Feykir - 27.06.2018, Blaðsíða 9

Í ár fögnum við Íslendingar 100 ára
afmæli fullveldisins en það fengum
við með formlegum hætti frá
Dönum 1. desember 1918. Ýmislegt
hefur verið gert til að minnast
þessa áfanga og sérstök
afmælisnefnd er að störfum, sjá
nánar: https://www.fullveldi1918.
is/
Afmælisnefnd fullveldisins auglýsti
eftir verkefnum af þessu tilefni og urðu
100 verkefni fyrir valinu; þannig séð
eitt fyrir hvert ár fullveldisaldarinnar
og hlutu þau styrk úr framkvæmdasjóði
fullveldisafmælisins. Sögusetur íslenska
hestsins var einn þeirra aðila er styrk
fékk. Inntakið í verkefni SÍH er að setja
upp sýningu um íslenska hestinn og
stöðu hestamennsku og hrossaræktar
um fullveldið og framfarasóknina á
fullveldistímanum. Sýningin yrði sett
upp á landsmóti hestamanna í Víðidal í
Reykjavík, 1. til 8. júlí 2018 og myndi
þar kristallast hvernig frjáls og fullvalda
þjóð hefur tryggt vöxt og viðgang síns
þjóðarhests og komið honum á fram-
færi við heimsbyggðina og skapað
honum, í samstarfi við aðrar þjóðir, þar
sem áhugi hefur verið til staðar, viðgang
og virðingu. Að loknu landsmótinu
yrði sýningin sett varanlega upp í
Skagafirði og gerð aðgengileg á heima-
síðu SÍH: www.sogusetur.is
Nú skömmu fyrir áramót lá fyrir að
SÍH fengi framgang með umsókn sína
hjá afmælisnefndinni, jafnframt sem
fleiri mikilvægir stuðningsaðilar komu
til. Var þá tekinn upp þráðurinn þar
sem frá var horfið í samstarfi SÍH við
RML, en þessir aðilar stóðu saman að
sýningunni Uppruni kostanna sem
opnuð var í húsnæði SÍH á Hólum á
landsmótinu 2016, jafnframt sem hún
er nú aðgengileg á heimasíðu SÍH undir
slánni Gagnabanki og er þar hvoru
tveggja á ensku og þýsku auk íslensku.
Ráðist var í hugmyndavinnu og gagna-
öflun og hönnuðir frá fyrirtækinu
Hnotskógi fengnir. Niðurstaðan var sú
að byggja á hinni fornu evrópsku arf-
leifð; sagnareflinum.
Sagnareflar þekktust hér á landi og
er t.d. greint frá þeim í ritinu Safn til
sögu Íslands og íslenzkra bókmenta að
fornu og nýju sem Hið íslenzka bók-
menntafjelag gaf út 1856. Frægastur
slíkra refla er þó vafalaust Bayeux-
refillinn sem er 70 metra langt og um
50 cm breitt refilsaumað klæði sem
sýnir orrustuna við Hastings á Sussex-
strönd 14. október 1066 en þar sigraði
riddaralið Normanna enska fótgöngu-
liða. Hugsanlega hefur hann verið
fullgerður þegar ný dómkirkja var vígð
í Bayeux í Normandí 1077. Odo, bróðir
Vilhjálms bastarðs hins sigursæla,
foringja Normanna, var þá orðinn
biskup í Bayeux en hann tók þátt í
orrustunni við Hastings.
Sagnarefill sá er hér um ræðir er þó
vitaskuld ekki saumaður með refil-
saumi eins og að fornu heldur gerður
með nútíma tækni grafískrar hönnunar.
Það liggja tvær tímalínur eftir reflinum
endilöngum; önnur fyrir helstu atburði
innan hestamennsku og hrossaræktar á
fullveldistímanum og hin yfir áhrifa-
valda kynbótanna, þ.e. stofnfeður og –
mæður núverandi hrossastofns sem eru
valdir á grundvelli erfðahlutdeildar.
