Vísbending - 29.02.2016, Blaðsíða 2

V
Lygarar, bölvaðir lygarar
og Hagstofan
Imannlcgum samskiptum skiptir
gagnkvæmt traust meginmáli. Það á við
bæði um samskipti milli einstaklinga
og ekki síður við um samskipti einstaklinga
við fyrirtæki og opinberar stofnanir. Síðast
en ekki síst verða ríki sem vinna saman að
geta treyst hvert öðru. Flestir gera ráð fyrir
því að það sem þeir heyra og lesa sé satt, að
minnsta kosti ef sá sem talar segist fara með
staðreyndir. Sumir stjórnmálamenn falla oít
á lygaprófimum, svo oft að almenningur
hættir að kippa sér sérstaklega upp við það.
Stöðug tortryggni grefur undan trausti á
stofnunum samfélagsins og getur valdið
upplausn og hruni. Hin þróunin er ekki betri
þegar samfélag lygi og falsana kemst í vana.
Spilltir pólitíkusar og embættismenn nýta sér
þetta ástand sér og sínum til framdráttar.
Siðrof í vöggu
siðmenningar
I þeim einkennilega harmleik sem grísk
efnahagsmál hafa verið undanfarin ár er
hliðarsaga þar sem kerfið leggst á eitt til
þess að refsa einum manni fyrir allar syndir
Grikkja í hagstjórn. Saksóknari, studdur af
grískum stjórnmálamönnum til hægri og
vinstri, heldur því fram að sá sem mesta
ábyrgð beri sé embættismaður: Hagstofu-
stjórinn Andreas Georgiou. Ef sagan væri
leikrit myndu gagnrýnendur hrista höfuðið
yfir fráleitum söguþræði. Georgiou er sak-
aður um að hafa valdið þjóðinni gífurlegu
tjóni; ekki með fölsunum heldur af því að
hann sagði satt!1
Olíklegt er að hagstofustjórinn hafi getað
gert sér í hugarlund hvað beið hans þegar
hann var ráðinn árið 2010. Ari áður hafði ný
ríkisstjórn Papandreous viðurkennt að árum
saman var ekkert að marka gögn um hallann
á ríkisfjármálum eða skuldir gríska ríkisins.
Þríeykið fræga sem kom til bjargar krafðist
þess sem hluta af fyrsta lánapakkanum sem
veittur var að vinnuferli Hagstofu Grikklands
yrði breytt þannig að eitthvað yrði að marka
tölurnar sem þaðan kæmu.
A sínum tíma var talið útilokað að
Grikkland yrði eitt af stofnríkjum evrunnar
árið 1999. Sjálfir lýstu þeir því yfir að þeir
gæm ekki náð viðmiðum fyrr en árið 2001.
í árslok 1998 voru þeir allt í einu orðnir
evruríki. Eins og töfrasprota hefði verið veifað
uppfylltu Grikkir skilyrðin nægilega vel til
þess að fá að ganga í klúbbinn. Mörgum
fannst þetta gerast snöggt og ekki skrítið að
það þætti ótrúlegt: Tölurnar vom tangar.
Einbeittur brotavilji
Grikkir héldu áfram að ljúga. A árunum
2000 til 2004 var fjárlagahallinn stöðugt van-
metínn og það sama gilti um skuldir lands-
ins. Þá gaf Eurostat út sérstaka skýrslu um
rangfærslur í gögnum frá gríska ríkinu á þess-
um árum. Sérstaklega hafði verið gætt að því
að segja að fjárlagahallinn væri innan við 3%,
því að það er eitt af Maastrich-skilyrðunum. I
raun var hann meiri öll árin.
Víðast hvar hefðu menn látið sér segjast
og skammast sín fyrir að hafa verið staðnir
að ósannsögli. En öðru nær. Grikkir færðust
í aukana ef eitthvað var. Ar eftir ár litu
skýrslurnar frá þeim út eins og ástandið
væri að batna og stutt væri í að það yrði
viðunandi.2
,Að ljúga að öðrum er ljótur vani, að
ljúga að sjálfum sér hvers manns bani“ ortí
Jón Gunnar Sigurðsson, en Grikkir hafa
líklega aldrei heyrt á hann minnst og héldu
sínu striki fram á haustið 2009. En þá gat
sjálfsblekkingin ekki haldið lengur áfram og
þeir urðu að horfast í augu við vandann.
Ogþó.
Vammlaus maöur
Eftir að stjórn Papandreous lýsti því yflr að
tölurnar hefðu verið falsaðar hefði kannski
verið eðlilegt að draga það fram og hirta þann
seka. Enginn hafði áhuga á því, en stjórnin
lofaði bót og betrun og auglýst var eftir
nýjum hagstofustjóra árið 2010. Nokkrir
sóttu um starfið, meðal annars fólk sem hafði
tekið þátt í fyrri fblsunum.
Fyrir valinu varð doktor í hagfræði frá
Háskólanum í Michigan, Grikkinn Andreas
Georgiou. Að loknu prófi vann Georgiou
við Alþjóða gjaldeyrissjóðinn og naut trausts
hans. Hann einsettí sér að fara að reglum
Eurostat um útreikning hagstærða, þannig
að ekki þyrfti lengur að vantreysta tölum frá
Grikklandi.
Svo undarlegt sem það virðist var sérstök
stjórn yfir hagstoftístjóranum sem vildi fá að
samþykkja formlega tölumar áður en þær
yrðu sendar úr landi. Öllu heldur vildi hún
breyta þeim „til batnaðar“. Hann tók það
ekki í mál og hélt sínu striki. Eftir að hann tók
við heftír Eurostat samþykkt allar skýrslur frá
Grikldandi athugasemdalaust. Áður var það
nánast regla að gerðar væm aðfinnslur.
Grikkir höfðu reyndar staðið sig vel á
einu sviði. Þeir skiluðu skýrslunum allaf
snemma. Enda enginn vandi vegna þess að
þeir þurftu ekki að bíða eftir raunverulegum
niðurstöðum heldur bjuggu til sinn eigin
sýndarveruleika.
Vísvitandi fals
Þó að tölfræðiyfirvöld í Evrópu hafi
fagnað bót og betmn grísku hagstofunn-
ar var annað viðkvæði heima fyrir. Nikos
Logothetis, sem sóttí um starfið á mótí Ge-
orgiou og skipaður var varaformaður stjóm-
ar hagstoftínnar, hélt því fram að tölurnar
um hallann á fjárlögum árin 2009 og 2010
hefðu „viljandi og án tilefnis" verið ýktar. Þær
hefðu valdið því að ósanngjörnum spamað-
araðgerðum hefði verið þröngvað upp á
Grikki að minnsta kosti að hluta að ósekju.
Georgiou væri peð Eurostat og Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins og hefði gert grísku hagstoftína
að einleik. Með brögðum hefði hann sveigt
reglumar Grikkjum í óhag til þess að stækka
fjárlagahallann. Grikkir hefðu þess vegna
2 VÍSBENDING • 8.TBL. 2016