Fréttablaðið - 04.03.2020, Blaðsíða 25

Stærsta hindrunin
er sú að margir
fyrirtækjaeigendur eru að
láta egóin sín þvælast fyrir
sameiningum svo að hægt sé
að búa til rekstrarhæf og
burðug fyrirtæki í ferða-
þjónustu.
Styrmir Þór
Bragason,
forstjóri Arctic
Adventures
Tapa fyrirframgreiðslum
Hrönn segir að árið 2019 hafi verið
hagræðingarár hjá mörgum fyrir­
tækjum en hún tekur fram að hag­
ræðing kosti sitt.
„Mörg fyrirtæki sem hafa ráðist í
hagræðingar eru því í þröngri lausa­
fjárstöðu og það getur skilið á milli
feigs og ófeigs í ár, það er að segja,
hverjir hafa aðgang að fjármagni
til þess að geta f leytt sér í gegnum
erfiða tíma. Hins vegar standa þau
fyrirtæki betur að vígi og fókusinn
er skýrari sem vissulega hjálpar,“
segir Hrönn.
Þá segir hún að ferðaþjónustu­
fyrirtæki séu dæmigerð rekstrar­
félög sem eigi erfitt með að fjár­
magna sig hjá lánastofnunum þar
sem eignir til veðsetningar séu oft
litlar sem engar.
„Þegar betur áraði f leyttu mörg
fyrirtæki sér áfram á fyrirfram­
greiðslum. Fyrir framgreiðslur
gerðu ferðaþjónustunni kleift að
vera heilsársatvinnugrein. Þær eru
ódýr fjármögnun sem hægt er að
nota í þeim mánuðum þegar sjóð­
streymið náði ekki að mæta gjöld­
um,“ segir Hrönn og bætir við að nú
þegar óvissan vegna kórónaveir­
unnar er mikil séu ferðamenn ekki
endilega tilbúnir að fullgreiða ferðir
með löngum fyrirvara á meðan
þeir vita ekki hvernig heimsmálin
þróast.
„Bæði tapast fyrirframgreiðslur
vegna minni eftirspurnar en áður
og ekki síður vegna þess að fólk
er ekki eins viljugt að borga fyrir
þjónustu sem það er ekki visst um
að geta nýtt sér. Með fækkun ferða­
manna er einfaldlega ekki eins
brýnt og áður að tryggja sér gistingu
eða pláss í af þreyingu. Nú er bara
vonandi að fjármögnunaraðilar
hafi skilning á þessu ástandi, sem
ég trúi að sé tímabundið, rétt eins
og við höfum komist í gegnum aðrar
dýfur í gegnum tíðina. Ástandið í
dag undirstrikar enn og aftur hvað
ferðaþjónustan er útsett fyrir ytri
aðstæðum ekki síður en sjávarút­
vegurinn ef því er að skipta. Við
erum að upplifa ákveðinn af la­
brest í dag en ferðamenn eru ekki
eins og síldin. Þeir koma aftur,“ segir
Hrönn.
Fáir samrunar gengið í gegn
Í apríl 2018 fækkaði ferðamönnum
milli ára í fyrsta skiptið í átta ár og
um það leyti fór að bera á orðræðu
um að atvinnugreinin þyrfti á sam­
þjöppun að halda. Fyrirtæki þyrftu
að sameinast til að ná stærðarhag­
kvæmni.
Styrmir Þór segir að lítið hafi
gerst í þeim efnum nema hjá Arctic
Adventures sem festi til að mynda
kaup á hlutum framtakssjóðsins
Icelandic Tourism Fund, sem er í
rekstri Landsbréfa, í fimm ferða­
þjónustufyrirtækjum í lok síðasta
árs.
„Það hefur lítið sem ekkert gerst
í sameiningum ferðaþjónustu­
fyrirtækja nema hjá okkur. Frá því
í haust hefur legið fyrir að ferða­
þjónustan þurfi að hagræða í ljósi
Lífskjarasamningsins og mikilla
launahækkana sem honum fylgja.
Það er fyrst og fremst gert með
því að stækka einingarnar,“ segir
Stymir.
„Stærsta hindrunin,“ bætir hann
við, „er sú að margir fyrirtækjaeig­
endur eru að láta egóin sín þvælast
fyrir sameiningum svo að hægt sé
að búa til rekstrarhæf og burðug
fyrirtæki í ferðaþjónustu. Rekstr­
arumhverfi fyrirtækja er að taka
sífelldum breytingum og þeir sem
ekki bregðast við breyttum aðstæð­
um og þróast munu verða undir.“
Rútufyrirtækin Gray Line og
Reykjavík Sightseeing tilkynntu
Samkeppniseftirlitinu um fyrirhug­
aða sameiningu fyrirtækjanna um
mitt síðasta ár. Rétt fyrir jól, ríf lega
hálfu ári síðar, fékkst samþykki frá
Samkeppniseftirlitinu. Samruninn
hefur enn ekki gengið í gegn.
Eftirlitið er steinn í götu
Hrönn segir að innan ferðaþjón­
ustunnar sé mikið um viðræður
og þreifingar um samruna en Sam­
keppniseftirlitið geti hins vegar
verið þrándur í götu slíkra áforma.
„Í þessu sambandi er sérkenni­
legt hvernig Samkeppniseftirlitið
hefur litið á ferðaþjónustu. Í mínum
huga er ferðaþjónustan fyrst og
fremst útf lutningsgrein í alþjóð­
legri samkeppni en þegar kemur
að því að sameina fyrirtæki hefur
Samkeppniseftirlitið verið býsna
strangt í skilgreiningum sínum á
markaðinum og jafnvel skilgreint
samkeppni innan landsfjórðunga,“
segir Hrönn og bætir við að samrun­
um í greininni hafi fylgt íþyngjandi
skilyrði sem fæli aðra fyrirtækjaeig­
endur frá því að ríða á vaðið.