Efst á reflinum eru svo ljósmyndir,
táknrænar með einum eða öðrum hætti
fyrir framvinduna alla fullveldisöldina.
Með lýsandi tölfræði er svo þróunin í
hrossafjölda og fjölda útfluttra hrossa á
fullveldistímanum sýnd. Einnig erfða-
framförin allt frá 1970, þróun í stærð
metin sem hæð á herðar, mælt með
stöng, frá 1992 og loks þróun í tíðni
hins svokallaða skeiðgens frá 1970 til
2010. Lengst til vinstri á reflinum, eða
við upphaf hans, er texti þar sem stiklað
er á stóru um uppruna og sögu íslenska
hestsins og stöðu mála hvað hann
varðar er fullveldið gekk í garð. Og
lengst til hægri texti um framtíðarsýn
hvað málefni okkar þjóðarhests varðar
og myndagallerý með myndum eftir
færustu ljósmyndara þar sem fjölhæfni
hestamennskunnar er dregin fram,
jafnt sem sum af fræknustu og fegurstu
hrossum sem nú eru uppi, eru sýnd.
Refillinn er allur á íslensku en
skýringartexti, á ensku, er fjölritaður og
liggur frami á sýningarsvæðinu.
Sagnarefillinn er síðan prentaður
beint á tjalddúk og myndar þannig svo
gott sem heila hlið í tjaldi sem sett
verður upp á landsmótssvæðinu í
nágrenni við kynbótavöllinn. Refillinn
sjálfur er í stærðinni 1,48x14,8 m en
hönnun hans, hæð x lengd er í
margfeldinu 10 sem gerir fært að hafa
hann í hentugri stærð, m.v. rýmið sem
til staðar er hverju sinni. Því refillinn er
læsilegur og kemur til með að njóta sín
allt niður í 0,5 m hæð (þýðir að lengdin
er 5 m). Þetta auðveldar m.a. að finna
honum hentugan stað til framtíðar í
sýningarhúsnæði norður í Skagafirði.
Einnig að koma honum víðar fyrir þar
sem áhugi kann að vera fyrir hendi, s.s.
í Bændahöllinni í Reykjavík. Ég sagði
hér á undan að refillinn myndi spanna
heila tjaldhlið en tjaldið er jú háreistara
en svo að að hlið þess sé einn og hálfur
meter á hæð eða svo. En refillinn verður
prentaður með bláum feldi þar sem blái
flöturinn myndar heppilegan kontrast
við litapallettu refilsins sjálfs og lyfir
honum því meira en snjákahvítur
tjalddúkur myndi gera. Auk vitaskuld
skýrskotunar hins bláa litar til heið-
ríkju landsins sem enginn hefur lýst
öllu betur en þjóðskáldið og Skag-
firðingurinn Hannes Pétursson:
Bláir eru dalir þínir
byggð mín í norðrinu
heiður er þinn vorhiminn
hljóðar eru nætur þínar
létt falla öldurnar
að innskerjum
-hvít eru tröf þeirra.
(Upphafserindi ljóðsins Bláir eru dalir
þínir úr Kvæðabók, útg. 1955)
Kristinn Hugason
HESTAR OG MENN
Kristinn Hugason forstöðumaður Söguseturs íslenska hestsins
Sýning Söguseturs íslenska hestsins á landsmóti hestamanna í Víðidal
Dómstigi kynbótahrossa, vægi dómsatriða í % 1950 til 2018
Sköpulag 1950 1954 1958 1961 1979 1986 1990 2000 2010
Yfirsvipur 7,0 8,75 14,0 20,0
Höfuð 5,0 5,0 5,0 3,0 3,0
Háls, herðar, bógar 7,5 7,5 10,0 10,0 10,0
Bak og lend 7,5 7,5 7,5 3,0 3,0
Samræmi 7,0 8,75 14,0 10,0 10,0 10,0 7,5 7,5 7,5
Fætur 6,0 7,5 12,0 20,0
Fótagerð 6,3 6,3 7,5 6,0 6,0
Réttleiki 7,5 7,5 5,0 3,0 3,0
Hófar 6,3 6,3 7,5 6,0 6,0
Prúðleiki 1,51 1,5
Alls 20,0 25,0 40,0 50,0 50,0 50,0 50,0 40,0 40,0
1Prúðleiki var metinn á tölulegum kvarða frá og með árinu 1997 en var fyrstu árin gerður upp sem einn stakur eiginleiki
en ekki sem hluti af heildarmati á hrossunum.
