Hugur og hönd - 01.06.2001, Page 21

Þessi skinnblöð hafa varðveist, vegna þess að þau hafa verið notuð sem kdpa utan um bœkur eða
skjöl.
Viðgerðarstofa handrita sett á stofn
í apríl 1964 fékk Vigdís bréf frá Mennta-
málaráðuneytinu, um staðfestingu á
stofnun „handritaviðgerðastofu" í sam-
ráði við þjóðskjalavörð og landsbóka-
vörð. Stofan fékk inni í húsakynnum
Þjóðskjalasafnsins á fyrstu hæð í suð-
vesturhorni Safnahússins. Þetta var skjala-
geymsla sem þurfti að rýma en húsnæði
Þjóðskjalasafns var löngu fullnýtt.
Meðan Vigdís var við nám í Eng-
landi, velti hún fyrir sér innréttingum og
fyrirkomulagi á væntanlegri vinnustofu.
Hún fór yfir þessar skissur með kenn-
urum sínum Powell og Waters, og í sam-
einingu gerðu þau drög að innréttingum
á vinnustofu. Arkitekt var fenginn til að
útfæra þessar hugmyndir og teikna hús-
gögn og innréttingar. Vélsmiðjan Héð-
inn smíðaði heita pressu. Annað var
pantað að utan, t.d. tvöfaldur vaskur,
þar sem hægt var að halda vatni heitu á
ákveðnu hitastigi, pH mælir, sérsmíðuð
hitajárn, bókapressa og ýmis smærri
verkfæri. Allt viðgerðaefni var pantað að
utan, mest frá Englandi, handunninn
pappír, linsupappír, styrkingarefni, af-
sýringarefni og fleira.
Viðgerðastofan var tilbúin í árslok
1964 og vinna hófst í byrjun árs 1965.
Það hafði tekist mjög vel með allan
búnað stofunnar, húsgögn og innrétt-
ingar voru vönduð og falleg. Vigdís setti
persónulegan biæ á stofuna, hún lét
sauma gardínur fyrir gluggana, sem var
sjaldgæft á þessum árum. Allar stofnanir
og fyrirtæki voru með „hansagardínur“
eða rúllugardínur og var það í Safna-
húsinu eins og annars staðar. Einnig kom
hún með 3 tréristur eftir Elías B. Hall-
dórsson og þóttu þær mjög táknrænar.
Ein var af konum að helga sér land og
kom landsbókavörður oft með gesti
gagngert til að sýna þessa mynd og um
leið hvernig viðgerðastofan hefði brotist
inn í vígi karlmanna. Það höfðu margir
á orði hvað væri „heimilislegt" og nota-
legt að koma á vinnustofuna, en það var
ekki síst Vigdís sem skapaði góðan
vinnuanda á stofunni.
Vigdís hafði ódrepandi áhuga á starf-
inu, hún fræddi samstarfsfólk, skjala- og
bókaverði um lélegan pappír og nauðsyn
þess að í ráðuneytum og stofnunum
ríkisins væri notaður endingargóður og
sýrufrír pappír og notað væri skjalablek
sem þyldi birtu og vatn.
Hún benti á nauðsyn þess að koma
öllum skjölum í öskjur, til að koma í veg
fyrir frekari skemmdir og var þá að tala
bæði um Þjóðskjalasafn og stofnanir
ríkisins. Hún lagði mikla áherslu á að
geymslur væru góðar og með rétt hita-
og rakastig og fór oft í geymslur og lækk-
aði á ofnum og dró fyrir glugga þar sem
hægt var.
Vigdís sat í nokkrum samnorrænum
nefndum og var t.d. í undirbúnings-
nefnd fyrir Konservatorskolen, Det
Kongelige Danske Kunstakademi í
Kaupmannahöfn, og nefnd sem fjallaði
um stöðuveitingar við skólann.
Vigdís er heiðursfélagi í Félagi nor-
rænna forvarða, Islandsdeild og var fyrsti
forvörðurinn á Islandi. Vigdís lét af
störfum á viðgerðarstofu Þjóðskjalasafns
árið 1979.
„Að ausa úthafið með teskeið"
Þegar viðgerðarstofa Þjóðskjalasafns tekur
til starfa árið 1965, var ástand skjala-
safna ekki árennilegt. Flest skjöl voru í
krossbandi, þ.e.a.s. pökkuð inn í mask-
ínupappír og bundið með snæri utan
um. Stundum var pappaspjald brotið
utan um skjölin að hálfu og bundið þar
um með snæri, skjölin voru þá óvarin að
hluta til fyrir ryki og óhreinindum. Það
segir sig sjálft að þetta var ekki góð
geymsluaðferð. I hvert skipti sem pakki
var opnaður og bundinn aftur voru skjöl
að skemmast, enda ekki óalgengt að sjá
snærið skerast inn í skjalabunkann.
Bækur voru óvarðar í hillum og höfðu
safnað ryki og óhreinindum svo áratug-
um skipti.
Mikið af skjölum var fúið og myglað,
stundum vart læsileg og sum jafnvel í
sneplum. Frágangur á skjölum var
nánast óbreyttur frá því Landsskjala-
safnið var stofnað 1882, með fáum
undantekningum.
Þetta var mikið verkefni fyrir eina
manneskju að byrja á, enda sagði einn
bókavörður (Haraldur Sigurðsson), sem
HUGUROGHÖND 21