Vísbending - 11.02.2016, Qupperneq 2

Minni skuldir - sterkara samfélag
Oft heyrist að menn hafi ekkert
lært af hruninu og víst er að
margt hefur ekki færst til betri
vegar á þeim árum sem liðin eru frá
2008. Eitt virðist þó enn vera mönnum
ofarlega í huga: Það er vont að skulda of
mikið og getur orðið hættulegt.
Staða ríkissjóðs stórbatnar
Skuldir ríkissjóðs hækkuðu mikið í hrun-
inu. Aðallega töpuðust peningar vegna
þess hve mikla fjármuni Seðlabankinn
hafði lánað bönkunum sem svo urðu
gjaldþrota. I kjölfarið var svo ríkissjóð-
ur rekinn með halla í nokkur ár sem jók
skuldabyrðina. Ríkið tók mikla fjármuni
að láni hjá Alþjóða gjaldeyrissjóðnum og
nokkrum vinaþjóðum til þess að styrkja
gjaldeyrisvarasjóðinn. Þeir peningar voru
hins vegar geymdir á banka og hafa nú
allir verið greiddir til baka. Jafnframt
hafa samningarnir við slitabúin orðið til
þess að hægt verður að greiða niður aðrar
skuldir.
Mynd 1 sýnir að staðan fyrir hrun var
sterk, ríkið skulddaði sáralítið, en sjald-
an er um það talað að sú staða skýrir
öðru fremur að íslandi hefur tekist að ná
jafngóðum árangri nú þegar og raun ber
vitni. Flestar þjóðir myndu öfunda ríkið
af því hve nettóskuldir eru litlar, en eftir
uppgjör slitabúanna verður skuldastaðan
neikvæð um nálægt 25% af vergri lands-
framleiðslu. Eftir þetta verður staða rík-
isins viðunandi, þó að áfram verði mikil-
vægt að borga niður lán þess.
Ná sveitarfélög
markmiðinu?
Sveitarfélögin voru mörg virkir þátttak-
endur í uppsveiflunni fyrir hrun. Þar
má nefna risarækjur Orkuveitunnar,
REI-málið svonefnda og laugina frægu á
Álftanesi. Skuldir sveitarfélaganna voru
orðnar hættulega miklar fyrir hrun og
enn er barist um skuldaskil Reykjanes-
bæjar. Þó færast heildarskuldir sveitar-
félaga nær takmarkinu um að verða um
150% af tekjum, eins og nú er lögboð-
ið hámark. Nokkur sveitarfélög eiga
þó enn í vanda og miðað við fréttir að
undanförnu hefur ekki verið mikill af-
gangur til greiðslu skulda árið 2015.
Utlitið er heldur ekki glæsilegt hjá sum-
um á yfirstandandi ári. Því er líklegt að
hægi á uppgreiðslu skulda, sem er mjög
bagalegt, því að sveitarfélögin eru nær-
Mynd 1: Peningalegar skuldir og eignir
ríkissjóös 2004-2016
Mynd 2: Skuldir sveitarfélaga í heild sem
hlutfall af tekjum
umhverfi almennings og sligandi skuldir
hafa áhrif á lífskjör.
Mynd 2 sýnir hve mikið skuldirnar
hafa lækkað undanfarin ár. Miðað er við
heildarskuldir sveitarfélaga, bæði A- og
B-hluta. Árið 2010 voru þær komnar
upp í 255% af tekjum. Nokkur sveitar-
félög tóku lán í erlendri mynt, án þess
að hafa nokkrar tekjur í slíkum gjaldeyri
á móti. Mikil hækkun lána og minnk-
andi útsvarstekjur eftir hrun valda því að
mörg sveitarfélög stóðu höllum fæti eftir
hrun, einkum þau sem ekki byggja mikið
á útgerð. Miðað við þróunina að undan-
förnu gæti þó liðið lengri tími en vonir
stóðu til að ná markmiðinu. Samkvæmt
fjárhagsáætlunum sveitarfélaganna íyrir
yfirstandandi ár verður hlutfallið í árs-
lok 2016 komið í liðlega 160% af tekj-
um. Hlutfallið nær samkvæmt áætlunum
undir 150% á árinu 2019.
Fyrirtækin borga líka
Fyrir hrun komu ungir menn á sjónar-
sviðið og lögðu áherslu á nýja hugsun í
rekstri, þar sem fjármagnið ætti að vinna
eins og sagt var. Hátt eiginfjárhlutfall var
talið afleitt og skuldsettar yfirtökur urðu
2 VÍSBENDING • S. T B L . 2016