Þjóðólfur - 17.06.1941, Side 1

Hitstjóri og ábyrgðarm.:
VALDIMAR JÓHANNSSON
Ritstjórn og afgreiðsla
Laugavegi 18. — Sími 5046.
Þjóðólfur kemur út á hverjum
mánudegi. Verð árg. til næstu
áramóta er kr. 5,00 og greiðist
fyrirfram, í lausasölu 25 aura
eintakið.
Steindórsprent h.f.
Að upphafi
J)ETTA er blaðið, sem beðið er eftir.“ Þannig
99* fórust einum kunnum gáfu- og atorkumanni
í höfuðstað landsins orð, þegar honum var skýrt frá
fyrirhugaðri útgáfu Þjóðólfs og höfuðmarkmiðum
blaðsins.
En hvers vegna er þá beðið eftir þessu blaði? munu ef til vill
ýmsir spyrja. Á öðrum stað í blaðinu er birt stefna þess í höfuð-
dráttum. En hér skal nokkuð lýst þeim augljósu aðstæðum, sem
skapa þörf fyrir nýtt blað með nýjum markmiðum.
^iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiaiiiiiiiiiiii u,
| Stefnuskrá Þjóðólfs |
I ÞJÓÐÓLFUR stefnir að þjóðernislegri vakningu §
meðal íslenzku þjóðarinnar, þar sem saman f
fari rík ást og virðing á þjóðerninu, verndun |
tungunnar og glögg gæzla þjóðernislegra I
i menningarverðmæta.
í ÞJÖÐÓLFUR stefnir að fullu sjálfstæði íslenzku I
þjóðarinnar og aðhyllist þau stjórnarform §
ein, sem eru í samræmi við stefnu blaðsins {
að öðru leyti. Það telur frjálsræði þegnanna f
til að tjá hugsanir sínar í mæltu máli eða f
i rituðu undirstöðu lýðfrelsisins.
j ÞJÓÐÓLFUR stefnir að jafnvægi valdakerfisins í i
landinu, þannig að ríkisvaldið vaxi ekki óeðli- i
lega á kostnað þegnanna. Blaðið berst og j
gegn ofurvaldi hinna pólitísku flokka og ill- I
vígri hagsmunabaráttu stéttanna í landinu. f
j ÞJÓÐÓLFUR stefnir að auknu frjálslyndi, um- f
burðarlyndi og víðsýni innan hins íslenzka f
þjóðfélags. Blaðið er andvígt óeðlilegum höml- f
um á frelsi manna til orðs eða æðis, athafna i
f eða hugsana.
j ÞJÓÐÓLFUR stefnir að því, að meira verði met- j
\ in heilbrigð skynsemi, reynsla þjóðarinnar og f
óbrjáluð dómgreind en „ismar“, kreddur og j
i kennisetningar í meðferð landsmála. Blaðið I
tekur ákveðna afstöðu gegn byltingahreyf- j
f ingum og ofbeldisstefnum, en telur sér hins f
vegar skylt að varast hvers konar óvinsemd |
og ofuryrði í garð annarra þjóða og erlendra f
þjóðhöfðingja.
j ÞJÖÐÓLFUR stefnir að fegrun landsins og þjóð- I
lífsins, nægjusemi og heilbrigðu líferni, hóf- j
semi og bindindissemi um notkun nautnalyf ja, f
siðprýði og drengskap í skiptum manna, jafnt f
í opinberu lífi seni í einkalífinu.
'fi 1111111 l■■l■■lll■ll■llllmlllIllllllllllll■ll■llllll■lllllll■lllllll■llll■llllllllllllll|||||||■|l|||||||||||n|||l|||l||||,,|i||l■||,||||l,l|,|ll,|,llll|<^
JÓÐÖLFUR kemur framvegis út
á hverjum mánudegi, árdegis.
Verð árgangsins til áramóta verður
ltr. 5,00 til fastra áskrifenda og
greiðist fyrirfram. í lausasölu er
verð eintaksins 25 aurar. — Blaðið
verður ekki sent til áskrifenda, nema
andvirði þess hafi áður verið greitt
eða óskað eftir, að blaðið verði sent
gegn póstkröfu. Þjóðölfur ætlar ekki
að þrengja sér inn á heimili mamia
og kemur því ekki þangað óboðinn,
nema sérstakar ástæður séu fyrir
hendi. Hann álitur hins vegar, að
þeir, sem félagsskap hans kjósa,
telji ekki eftir sér að greiða hið lága
áskriftargjald skilvíslega — þegar í
stað. Gjafablöðin, sem þrengt er inn
á heimili manna í sveit og við sjó,
eru hvorugum aðila til sóma, gefanda
eða þiggjanda. Gefandinn virðir ekki
heimilishelgi manna eða sjálfsákvörð-
unarrétt um leiðsögu í landsmálum.
Hann sýnir ósæmilega ágengni í
áróðri sínum. Viðtakandinn hins veg-
ar þiggur ölmusu þeirra manna, sem
sýna honum megna Iítilsvirðingu og
meta hann aðeins sem „atkvæði“.
