Hugur og hönd - 01.06.2001, Page 31

Hin heita jörð við úfinn íshafssæ
Um Benedikt Hermannsson og Ketilríði Jóhannesdóttur frá Reykjarfirði
Jakob Kristjánsson og Ketilríður Jóhannesdóttir við rennibekk Benedikts Hermannssonar í
Reykjarfirði. Var hann smíðaður með gamla laginu, sem Kristján Eldjárn telur í Árbók Hins
íslenska fornleifafélags 1953 vera a.m.k.frá miðöldum, jajhvel landnámsöld. Þurjiu tveir að
vinna við bekkinn, annar renndi en hinn dró, sem kallað var. Myndin er birt með leyfi
Hamburgisches Museum fiir Völkerkunde.
Fyrirsögn þessi er tekin úr ljóði séra
Jónmundar Halldórssonar, prests á Stað
í Grunnavík, en svo orti hann um jörð-
ina Reykjarfjörð í Grunnavíkurhreppi
árið 1940.
Reykjarfjörður, sú heita jörð, snýr
ásjónu sinni mót norðaustri, mót sól-
setrinu og sólaruppkomunni í senn. A
þeim harðbýla stað Hornströndum þar
sem norðangarðurinn er algengur, eyð-
andi og gjöfull í senn, bjó langafi minn
Benedikt Hermannsson, bóndi og hag-
leiksmaður, ásamt konu sinni Ketilríði
Jóhannesdóttur langömmu minni.
Því tel ég við hæfi að minnast þeirra,
að líf þeirra sem alþýðufólks á seinni
hluta 19. aldar og upphafi þeirrar 20.
var í megindráttum samofið handverki
og smíðum ýmiss konar, fyrir sig og sitt
bú auk þess sem Benedikt smíðaði íyrir
sveitunga sína flesta smíðisgripi sem þeir
töldu sig þarfnast, hvort sem var úr tré,
járni eða kopar.
Benedikt fæddist í Reykjarfirði 20.
nóvember 1845, sonur Hermanns Ás-
grímssonar og Valgerðar Sigmundsdótt-
ur fyrri konu hans. Allan sinn aldur ól
Benedikt í Reykjarfirði að undanskild-
um nokkrum árum í æsku. Var hann þá
í Furufirði í sama hreppi hjá föður sínum
og seinni konu hans Helgu Hannes-
dóttur. Fluttu þau síðan aftur í
Reykjarfjörð þegar Benedikt var á ellefta
ári. Á fermingarárinu var honum komið
fyrir hjá frænda sínum á Horni, Stígi
Stígssyni. „Stígur fékk mikið dálæti á
Benedikt og fljótlega fór hann að hafa
Benedikt með sér í smiðju og við aðrar
smíðar. Þeir frændur þóttu mjög lag-
tækir og smíðaði Benedikt með Stíg alla
þá hluti, sem þá voru nauðsynlegir
taldir, úr tré, járni og kopar.“
(Reykjarfjarðarætt bls. 8)
Þegar Benedikt er enn á Horni giftist
hann systurdóttur Stígs, Matthildi
Gídeonsdóttur. Árið 1876 byrja þau
búskap í Reykjarfirði. Þar hefur hann
smíðar á eigin vegum, kemur sér m.a.
upp smiðju og gerir til kola úr rekaviði.
Hann smíðar sér rennibekk og þau
áhöld og verkfæri sem til þurfti, svo sem
tengur, hefla og fleira. Kristján Eldjárn
hefur lýst gerð og notkun gamla íslenska
rennibekkjarins í Árbók Hins íslenska
fornleifafélags 1953. Með þessum áhöld-
um smíðaði Benedikt báta og búsáhöld,
kistur og keröld, skrár, lamir og lykla,
beislisstengur, ístöð, lýsislampa og fleira.
Benedikt bjó sér til mót úr leir sem hann
tók úr lækjar- eða laugarbakka og hellti
þar í bráðnum koparnum. Einnig smíð-
HUGUROGHÖND 31