Morgunblaðið - Sunnudagur - 15.03.2020, Síða 17

störfum, skulu sendir heim um fyrrnefndan tíma, til
að byrja með. Þeir sem geta skulu leitast við að starfa
heima hjá sér. Allir þessir munu halda sínum laun-
um.“
Einkaframtakið ræður úrslitum
Svo sagði forsætisráðherrann, leiðtogi sósíal-
demókrata: „Vinnuveitendur í einkarekstri eru ein-
dregið hvattir til að tryggja að þeirra starfsmenn sem
geta það vinni heima í þágu fyrirtækjanna, gangi til
vinnu eða nýti sér leyfi.
Við verðum að draga úr umfanginu sem mest við
megum, án þess þó að stöðva algjörlega danska til-
veru. Við verðum að forðast að missa landið niður í
efnahagslegt öngþveiti. Sú er skýringin á því að við
gerum mestar breytingar á hinum opinbera rekstri,
því við viljum stuðla að og tryggja að einkareksturinn
geti áfram haldið eins miklum styrk og mögulegt er
og eins lengi og fært er.“
Þetta eru aðeins brot úr merkri og sögulegri ræðu
danska forsætisráðherrans. Og það má mikið vera ef
langur tími líður áður en hún verður að fordæmi fyrir
aðra, þegar að því kemur að taka þurfi fastar á en
gert hefur verið til þessa.
Vonandi eru hætturnar af þessu fári ofmetnar.
Fylgikvillar þess að hafa tekið harðan pól í hæðina
yrðu efnahagslegir og alls ekki útilokað að heimurinn
gæti rétt sig tiltölulega fljótt af þeim. Kreppan sem
fylgdi kollsiglingu bankakerfisins á Vesturlöndum,
sem sumir halda að hafi verið staðbundin hér, var
töluvert djúp en þó ekki eins breið og látið er. Obama,
sem kom til valda í Bandaríkjunum eftir kreppu, var
hægfara, hugmyndasnauður stöðnunarmaður og því
voru Bandaríkin lengur að taka við sér á ný en þurfti.
Það gerbreyttist með Donald Trump og bjarga um-
bætur hans því sennilega að Bandaríkin munu standa
afturkipp vegna kórónuveiru af sér núna.
Pestir og fár sem ekki
hefur tekist að eyða
Hún er dálítið óljós þessi tilfinning sem við höfum í
minni um alvarlega sjúkdóma sem heltaka lönd eða
svæði, þar með talið veirusjúkdóma.
Þannig liggur stundum í lofti að heimurinn hafi
komið böndum á HIV-veiruna þótt dánartíðni henni
tengd sé enn á heimsvísu mjög há (áætlað um 770.000
árið 2018).
Við horfum ekki á kóleru í rómantísku ljósi, en hún
er þó mjög fjarlæg í umræðunni. Hún á reyndar róm-
antískan punkt því að Márquez nóbelsverðlaunahafi
skrifaði bók sem Guðbergur Bergsson þýddi af snilld,
Ástin á tímum kólerunnar.
En ef við leitum fróðleiks hjá Embætti landlæknis
þá er kóleran ekki eins fjarri mannkyni og við ætl-
uðum mörg:
„Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin áætlar að á
hverju ári veikist frá 1,3 til 4 milljónir af kóleru sem
leiðir til 21.000-143.000 dauðsfalla árlega.“
Það er á hinn bóginn lögmæt ábending að varasamt
sé að benda á aðrar mannskæðar meinsemdir og far-
sóttir þegar verið er að fjalla um nýjan faraldur sem
óljóst er hvert getur leitt eða hvernig megi hemja.
Það getur þó hentað valdamönnum eða ríkjum að
drepa málum á dreif með þannig umræðu.
En það er oft hægara sagt en gert að lýsa yfir sigri
á óværu svo að sú yfirlýsing haldi. Og það gildir um
fleira en sóttir og faraldur.
Sr. Matthías ræðir
við Kristján Albertsson
Fyrri heimsstyrjöldin breytti litlum bletti í Evrópu í
eitt ógeðslegasta mannasláturhús sögunnar. Menn
gátu varla lifað við þann veruleika nema að sannfæra
sig um að ávinningurinn væri þó sá, að þar með væri
saga ofurstyrjalda öll.
Um það véluðu stórstirni heimsins þá, Wilson for-
seti og forsætisráðherrarnir Lloyd George og
Clemenceau. Það létu þó ekki allir blekkjast. Ekki
þjóðsöngsskáldið okkar.
Fyrir réttum 100 árum, hinn 2. mars 1920, skrifar
hið hálfníræða þjóðskáld til ungmennisins Kristjáns
Albertssonar.
Hann nefnir við sinn „elskulega vin“ að lífið sé „af-
skaplegt meðan það er að fjara út og tína af manni
spjarirnar – sérstaklega sjón, heyrn, ilm, smekk og
tilfinning!“ Því næst þakkar hann Kristjáni fyrir rit-
dóm um Jóhann Sigurjónsson í Skírni og segir: „Svo
næman og þroskaðan dóm veit ég engan vorra
manna færan (eða færari) að skrifa. Mundu einungis
eftir að stilla skap þitt, svo sanngirni og mannúð
varðveitist fyrir þá mildi og réttvísi, sem vera skal
„arke“ og „aitia“ í öllum dómum. Hið „relativa“ skal
ráða alla leið upp himinstiga hugsjónanna. Hinir
mestu menn verða allir, hver á sinn hátt, smámenni
þegar þeir eru að „glíma við Guð,“ þ.e. eru að kenna
okkur hugsjónir. Sbr. Wilson! Hvað er nú orðið úr
hans 14 paragröffum? Og „hvernig eru kapparnir
fallnir?“ spurði Davíð; hvernig er siðmenningin
mikla, hrunin, afskræmd og komin í rúst, mold og
ösku?“
Og síðar í bréfinu, sem varð hundrað ára í þessum
mánuði, fær leiðtogi Frakklands þennan dóm: „En
verra axarskaft en Parísarfriður þeirra Clemenceau
finnst varla í sögu hnattarins.“
Sr. Matthías dó í nóvember þetta ár. Aðeins 20 ár-
um síðar logaði heimurinn allur í ógnarbáli. Það varð
versta axarskaft í sögu hnattarins og skilgetið af-
kvæmi „Parísarfriðarins“.
Það var því ekkert ofsagt í seinasta bréfi skáldsins
til Kristjáns Albertssonar. Við skulum vona að þetta
heims axarskaft haldi sínum titli um aldur.
En maður veit svo lítið um þetta.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
15.3. 2020 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17