Er því hlutur beggja hinn hrakleg-
asti.
• • •
FIR viðskipta- og fjármálum
þjóðarinnar hvílir meiri hula og
leyndardómur, en æskilegt má telj-
ast. Samningar eru gerðir við Breta,
án þess að landsmenn fái nokkra
vitneskju um, hvernig þeim er hátt-
að. Gengi krónunnar er haldið óeðll-
lega lágu, án þess að almenningur
fái að heyra frambærilegar ástæður
fyrir því. Þetta hvort tveggja ræðir
Aron Guðbrandsson, forstjóri Kaup-
hallarinnar, í grein hér í blaðinu. —
Þjóðólfur mun leggja áherzlu á að
fylgjast með öllu því, er gerist í fjár-
hags- og viðskiptamálum þjóðarinn-
ar og ræða þessi þýðingarmiklu mál.
Hefur blaðið tryggt sér aðstoð Arons
Guðbrandssonar í þessum efnum.
• • •
C XJÓRNMALAMENNIRNIR kvarta
° undan því, að þinginu sé ekíd
sýnd nægileg virðing af hálfu al-
mennings. Á sínum tíma ritaði for-
maður Framsóknarflokksins allmikið
um þetta mál og kvað orsakanna að
leita til „grenjaskyttanna" svo-
nefndu. Með ágengni þeirra væri
þinginu sýnd frekleg lítilsvirðing og
hlyti það að skerða álit og virðingu
þingsins í augum almennings. Voru
því „grenjaskyttumar“ útilokaðar
að ráðum hans og leitast við að
skapa ró og virðingu um störf þings-
ins. En það virðist ekki hafa náð
tilætluðum árangri. Formaður Sjálf-
stæðlsflokksins hefur nýskeð lýst því
með sterkari orðum en áður hefur
verið gert, hversu nú sé komið virð-
ingu þingsins. — Einn Icjósendanna
í landinu, einn af þeim sem skortir
tilbærilega virðingu fyrir Alþingi,
gerir á öðmm stað í blaðinu grein
fyrir því í hófsamlegri og rökstuddri
grein, hvers vegna virðing hans og
annarra fyrir hinu háa Alþingi fer
þverrandi.
• • •
JÓÐÖLFUR flytur að þessu sinni
grein eftir hinn kunna danska
kvenlækni, dr. med. Johanne Christi-
ansen (bls. 2). Hún lætur sig mestu
skipta næringarefnafræði og matar-
æði almennings, en ræðir þó oft um
þjóðfélagsmál almennt. Greinin, sem
hér birtist, er fyrsti kafii einnar bók-
ar hennar, lítið eitt styttur. Hann
fjallar um stöðu konunnar í þjóðfé-
laginu og er skörulega rituð hug-
vekja, sem ýmsum mun þykja orð
í tíma töluð. — Dr. Johanne Christi-
ansen kom hingað til lands árið 1935
og flutti nokkra fyrirlestra á vegum
Háskólans í aprílbyrjun það ár.
Nálega öll blöð, sem nú eru
gefin út á íslandi, eru „skipu-
lögð“ fylgisblöð ríkisstjórnar-
innar. Þau eru háð þeirri kvöð,
að túlka og skýra sérhvert mál
út frá sjónarmiði ríkjandi vald-
hafa og valdakerfis. Þau þagga
niður alla gagnrýni í skjóli þess,
að nú sé stríð og óvenjulegt
„ástand“. Kosningarétturinn er
afnuminn til þess að landsfólkið
fari sér ekki að voða í hinum
flóknu völundarhúsum stjórn-.
málalífsins. Valdsvið ríkis-
stjórnar og flokksstjórna fer
dagvaxandi, en áhrif almenn-
ings á gang landsmála þverr-
andi. Blöð landsins eru í þjón-
ustu þessa valdakerfis, en al-
þjóð manna á naumast aðgang
að nokkru blaði, ef hún þarf að
sækja mál á hendur valdhöfun-
um. Hér er því augljós þörf
á óháðu, frjálslyndu blaði, sem
haldi uppi rétti og svörum fyrir
landsfólkið, kurteisri, hóflegri
og rökstuddri gagnrýni á þær
gerðir valdhafanna og þróun
valdakerfisins, sem heilbrigð
skynsemi segir að stefni í ranga
átt.
I íslenzku þjóðlífi verður nú
margs vart, sem full þörf er að
gefa gætur og vera vakandi á
verði gegn. Sumt er bein afleið-
ing þeirra tíma, sem við lifum
á og lítt eða ekki viðráðanlegt.
Annað er beinlínis framkvæmt
í skjóli „óvenjulegs ástands“ —
án þess að nauðsyn beri til.
