Morgunblaðið - 11.02.2020, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. FEBRÚAR 2020
Blái naglinn Táknræn sýning sem endurspeglar algengi sjö flokka krabbameins er nú í Smáralind. „Ég vildi sýna fólki hvernig þetta er,“ sagði Jóhannes Reynisson. Hann stillti upp 1.647 flösk-
um í ýmsum litum. Þær tákna þau sem greindust með einhverja af sjö tegundum krabbameins og þau sem létust að meðaltali á ári þeirra vegna frá 2014-2018. Sýningunni lýkur 16. febrúar.
RAX
Í fyrstu viku þessa
mánaðar urðu mikil
tíðindi í þýskum
stjórnmálum sem
örugglega eiga eftir að
draga dilk á eftir sér.
Þau fóru hins vegar að
mestu fram hjá ís-
lenslum fjölmiðlum,
Ríkisútvarpi og dag-
blöðum sem einblíndu
á kórónuveiru og for-
kosningar demókrata í Iowa-fylki.
Viðburðurinn sem hér er vísað til
gerðist í Thüringen, einu af fylkjum
(„löndum“) Sambandsríkisins
Þýskalands. Hér er þetta fylki
stundum kallað Þýringaland á ís-
lensku, nafn dregið af þjóðflokknum
Thuringi. Thüringen er gamalgróið
svæði, þekkt frá því á 6. öld, um 16
þúsund ferkílómetra að stærð og
með 2,1 milljónir íbúa, stærsta borg-
in Erfurt þar sem fylkisþingið situr.
Á eftirstríðsárunum var Thüringen
suðvestasti hluti Austur-Þýska-
lands.
Á síðasta kjörtímabili 2014-2019
var vinstrisinnuð fylkisstjórn við
völd í Thüringen með aðild vinstri-
flokksins (Die Linke), krata (SPD)
og græningja (Die Grünen). Fyrst-
nefndi flokkurinn hafði þá á bak við
sig 28,2% fylgi með Bodo Ramelow,
vinsælan formann sem forsætisráð-
herra. Reglubundnar kosningar
voru haldnar í fylkinu 27. október sl.
og bætti Die Linke þá við sig, fékk
31% atkvæða. Næstur kom hægri
þjóðernisflokkurinn (Alternativ für
Deutschland – Valkostur Þýska-
lands) með 23,4%, á meðan kristi-
legir (CDU) töpuðu þriðjungi fyrra
fylgis, fengu aðeins
21,7%. Fylkisstjórnin
missti hins vegar
meirihluta sinn vegna
slakrar útkomu krata
(8,2%) og græningja
(5,2%). Frjálsir demó-
kratar (FDP) skriðu
naumlega inn á fylk-
isþingið með slétt 5%
atkvæða. Síðan hefur
ríkt stjórnarkreppa í
fylkinu. Þar eð hvor-
ugur borgaralegu
flokkanna, kristilegir
eða frjálslyndir, hafa viljað styðja
stjórn með þáttöku vinstriflokksins
og jafnframt sagst útiloka að þiggja
stuðning frá AfD.
Merkel: „óafsakanlegt“
Fimmtudaginn 5. febrúar sl. fór
fram atkvæðagreiðsla í fylkisþinginu
um nýja stjórnrforystu þar sem for-
ystumaður frjálslyndra bauð sig
fram og fékk 45 atkvæði gegn 44
sem forsætisráðherra. Ljóst var að
allir fulltrúar AfD höfðu greitt hon-
um atkvæði ásamt með kristilegum.
Áður höfðu þó frjálslyndir og kristi-
legir í Thüringen og á landsvísu
svarið og sárt við lagt að þeir vildu
engin samskipti hafa við þennan
flokk þjóðernissinna. Samt tók ný-
kjörinn forsætisráðherra opinber-
lega við stöðunni og hélt henni í sól-
arhring þegar hann vegna víðtækra
mótmæla var neyddur til að segja
sig frá þessum óvænta heiðri. For-
maður frjálslyndra, Christian Lind-
ner, lagðist á þá sömu sveif eftir að
hafa orðið tvísaga í fjölmiðlum og
forysta kristilegra, formaðurinn An-
negret Kramp-Karrenbauer (AKK)
og Merkel kanslari, fordæmdu báð-
ar þennan gjörning. Merkel sem var
í opinberri heimsókn í Suður-Afríku
sagði athæfið óafsakanlegt og gerðu
báðar kröfu um nýjar kosningar í
fylkinu. Því voru kristilegir í Thür-
ingen hins vegar ósammála og
dugðu fortölur og heimsókn AKK til
Erfurt á eins konar neyðarfund ekki
til. Það gerir þessa stöðu enn drama-
tískari að forystumaður AfD í Thür-
ingen og um leið talsmaður þing-
flokksins í þýska þinginu
(Bundestag) heitir Björn Höcke,
sem margir andstæðingar telja
dæmigerðan nasista og líkja jafnvel
við Göbbels. Hann er talinn arkitekt-
inn að þessari síðustu gildru sem
frjálslyndir og kristilegri gengu í og
sem haft getur víðtækar afleiðingar
fyrir flokkana báða og þróun þýskra
stjórnmála. Kristilegir hafa undan-
farið verið að tapa fylgi yfir til AfD,
ekki aðeins í Thüringen heldur víða
um land og opinber afstaða CDU um
að hafa við þá engin samskipti er
áfram umdeild innan flokksins.
