Hreyfing - 01.06.1999, Side 12

þar strax tækifæri til að vinna með
sorg sína, fá að sjá hinn látna og kom-
ast í snertingu við dauðann.
Láta þarf ættingja og vini vita um
andlátið, og venja er að tilkynna það í
útvarpi og blöðum. Þessar tilkynningar
er hægt að gera símleiðis, en koma
þarf mynd til dagblaða. Þegar jarðarför
fer fram í kyrrþey er andlát tilkynnt
eftir útförina. Ungum börnum skal
sagt frá látinu á skýran og einfaldan
hátt og svara skal spurningum þeirra
varðandi andlátið á einfaldan og auð-
skiljanlegan hátt. Ekki er skynsamlegt
að reyna að leyna börn einhverju sem
þau gætu síðar fengið að vita við
óheppilegar aðstæður. Þess eru dæmi
að barn hafi átt í miklum erfiðleikum
með að takast á við sannleika sem ekki
er sagður því með varfærni og hlýju
heldur kastað fram í hita leiks.
Nokkrar útfararstofur eru reknar í
Reykjavík og einnig víða út um land. Þær
veita þjónustu, svo sem flutning á líki,
útvega kistu og líkklæði ef óskað er, og
allt sem lýtur að frágangi í kistu og kistu-
lagningu. Einnig getur útfararstjóri talað
við prest, útvegað kirkju, söngfólk, org-
anista og pantað grafreit. Útfararstjóri
leiðbeinir líkmönnum og þeim sem bera
blóm og kransa og sér um uppsetningu
og prentun sálmaskrár, sé þess óskað.
Prestur viðkomandi sóknar er oft
fenginn til að annast kistulagningu, þar
sem aðeins eru viðstaddir nánustu ætt-
ingjar og vinir sem og útfararathöfnina.
Hægt er að hafa samráð við prestinn
um sálmaval og tónlist ef fólk óskar.
Það er ekki skylda, heldur hefð, að
hafa kistulagningu sem kveðjuathöfn.
Sumir kjósa frekar að hafa kveðjuat-
höfn heima í stað kistulagningar.
Hægt er að fá til annan prest heldur
en sóknarprest til að annast kveðjuat-
höfn, kistulagningu og útför.
Hvort fólk heldur erfidrykkju eða ekki
verður að vera eftir óskum hvers og eins.
Andlegur stuðningur
Andlát getur borið snöggt að eða átt
sér aðdraganda. Þegar aðdragandi er
að andláti hefur farið fram nokkur úr-
vinnsla og eins konar undirbúningur.
Hjúkrunarfólk hefur tekið þátt í ferlinu
og er í stakk búið að veita hlýju og
stuðning, sem aðstandendur geta
tekið á móti með opnum huga.
Snöggur og óvæntur dauði er flestum
enn erfiðari, enda gefst þá ekki færi á
að undirbúa sig. Hins vegar er það vart
mögulegt nokkurri manneskju að und-
irbúa sig að fullu gagnvart dauðanum.
Syrgjendur ganga í gegnum tímabil
sorgarinnar, sem séra Bragi Skúlason
segir frá í bók sinni Von. Það er breskur
geðlæknir, Colin Murray Parkes sem
hefur skilgreint þessi tímabil á þennan
veg:
1. Tilfinningaleysi og doði.
2. Söknuður.
3. Upplausn og örvænting.
4. Enduruppbygging.
Hér í þessari stuttu grein verður ekki
farið út í nánari skilgreiningar, en bent
á þessa ágætu bók.
Hlutverk ættingja og vina er mikil-
vægt, og eru syrgjendur hvattir til þess
að þiggja hjálp þeirra og vináttu.
Prestur getur komið inn í ferlið bæði
fyrir og eftir andlát, en það fer að sjálf-
sögðu eftir aðdraganda. Hlutverk
prestsins getur verið að tilkynna óvænt
andlát. Nærvera hans og samband við
syrgjendur getur verið afar mikilvægt.
