Vísbending - 25.05.2017, Blaðsíða 1

Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V Í S B E N D I N G • 1 9 . T B L . 2 0 1 7 1
25. maí 2017
19. tölublað
35. árgangur
ISSN 1021-8483
1 32 4
framh. á bls. 2
Viðar Ingason
Hagfræðingur VR
Eftir efnahagshrun virðist
hafa verið nær algjör stöðn-
un í þróun framleiðni á Ís-
landi.
Helsta skýringin á hægari
framleiðniþróun eftir hrun
hefur verið vöxtur ferða-
mannaiðnaðarins.
Ísland telst vera meðal
þeirra landa sem mesta raf-
orku framleiða, sé miðað
við höfðatölu.
Minnkun tollverndar á land-
búnaðarafurðir myndi leiða til
aukinnar samkeppni og mik-
illa kjarabóta.
Aukin framleiðni er ein af forsend-um bættra lífskjara. Framleiðni er mat á þeim verðmætum sem
sköpuð eru á hverjum klukkutíma1. Eftir
hrun virðist hafa verið nær algjör stöðnun
í þróun framleiðni á Íslandi, þetta má sjá á
mynd 1. Þessi staða er þó ekki einskorðuð
við Ísland. Meðalframleiðniaukning á ári
fyrir OECD-ríkin lækkaði úr 1,5% árin
2000 til 2010 niður í 0,6% fyrir árin
2010 til 2014. Munurinn á framleiðni-
þróun þessara tveggja tímabila er næst
mestur fyrir Ísland af öllum OECD ríkj-
unum eða 2,3 prósentustig.
Mikilvægur hagvísir
Framleiðni er mikilvægur hagvísir. Við
gerð kjarasamninga er reynt að meta það
svigrúm sem talið er vera til staðar fyr-
ir launahækkanir. Svigrúmið er yfirleitt
metið á þann hátt að breyting í framleiðni
vinnuafls er bætt við verðbólgumarkmið
Seðlabanka Íslands. Við seinustu kjara-
samninga var t.a.m. talið að aukning í
framleiðni yrði um 1%. Sé verðbólgu-
markmiði Seðlabankans bætt við fæst
svigrúmið 3,5%.
Laun hækkuðu hins vegar talsvert
meira en 3,5%, en verðbólgan hefur engu
að síður haldist lág, óháð því hvaða mæli-
kvarði er notaður. Mikil gengisstyrking
og lækkun á olíuverði hefur haft sitt að
segja en nokkuð ljóst er að svigrúmið var
meira en matið gaf til kynna. Líkt og farið
er í gegnum hér á eftir eru líkur á því að
framleiðni vinnuafls hafi aukist meira en
mælingar sýna.
Skuldir og framleiðni
Skuldir heimila og fyrirtækja hafa lækk-
að umtalsvert frá hápunkti seinustu
uppsveiflu, þetta sýnir mynd 2 á síðu 2.
Viðhorf heimila til skuldsetningar gæti
hafa breyst undanfarin ár og leiða má að
því líkur að í kjölfar efnahagshrunsins hafi
aukinn hluti launa farið í niðurgreiðslu
skulda. Slíkt leiðir til þess að einkaneysla
eykst ekki í takt við aukinn kaupmátt og
fjölgun starfa. Þá eru einnig vísbendingar
um að ungt fólk skuldi lítið, en eldra fólk
skuldi enn nokkuð mikið sögulega séð.
Mynd 3 sýnir sambandið á milli
einkaneyslu og kaupmáttar fyrir og eft-
ir hrun2. Mynd 4 sýnir svo sambandið
á milli heildarfjölda unninna klukku-
stunda og neyslu, fyrir og eftir hrun. Báð-
ar myndirnar sýna veikara samband eftir
hrun en fyrir hrun.
Þegar störfum fjölgar og laun hækka
leiðir það til aukinnar neyslu. Aukin
neysla skilar sér í bættum hag fyrirtækja
og getur ýtt undir aukna fjárfestingu.
Bæði aukin neysla og aukin fjárfesting
leiða til aukinnar landsframleiðslu. Ef
landsframleiðsla eykst meira en heildar-
fjöldi unninna klukkustunda eykst fram-
leiðni.
Líkt og myndir 2 - 4 sýna hefur skuld-
setning heimila og fyrirtækja lækkað mik-
ið undanfarin ár og veikara samband er á
milli kaupmáttar og neyslu annars vegar
og fjölda unninna vinnustunda og neyslu
hins vegar. Það er vísbending um að hærra
hlutfall tekna launamanna og fyrirtækja
fari í að greiða niður skuldir. Slíkt hefur
bein áhrif á landsframleiðslu í gegnum
minni neyslu og minni fjárfestingu en
ella. Þ.e. vinnuaflið gæti hafa aukið fram-
leiðni sína en slíkt skilar sér ekki í mæl-
ingu á landsframleiðslu. Það leiðir til þess
að mæling á framleiðni hækkar einnig
minna en ef ekki hefði komið til hraðari
niðurgreiðsla skulda heimila og fyrirtækja.
Sé þetta raunin ætti framleiðni, eða
öllu heldur mælingin á framleiðni, að
Framleiðni vinnuafls eftir
efnahagshrun
Mynd 1 Framleiðni vinnuafls á Íslandi
Vísitala = 100 árið 1992