Stjórnarsamstarf á brauðfótum
Samstarf kristilegu flokkanna
(CDU/CSU) og krata (SPD) í rík-
isstjórn Þýskalands hefur enn veikst
við þessa síðustu atburði og var þó
tæpast á bætandi. Á jólaföstunni lá
fyrir kjör nýrrar forystu hjá þýskum
krötum, þeirrar þriðju sem kosin er
á jafn mörgum árum. Þar er nú tví-
höfða forysta, karl og kona, eins og
hjá græningjum og vinstriflokknum.
Um er að ræða Saskia Esken (f.
1961) þingmann síðan 2013 og Nor-
bert Walter-Borjans (f. 1951) utan-
þings, bæði lítið þekkt utan flokks-
ins. Þau náðu naumum sigri í beinni
kosningu meðal flokksmanna sl.
haust af fjármálaráðherranum Olaf
Scholz sem einnig hafði konu sem
frambjóðanda sér við hlið. Vart hef-
ur þessi niðurstaða orðið til að
styrkja stjórnarsamstarfið, sem nú-
verandi formenn gagnrýna í mörg-
um atriðum. – Kristilegra megin í
ríkisstjórninni hafa líka nýlega orðið
breytingar með því að áðurnefnd
AKK tók við formennsku af Merkel
sem heldur áfram sem kanslari á út-
leið. Formaðurinn nýi situr þó ekki á
neinum friðarstóli því að sótt er að
henni úr ýmsum áttum og varnar-
málaráðuneytið sem hún leiðir sem
ráðherra er ekki sérlega til vinsælda
fallið. Mat þýskra fréttaskýrenda
eftir atburði síðustu daga í Thür-
ingen virðist einróma í þá átt að
staða AKK hafi veikst til muna og þá
jafnframt styrkur þýsku ríkisstjórn-
arinnar sem er að glíma við mörg
vandasöm og umdeild mál, m.a. á
sviði loftslagsbreytinga. Sú opinbera
stefna kristilegra að hafna samstarfi
við vinstriflokkinn Die Linke og
leggja hann að jöfnu við AfD sætir
nú gagnrýni úr mörgum áttum, m.a.
frá ráðherrum CDU í Schleswig-
Holstein.
Grunnstoðir Evrópu-
sambandsins veikjast
Um leið og vaxandi óvissa ríkir
um hvert stefnir í þýskum stjórn-
málum er ljóst að styrkustu stoðir
Evrópusambandsins eru að veikjast
frá því sem verið hefur. Merkel kom
því að vísu til leiðar að samstarfs-
kona hennar í CDU og ráðherra um
langt skeið, Ursula van der Leyen,
tók nýlega við formennsku í fram-
kvæmdastjórn ESB í Brussel. Mátti
þó minnstu muna að hún fengi til-
skilinn stuðning á Evrópuþinginu
við útnefningu sinni. Á sama tíma
hefur staða Macrons Frakklands-
forseta beðið hnekki við átök innan-
lands á mörgum sviðum sem birst
hafa í götuóeirðum gulvesta og fleiri
í meira en ár. Nú reynir hann að
knýja á um aukna miðstýringu innan
ESB og gyllir hlut Frakka á hern-
aðarsviði sem eina kjarnorkuveldis
innan ESB eftir útgöngu Breta.
Framundan þarf ESB í kjölfar
Brexit að fást við flókna samninga
við bresk stjórnvöld á sama tíma og
mikil spenna ríkir áfram í hópi aðild-
arríkja. Lönd eins og Ísland og Nor-
egur sem tengst hafa ESB gegnum
Evrópska efnahagssvæðið í aldar-
fjórðung gerðu rétt í að hugsa nú
sinn gang í ljósi breyttra og óvissra
aðstæðna og stefna að tvíhliða samn-
ingi við ESB í stað óvirkrar yfirtöku
á regluverkinu frá Brussel.
PS: Grein þessa skrifaði ég á
sunnudegi. Morguninn eftir, 10.
febrúar, varð opinbert að Annegret
Kramp-Karrenbauer hafi ákveðið að
segja sig frá formennsku í CDU og
gefi þar með heldur ekki kost á sér
sem kanslaraefni. Sem viðbrögð við
þessum tíðindum hefur Der Spiegel
eftir Peter Altmeier efnahags-
ráðherra Þýskalands, að nú blasi við
„óvenjulega alvarleg staða fyrir
CDU, fyrir alla í flokknum“. Það er
þannig ekkert ofsagt í fyrirsögn
greinarinnar.
Eftir Hjörleif
Guttormsson » Björn Höcke sem
margir telja nasista
er arkitektinn að þess-
ari gildru sem frjáls-
lyndir og kristilegir
gengu í og haft getur
víðtækar afleiðingar.
Hjörleifur Guttormsson
Höfundur er náttúrufræðingur.
Gífurleg ólga í þýskum stjórnmálum