Vísbending - 01.11.2019, Blaðsíða 3

V Í S B E N D I N G • 4 1 . T B L . 2 0 1 9 3
framh. af bls. 1
sé yfirtökum fyrirtækisins á hugsanlega
samkeppnisaðila líkt og Instagram og
WhatsApp.
Sömuleiðis hefur Amazon komist
í fréttir vegna fríðinda og vafasamra
starfshátta sem fyrirtækið hefur náð
að koma í gegn. Til dæmis lét það
bandarísk og kanadísk sveitarfélög
keppast um að veita fyrirtækinu
hagstæð skilyrði fyrir nýju höfuðstöðvar
fyrirtækisins, en uppátækið varð þess
valdandi að Amazon fékk um 3,5
milljarða Bandaríkjadala í niðurgreiðslur
frá hinu opinbera.4 Netsölurisinn hefur
einnig þrengt að framleiðendum sem
selja á síðunni sinni með því að selja
eigin eftirlíkingar af vinsælum vörum á
sama stað.
Best að skipta þeim upp?
Þar sem stærð Facebook, Google
og Amazon hefur gert þeim kleift
að framfylgja stefnu sem kemur
niður á samkeppni hafa ýmsir fleytt
þeirri hugmynd fram að skipta ætti
fyrirtækjunum þremur upp í smærri
einingar. Slíkt hefur verið gert við önnur
fyrirtæki sem náð hafa fákeppnis-eða
einokunarstöðu í gegnum tíðina, líkt
og bandaríska olíufyrirtækið Standard
Oil sem skipt var upp í 34 fyrirtæki árið
1911.
Bandaríski forsetaframbjóðandinn
Elizabeth Warren er ein þeirra sem
stungið hafa upp á þessari hugmynd,
en hún gerði grein fyrir áætlun sinni
í ritgerð sem hún birti á netið síðasta
vor. Þar skrifar Warren að nauðsynlegt
sé fyrir ríkið að koma í veg fyrir viðlíka
samþjöppun á markaði „til að halda
uppi heilbrigðri samkeppni.“6
Stærðin skiptir máli
Hins vegar, þar sem styrkur Facebook,
Amazon og Google liggur einmitt í stærð
fyrirtækjanna er óvíst hvort samkeppnin
á markaði yrði heilbrigðari ef þeim yrði
skipt upp í smærri einingar.
Þjónusta fyrirtækjanna þriggja ber
með sér svokölluð netáhrif (e. Network
effect), sem þýðir að hún verður
eftirsóttarverðari eftir því sem fleiri
nota hana. Þessi eiginleiki leiðir til þess
að stærðarhagkvæmni fyrirtækjanna
er mikil og er því eðlilegt að sjá fá
og stór fyrirtæki á mörkuðum þar
sem netáhrifanna gætir. Ef þjónusta
tæknifyrirtækjanna batnar með stærð
þeirra gæti því verið að uppskipting á
þeim myndi leiða til verri þjónustu, sem
kæmi niður á neytendum.
Minni fyrirtæki ekki
endilega betri
Hagfræðingurinn Mariana Mazzucato
bendir á þetta í nýlegri grein sinni7 og
segir þar að samkeppnisyfirvöld ættu
ekki að einblína á stærð fyrirtækjanna,
minni gerðir af Facebook og Google
gætu verið alveg jafnslæmar neytendum.
Warren gerir einnig grein fyrir þessu
í ritgerðinni sinni, en samkvæmt henni
yrði þessu vandamáli mætt með því að
skipta tæknirisunum upp á réttan hátt.
Öll þjónusta sem innihéldi netáhrif,
líkt og netsala Amazon eða leitarvél
Google, fengju að standa óbreytt, en
fyrirtækin fengju ekki að framleiða
og auglýsa eigin vörur á fyrrnefndum
stöðum. Slík uppstokkun yrði ekki
ósvipuð bandarísku regluverki í kringum
fjarskiptafyrirtæki sem sett var á fyrir
rúmri öld síðan.
Ríkið fái sinn skerf
Samkvæmt Mazzucato liggur
lausnin við markaðsbresti á meðal
tæknifyrirtækjanna hins vegar ekki
einungis í harðari samkeppnislögum,
heldur líka í umfangsmikilli íhlutun
ríkisins í tæknigeirann. Þar segir hún
að með tilstilli hins opinbera gætu
fyrirtækin fylgt mannúðlegri og jafnari
stefnu en áður, auk þess sem ríkið
gæti stórbætt almenningsþjónustu
með aðgang að persónuupplýsingum í
gegnum tæknifyrirtækin.
Óstöðug fyrirtæki?
Ekki eru þó allir sammála Mazzucato
eða Warren um bestu leiðina til að tækla
tæknirisana. Talsmenn tæknigeirans
halda því fram að markaðsráðandi staða
Facebook, Amazon og Google sé ekki
stöðug, þar sem fyrirtækin eru viðkvæm
fyrir óvæntum tækninýjungum sem gætu
gert þjónustu þeirra verðlausa innan
skamms. Slíkt hefur gerst meðal annarra
fyrirtækja með markaðsráðandi stöðu í