Dómstigi kynbótahrossa, vægi dómsatriða í % 1950 til 2018
Kostir 1950 1954 1958 1961 1979 1986 1990 2000 2010
Tölt 8,0 12,5 10,0 8,3 8,3 14,3 14,3 15,0 15,0
Brokk 6,0 7,5 6,0 6,7 6,7 5,7 5,7 7,5 7,5
Skeið 12,0 12,5 10,0 8,3 8,3 7,1 7,1 9,0 10,0
Stökk 8,0 10,0 8,0 5,0 5,0 4,3 4,3 4,5 4,5
Vilji 14,0 17,5 14,0 10,0 10,0 8,6 8,6
Geðslag 8,0 10,0 8,0 6,7 6,7 5,7 4,3
Vilji og geðslag 12,5 9,0
Fegurð í reið 5,0 5,0 4,3 5,7 10,0 10,0
Fet 4,0 5,0 4,0 1,5 4,0
Hraði 20,0
Alls 80,0 75,0 60,0 50,0 50,0 50,0 50,0 60,0 60,0

1970 1980 1990 2000 2010 2017
1970 1980 1990 2000 2010 2017
1970 1980 1990 2000 2010 2017
1970 1980 1990 2000 2010 2017
1970 1980 1990 2000 2010 2017
Sagnarefill. Það liggja tvær tímalínur eftir reflinum endilöngum; önnur fyrir helstu atburði innan hestamennsku og hrossaræktar á fullveldistímanum og hin yfir áhrifavalda kynbótanna, þ.e. stofnfeður og –mæður
núverandi hrossastofns sem eru valdir á grundvelli erfðahlutdeildar. MYND AÐSEND
Þrjátíu og þrír nemendur sem hyggjast
hefja nám í Háskóla Íslands í haust
tóku við styrkjum úr Afreks- og
hvatningarsjóði stúdenta Háskóla
Íslands við hátíðlega athöfn á
Háskólatorgi í fyrradag en sjóðurinn
fagnar tíu ára afmæli í ár. Styrkþegarnir
koma úr tólf framhaldsskólum víða
af landinu eiga það sameiginlegt að
hafa náð framúrskarandi árangri í námi
til stúdentsprófs. Matthildur Kemp
Guðnadóttir frá Sauðárkróki var ein
nemanna.
Við mat á styrkþegum er einnig horft
til virkni í félagsstörfum í framhalds-
skóla og árangurs á öðrum sviðum, til
dæmis í listum eða íþróttum. Þá leitast
stjórn sjóðsins við að styrkja nýnema sem
sýnt hafa fram á sérstakar framfarir í
námi eða góðan námsárangur þrátt fyrir
erfiðar aðstæður.
Matthildur Kemp Guðnadóttir lauk
stúdentsprófi frá Fjölbrautaskóla Norður-
lands vestra á Sauðárkróki í desember
2017. Hún lét til sín taka í félagslífi skólans
og var meðal annars formaður nem-
endafélagsins eitt ár. Þá hefur hún lagt
stund á fiðlunám og leikið bæði með
Háskóli Íslands
Á fjórða tug afreksnema fær styrk til náms
Sinfóníuhljómsveit Norðurlands og Ung-
sinfóníunni. Enn fremur hefur hún
stundað golf af kappi. Matthildur hyggur
á nám i í læknisfræði í haust. /PF
Matthildur Kemp í góðum félagskap afreksnema sem hyggjast hefja nám í Háskóla Íslands í haust.
Matthildur er þriðja frá hægri í fremri röð. MYND AÐSEND
25/2018 9