Hjúkrunarfólk, sem annast hefur hinn
látna í veikindum hans hefur einnig
mikilvægu hlutverki að gegna.
Félagsráðgjafar á sjúkrahúsum eru til
staðar og sjálfsagt að leita aðstoðar
þeirra þar sem við á. Einnig er fólki
bent á að leita til sálfræðings eða geð-
læknis ef þunglyndi og tilhneiging til
að draga sig inn í skel sína leitar á.
Hér á landi starfa Ný dögun - samtök
um sorg og sorgarviðbrögð. Upphaf-
lega voru þessi samtök stofnuð af
nokkrum ekkjum, sem fundu á þennan
hátt farveg fyrir sorg sína og missi með
því að ræða við þá sem eins var ástatt
fyrir. Samtök þessi starfa víða um land
og hafa reynst mörgum mikil hjálp.
Hollráð
Reyndu að horfast í augu við tilfinn-
ingar þínar hverjar sem þær eru.
Reyndu að koma lífi þínu í fastar
skorður á ný.
Hugsaðu um heilsuna og gættu að
mataræði.
Leyfðu vinum þínum að hjálpa þér og
talaðu við þá um sorg þína og missi.
Líttu yfir lífið, sem þið áttuð saman
og skoðaðu myndir, sem vekja góðar
minningar.
Taktu einn dag í einu.
Fjármál
Þeir sem missa maka sinn eiga nær
0
undantekningarlaust rétt á bótum frá
Tryggingastofnun ríkisins eða lífeyris-
sjóði maka.
Flestir launþegar greiða nú í lífeyris-
sjóð (einn eða fleiri), sem veitir maka
sjóðfélaga rétt á greiðslum (makalíf-
eyri, barnal(feyri) úr sjóðnum.
Þess vegna er nauðsynlegt að athuga
bótarétt - bæði hvað varðar bætur úr
lífreyrissjóði maka og frá Tryggingar-
stofnun ríkisins.
Við makamissi er sótt um dánar-
bætur hjá Tryggingarstofnun ríksins, í
Reykjavík hjá Þjónustumiðstöð TR,
Tryggvagötu 28, og utan Reykjavíkur í
umboðum TR.
í handbók TR segir að heimilt sé að
greiða dánarbætur í sex mánuði þeim
sem missa maka sinn.
í 6. gr. laga um félagslega aðstoð
segir um dánarbætur:
Heimilt er að greiða hverjum þeim,
sem á lögheimili hér á landi og verður
ekkja eða ekkill innan 67 ára aldurs,
bætur í sex mánuði eftir lát maka, nú
17.604 kr. á mánuði.
Ef hlutaðeigandi er með barn yngra
en 18 ára á framfæri, eða við aðrar sér-
stakar aðstæður, er heimilt að greiða
bætur í a.m.k. 12 mánuði til viðbótar
en þó aldrei lengri tíma en 48 mánuði,
13.727 kr. á mánuði.
Lokaorð
Það er von mín að þessi grein geti
hjálpað einhverjum að fóta sig í því rót-
leysi og umkomuleysi sem makamissir
veldur og leiði til þess að auðveldara
verði að finna alla spottana sem finna
þarf. Einnig bendi ég á bókalistann hér
að neðan, sem er gagnlegur öllum.
Auður Matthíasdóttir, félagsráðgjafi
Heimildir:
Handbók Tryggingastofnunar ríkisins
Fræðslu- og útgáfudeild 1995
Heimasiða: www.tr. is
Séra Bragi Skúlason. 1992
Von. Bók um viðbrögð við missi. Hörpuút-
gáfan
Sigurður Pálsson. 1998
Börn og sorg. Skálholtsútgáfan, útgáfufé-
lag þjóðkirkjunnar, Reykjavík.
Úrsúla Markham. 1997
Sorgarviðbrögð. Huggun I harmi. Sjálfs-
hjálp og spurningum þinum svarað.
Vasaútgáfan, Reykjavik.
Hagstofa íslands
Heimasiða: www.hagstofa.is
Útfararstofa kirkjugarðanna
Reykjavik.
12