Þannig er andlegur og efnalegur
réttur þegnanna í landinu skert-
ur og þrengdur smátt og smátt,
sumt að vonum, annað að
ástæðulausu. Höft, skipulagning
og þvingunarráðstafanir fara
dagvaxandi. Þjóðólfur telur það
sitt hlutverk að gagnrýna hverj-
ar þær ráðstafanir, sem að
nauðsynjalausu eru gerðar í
þessa átt, hlífðarlaust og af
fullri einurð. Jafnframt telur
hann sér skylt að vera á verði
gegn því, að sérdrægni og órétt-
ur nái að þróast átölulaust í
skjóli hinna víðtæku opinberu
afskipta. Valdboð frá „hæstu
stöðum“ grípa æ meir inn í líf
hvers einasta manns, í smáu
sem stóru. Þau eru eins og
máttug, ósýnileg hönd, er náð
hefur öruggu taki, sem alltaf er
hert á. Þjóðólfur er röddin, sem
segir til, þegar þetta tak er hert
að nauðsynjalausu eða úr hófi
fram. Almenningur verður að
gæta þess vandlega að láta ekki
hlunnfæra sig í átökunum við
það ríkisvald, sem skapað hefur
sér sterkari aðstöðu en áður
hefir þekkzt í sögu fullvalda
þjóðar á fslandi. Stjórnartaum-
arnir eru að dragast úr hönd-
um kjósendanna og hverfa að
fullu og öllu í hendur hinna fáu
valdamanna þjóðfélagsins. Þing-
ið sjálft lýtur að nokkru leyti
sömu örlögum. Virðing þess og
vald fer þverrandi. Það er kom-
ið í skugga nýs valdakerfis og
á lítilli samúð að fagna meðal
þjóðarinnar. Hefur það jafnvel
gengið svo langt, að einn af
æðstu valdamönnum þjóðarinn-
ar hefir kvartað yfir því opin-
berlega, að þingið og þingmenn
eigi litlu áliti og fylgi að fagna
meðal landsmanna.
*
En því fer fjarri, að þegn-
arnir í landinu þurfi einskis
annars að gæta en standa á
verði gegn innlendum valdhöf-
um. Almenningur í landinu
verður þvert á móti að gera
meiri kröfur til sjálfs sín en
nokkru sinni fyrr. íslenzka þjóð-
in stendur á vegamótum og er
vandséð, hvert nú verður stefnt.
Yfir land og þjóð flæða sterk-
ari bylgjur erlendra áhrifa en
áður eru dæmi til. Erlent stór-
veldi hefur hernumið landið og
ræður hér öllu því, sem það
þykist þurfa að ráða. Enginn
veit, hveln aldur ítök þess á Is-
landi kunna að eiga. fslenzku
þjóðerni, tungu og menning er
því bráður háski búinn. Allt
þetta kann að sogast út í þjóða-
hafið áður en varir. Og þó virð-
ist enginn hreyfa hönd eða fót
til varnar. Allt frá æðstu mönn-
um þjóðfélagsins og til hinna
lægst settu ríkir undantekning-
arlítið hneykslanlegt skeyting-
arleysi um einföldustu hátt-
semisreglur hernuminnar þjóð-
ar. Hér er þörf á að spyrna við
fótum, meðan tími er til. Og
forustan virðist ekki ætla að
koma að ofan. Ef um nokkurt
viðnám verður að ræða, verður
það viðnám almennings. En sér-
hver skyni gæddur maður hlýt-
ur að gera sér ljóst, hver vá er
hér fyrir dyrum — og eftir því
ber að haga sér.
Þá ber og að viðurkenna það,
að stjórn landsins á við marg-
háttaða örðugleika að etja, sem
henni eru á engan hátt viðráð-
anlegir. Er því hverjum manni
skylt að beygja sig möglunar-
laust undir allar þær ráðstaf-
anir, sem óhjákvæmilegar eru.
Hitt skal ekki þola þegjandi, að
gengið sé feti lengra en- nauð-
syn krefur. Þá ber stjórnarvöld-
unum og að gæta þess, að þar
sé gripið inn í með opinberar
aðgerðir, sem þörf er fyrir. En
þess gætir á sumum sviðum, að
opinberra aðgerða sé þörf, þó
að ekkert sé aðhafzt. I stjórnar-
farinu bryddir því á tvenns kon-
ar hættum: Ofstjórn —- van-
stjórn. Er jafn brýn þörf að
vera á verði gegn hvoru tveggja.
Verður það atriði rætt nánar
síðar.
Vér viljum að endingu leggja
megináherzlu á þetta: Öllum er
ljós hin geigvænlega hætta, sem
sönnu lýðfreísi stafar af því, ef
öll gagnrýni er þögguð niður
innan eins þjóðfélags. Þjóðólfur
vill firra þeirri hættu hér. Með
honum er opnað frjálst, óháð
málþing íslendinga, þar sem
hvert og eitt af landsins börn-
um, er mál hefir að flytja
frammi fyrir dómstóli réttlætis
og sannsýni, getur gengið fram
og lýst sök á hendur þeim, sem
brjóta vé sanngirni, réttlætis
og drengskapar. Það eitt skil-
yrði er sett, að málflutningur
sé heiðarlegur út í yztu æsar og
málatilbúnaður allur dómstóln-
um samboðinn. Mun það þá
sannast og sýna sig, að almenn-
ingsálitinu í landinu hefur ekki
Framhald á 8. síðu.