Tímarit Öryrkjabandalags Íslands - nov. 2009, Side 16

16
Faldar skerðingar?
- Reynsla Önnu
Ljósmynd Bára Snæfeld.
„ígrunninn snúast þessar greiðslur um það að hafa í sig og á. En þær nægja ekki eins og staðan er núna. “
Síðastliðið haust var innleidd ný reglugerð
um sérstaka uppbót til framfærslu lífeyr-
isþega, svokölluð framfærsluuppbót, sem er
ætlað að tryggja lífeyrisþegum ákveðna lág-
marksupphæð á mánuði. Upphæð bótaflokks-
ins getur verið á bilinu kr. 0 til kr. 29.665 á
mánuði en hún fer eftir því hversu háar tekjur
fólk er með. Samkvæmt nýju reglugerðinni
er miðað við að lífeyrisþegi sem býr einn og
er einungis með bætur almannatrygginga fái
greidda lágmarksupphæð 180 þúsund krónur
á mánuði frá Tryggingastofnun ríkisins. Þá er
miðað við að lífeyrisþegi sem býr með öðrum
sem er 18 ára eða eldri fái lágmarksupphæð
153 þúsund krónur greiddar.
Við gerð reglugerðarinnar virðist hafa yfirsést
samspil á milli framfærsluuppbótarinnar ann-
ars vegar og sérþarfagreiðslna svo sem upp-
bótagreiðslna á lífeyri hins vegar.
Með uppbót á lífeyri er átt við verulegan kostn-
að lífeyrisþega eins og lyfja- og sjúkrakostn-
að, umönnun í heimahúsi, dvöl á sambýli,
heyrnartæki, rekstur bifreiðar og fleira. Það
gefur auga leið að þessi kostnaður er mishár
hjá lífeyrisþegum, sumir þurfa að greiða hærri
lyfja- og sjúkrakostnað en aðrir. Til að fá slíka
uppbót, hvort sem er lyfja- og sjúkrauppbót
eða uppbót vegna reksturs bifreiðar, þarf líf-
eyrisþeginn að sækja um það sérstaklega með
tilheyrandi gögnum.
Nokkrir lífeyrisþegar hafa bent á að endanleg
upphæð þeirra sem þiggja lágmarks lífeyris-
greiðslur haldist ávallt í 180 þúsundum, óháð
uppbótagreiðslum. Þaraf leiðandi hefur Iffeyris-
þegi með háa uppbót á lífeyri, þ.e. ef viðkom-
andi þarf að greiða háan kostnað á móti, minni
ráðstöfunartekjur en lífeyrisþegi með lága eða
enga uppbót. í þessu felst óneitanlega mis-
munun sem hefur komið hart niður á mörgum
öryrkjum sem hafa þurft að reiða sig á slíkar
uppbætur.
Blaðamaður ræddi við lífeyrisþega, hér nefnd
Anna, sem þiggur lágmarks lífeyrisgreiðslur
frá Tryggingastofnun en hún segist hafa fund-
ið fyrir verulegri tekjuskerðingu við breyting-
arnar. Anna hefur þegið uppbót fyrir lyfja- og
sjúkrakostnaði, auk kostnaðar vegna reksturs
bifreiðar, en hún er algjörlega háð bíl sínum til
að komast á milli staða þar sem hún getur ekki
notast við strætisvagnakerfið sökum örorku
sinnar.
Eftir að nýja reglugerðin var sett á hefur Anna
borið saman greiðslur til sín við greiðslur ann-
ars lífeyrisþega, hér nefnd Eydís, sem hefur
ekki þurft að styðjast við sömu uppbætur.
Eydís er t.d. ekki hreyfihömluð og er því ekki
háð bifreið líkt og Anna og lyfjakostnaðurinn
hennar er sömuleiðis mun minni. Það hefði því
verið eðlilegt að halda að Anna myndi njóta
greiðsluuppbótar sem nemur þeim aukakostn-
aði. Enguað síðurerendanlegupphæðgreiðslu
sú sama hjá báðum aðilum, þ.e.a.s. 180 þús-
und krónur á mánuði. Eini munurinn sem er
sýnilegur á greiðsluseðlunum er sá að í stað-
inn fyrir 18 þúsund króna uppbót sem Anna
fær undir greiðslutegundum merktum „Uppbót
v/sjúkra- eða lyfjakostnaðar“ og „Uppbót v/
reksturs bifreiðar" fær Eydís þessar 18 þúsund
krónur aukalega undir greiðslutegund merkt
„sérstök uppbót til framfærslu". Anna fær
þar af leiðandi í þessu tilfelli 18 þúsund krón-
ur minna í framfærslu en Eydís þar sem Anna
þarf að verja þessum krónum í lyfja-, sjúkra-
og bifreiðarkostnað. Það má segja að hver
uppbótarkróna á einum stað greiðsluseðilsins
taki í burt aðra krónu frá öðrum stað. Uppbót
Önnu er því einungis uppbót að nafninu til en
raunverulega er hún engin.
„Það er í raun búið að svipta mig þessum auka-
greiðslum sem ég var með áður en reglugerð-
in var sett á, þ.e. greiðslum vegna bifreiðar og
lyfja- og sjúkrakostnaðar," segir Anna. Hún seg-
ir að það sé vissulega erfitt að fleyta sér áfram
á þessum tekjum og ekkert megi bregða út af í
útgjöldum hennar. „Þetta dugar ekki fyrir mat og
öðrum nauðsynjum. Stöku sinnum hef ég þegið
mat hjá Mæðrastyrksnefnd. Það er náttúrulega
smá búbót en ég fer samt ekki oft þangað, mér
finnst það bara svo erfitt."
Anna er alls ekki sú eina sem hefur fundið fyrir
þeirri tekjuskerðingu sem fylgir umræddri reglu-
gerð þrátt fyrir að reglugerðin hafi verið sett á
undir því yfirskyni að verið væri að hækka lág-
markstekjur lífeyrisþega. Hækkunin er vissulega
einhver en hún hefur ekki skilað sér nema til
hluta lífeyrisþega eins og dæmið hér sýnir. Og
þá hefur heldur ekki verið tekið mið af almenn-
um verðhækkunum í landinu, hvort sem horft er
til gjaldtöku heilbrigðisþjónustunnar, matvöru,
lyfjakostnaðar, bensínkostnaðar, leiguhúsnæðis
eða húsnæðislána og svo framvegis.
„í grunninn snúast þessar greiðslur um það að
hafa í sig og á. En þær nægja ekki eins og stað-
an er núna,“ segir Anna. „Og ég finn sérstak-
lega fyrir því að mig vantar þessa tvo uppbót-
arliði sem ég hafði. Mín krafa er einfaldlega sú
að halda í þær uppbætur sem var búið að sækja
um fyrir mig. Ég vil ekki láta svipta mig því sem
ég var þegar búin að fá. Uppbótin á að standa
fyrir utan lágmarksupphæð heildartekna."