„Tíminn sem eftirlitið tekur sér
í skoðun sína nær líka engri átt.
Fyrirtækjunum blæðir á meðan
þau bíða vegna þess að í samruna­
ferli stöðvast margt í rekstrinum.
Margir leggja ekki í samruna vegna
þess að þeir búast fyrirfram við
löngu ferli, og að niðurstaða Sam­
keppniseftirlitsins verði neikvæð
og dragi jafnvel úr ætluðum sam­
legðaráhrifum,“ segir Hrönn. Þá
spyr hún hvaða sjónarmið liggi á
bak við íþyngjandi skilyrði eftir­
litsins og langt samrunaferli.
„Er markmiðið að ferðamaðurinn
John Smith greiði sem lægst verð
fyrir af þreyingu á Íslandi? Sam­
keppniseftirlitið þarf að taka mið
af því að Ísland er í samkeppni við
önnur lönd svo að hér sé hægt að
byggja upp stöndug fyrirtæki. Á
sama tíma maka erlend bókunar­
fyrirtæki hér krókinn og stór hluti
framlegðar ferðaþjónustunnar
kemur aldrei til landsins. Það er
sorglegt að vita til þess að fyrirtæk­
in eru að greiða erlendum bókunar­
þjónustum allt upp í 25­30 prósenta
þóknanir,“ segir Hrönn.
Samtök ferðaþjónustunnar gagnrýna framlög til Íslandsstofu
Stjórnvöld undirrituðu í síðustu viku nýjan
þjónustusamning um starfsemi Íslandsstofu.
Grunnurinn í fjármögnun Íslandsstofu er
markaðsgjald sem fyrirtækin í landinu greiða
auk framlags atvinnu- og nýsköpunarráðu-
neytis sem samkvæmt samningnum verður
1.575 milljónir króna á árunum 2020-2024, eða
300 til 375 milljónir króna á ári.
„Íslandsstofa er nú betur í stakk búin en
nokkru sinni áður til að leiða markvissa sókn
á erlenda markaði,“ sagði Guðlaugur Þór
Þórðarson utanríkisráðherra við tilefnið.
„Samningurinn felur í sér að unnið verður
að því að efla samkeppnisstöðu íslensks
atvinnulífs á erlendum mörkuðum, sem og
laða erlenda ferðamenn og fjárfestingu til
landsins, sem styrkir stoðir efnahagslífsins.
Því er mikilvægt að hann skuli vera í höfn,“
sagði Bjarni Benediktsson, fjármála- og efna-
hagsráðherra.
Samtök ferðaþjónustunnar gagnrýndu
samninginn og sögðu mikil vonbrigði að
framlög ríkisins til markaðssetningar fyrir
íslenska ferðaþjónustu skuli lækka á næstu
árum. Bentu samtökin á að til samanburðar
jafngildi heildarframlögin til fimm ára aðeins
eins og hálfs árs fjármagni sem samkeppnis-
löndin Noregur og Finnland verja hvort um sig
til sams konar markaðssetningar miðað við
hverjar 2 milljónir ferðamanna.
„Nú þegar íslensk ferðaþjónusta stendur
frammi fyrir sífellt erfiðara rekstrarumhverfi,
minnkandi eftirspurn og ýmsum neikvæðum
ytri áhrifum er bráðnauðsynlegt að ríkið auki
við fjárfestingu sína í markaðssetningu á
verðmætum mörkuðum ferðaþjónustunnar.
Slík fjárfesting er ein besta leiðin til að örva
atvinnulíf og hagkerfi í niðursveiflu og myndi
skila óumdeilanlegum árangri í formi gjald-
eyristekna fyrir þjóðarbúið, skatttekna fyrir
ríki og sveitarfélög, sterkari rekstri fyrirtækja
og minna atvinnuleysi og þar með styðja við
betri almenn lífsgæði fólks í landinu,“ sögðu
samtökin á Facebook-síðu sinni en þau skora
á stjórnvöld að bæta myndarlega við fjár-
magn til markaðssetningar fyrir ferðaþjón-
ustu í fjármálaáætlun til næstu fimm ára.
„Við erum þekkt fyrir að það að bregðast
of oft við eftir á og það vantar meiri snerpu
í stjórnkerfið,“ segir Hrönn hjá Eldey. „Núna
skiptir höfuðmáli að koma markaðssetning-
unni í gang og stuðla að auknu flugframboði.
Þetta helst í hendur og þarf að vera samstillt
átak. Framboð af flugi til landsins og sterkir
áfangastaðir skipta öllu máli og eru mikilvæg-
asti grunnur íslenskrar ferðaþjónustu.“
Hrönn bendir á að fækkun ferðamanna á
síðasta ári hafi falið í sér tvöfalt högg vegna
þess að Bandaríkjamönnum hafi fækkað
mest.
„Þetta eru okkar verðmætustu kúnnar. Þeir
kaupa afþreyingu, stoppa lengi og auglýsa
okkur vel. Ég held að átak í því að ná Banda-
ríkjamönnum aftur til landsins myndi skila sér
margfalt.“
Styrmir Þór Bragason, forstjóri Arctic Adventures, segir að nýtingarhlutfall fastafjármuna sé ekki nema um 25 prósent hjá mörgum félögum. FRÉTTABLAÐIÐ/ERNIR
MARKAÐURINN 11M I Ð V I K U D A G U R 4 . M A R S 2 0 2 0