í
Reykjavík í þeim mánuði var
13,2°C, sá mesti síðan mælingar
hófust.
Í desember var sett hitamet í
Ástralíu þegar hitinn fór í 41,9°C.
Facebook sektuð
Bandarísk stjórnvöld ákváðu í
júlí að samfélagsvefurinn Facebook
skyldi greiða fimm milljónir dala,
jafnvirði 612 milljarða króna í sekt
fyrir að brjóta gegn persónuvernd-
arréttindum neytenda. Mun þetta
vera hæsta stjórnvaldssekt sem
um getur í Bandaríkjunum.
Kaupgleði
Kínverskir neytendur keyptu
vörur fyrir jafnvirði 4.700 milljarða
króna á vefjum Alibaba á einum
degi í nóvember. Var það 26%
meira en á sama degi fyrir ári.
Rauf tveggja tíma múrinn
Keníamaðurinn Eliud Kipchoge
varð fyrstur til að hlaupa maraþon-
hlaup á innan við tveimur stundum
í október þegar hann rann skeiðið
á einni klukkustund, 59 mínútum
og 40,2 sekúndum í Vínarborg.
Lengsta flugið
Lengsta farþegaflug sögunnar
án viðkomu var farið í október
þegar Boeing 787-9-flugvél á veg-
um flugfélagsins Qantas flaug 16
þúsund km vegalengd milli New
York og Sydney á 19 stundum og
16 mínútum. Aðeins 49 farþegar og
áhöfn voru um borð til að hafa vél-
ina sem léttasta.
Flest verðlaun
Bandaríska fimleikakonan Sim-
one Biles vann til fimm gull-
verðlauna á heimsmeistaramótinu
í fimleikum í október og hefur þá
samtals fengið 25 verðlaun á
heimsmeistaramótum. Gamla met-
ið setti Hvítrússinn Vitalí Sjerbo á
tíunda áratug síðustu aldar.
Fjótastur á tindana
Nepalski fjallgöngumaðurinn
Nirmal Purj kleif 14 hæstu tinda
jarðar á sex mánuðum og sex dög-
um frá apríl til október og bætti
fyrra metið um nærri átta ár.
Minnsta barnið
Sjúkrahús í Kaliforníu tilkynnti
í maí að stúlkubarn, sem þar hefði
fæðst í desember árið áður, hefði
aðeins vegið 245 grömm, tæplega
eina mörk.
Stúlkan, sem nefnd var Saybie,
er minnsta barn sem komið hefur í
heiminn og lifað en hún var á
gjörgæsludeild í nærri hálft ár eft-
ir fæðinguna.
Milljón dala bílastæði
Bílastæði í The Center-skýja-
kljúfnum í Hong Kong var selt
fyrir 7,6 milljónir Hong Kong-
dala, jafnvirði nærri 120 milljóna
íslenskra króna.
Stærst, minnst, lengst,
heitast og fljótast
AFP
Hiti Fólk kælir sig í Trocadero-gosbrunninum í París skammt frá Eiffel-
turninum á heitasta degi ársins 2019, en þá fór hitinn í París í 42,6°C.
Á sama tíma og breskir þing-
menn rifust um brexit í október
seldist verkið Devolved Parlia-
ment eftir götulistamanninn
Banksy, þar sem þingmenn voru
sýndir í líki apa, fyrir 11,1 milljón
evra, jafnvirði rúmlega 1,5 millj-
arða króna, sem er hæsta verð
sem greitt hefur verið fyrir verk
eftir Banksy. Þá seldist verkið
Rabbit, eftir Jeff Koons, fyrir
91,1 milljón dala, jafnvirði nærri
11,2 milljarða króna, á uppboði í
maí. Er þetta hæsta verð sem
greitt hefur verið fyrir verk eftir
lifandi listamann.
Metverð fyrir
listaverk
DÝR LIST
AFP
Apaþing Málverk eftir Banksy
seldist fyrir 1,5 milljarða kr.