Vísbending - 29.02.2016, Blaðsíða 3

verið neyddir til þess að beita ógeðfelldum
niðurskurði.
Flestir heíðu talið hrunið hafa átt rætur
í einhverju sem gerðist fyrir árslok 2008,
en grískir stjórnmálamenn fögnuðu því að
hafa fundið sökudólginn. Hagstofustjóra
sem dirfðist að segja satt. Antonis Samaras
leiðtogi Nýs lýðræðis sá tækifæri til þess að
hvítþvo sinn flokk og réðst á Papandreou,
leiðtoga sósíalista og forsætisráðherra fyrir að
hafa lidð framhjá hagsmunum Grikklands
þegar hann viðurkenndi falsið árið 2009.
Þingið hellti sér hins vegar ekki yfir Pap-
andreaou heldur hagstofustjórann, sem ekki
tók við skipunum úr stjórnarráðinu heldur
reyndi að scgja söguna eins og hún raun-
verulega var. Þá ljóm mynd vildi enginn
sjá. Fjárlagahallinn árið 2009, sem áædað-
ur var 3,9% í tölum fjármálaráðuneytisins
fyrir stjómarskiptin 2009, var í mars 2010
leiðréttur í 13,6%. Haustið 2010, eftir að
Georgiou tók við hagstofunni var talan enn
leiðrétt og hækkaði í 15,4%.
Fyrri leiðréttingin skipti hins vegar engu
máli fyrir stjórnmálamenn og öfúndarmenn
hagstofustjórans. Svo fór að ákveðið var að
taka upp opinbera rannsókn á vinnubrögð-
um þessa nýja „peðs Eurostat" og í upphafi
árs 2013 var hann ákærður fyrir talnafals sem
hefði kostað grísku þjóðina 170 milljarða
evra (nærri 25 þúsund milljarða króna). Slík-
ur glæpur telst landráð og leiðir til ævilangs
fangelsis. Síðar var hann svo enn ákærður fyr-
ir afglöp eða vanrækslu í starfi og var helsta
vanrækslan talin sú að hafa ekki borið niður-
stöður hagskýrslna undir atkvæði í stjórn
hagstofúnnar áður en þær vom gefnar út.
Til þess að skýra hvernig sannleikurinn
gat leitt til þessa gífúrlega taps segja Logo-
thetis og annar stjórnarmaður hagstofúnnar,
Zoe Georganta, sem einnig hafði sótt um
starfið og ekki fengið, að vegna þess að lánar-
drottnar hafi ofmerið áhættuna af Grikklandi
hafi þeir hækkað vexti á lánum og neitað að
veita ný. „Hagstofústjórinn sniðgekk stjórn-
ina vegna þess að hún hefði efast um rétt-
mæti aðferða hans.“3
Uppgjöf?
Með öðrum orðum neitaði hagstofústjórinn
að láta að pólitískri stjórn. Menn hafa verið
látnir fjúka fyrir minna, en þrátt fyrir allt hélt
Georgiou sínu striki. Hann fékk stuðning
frá kollegum sínum á öðrum hagstofum
og fékk meðal annars ráðgjöf frá Hallgrími
Snorrasyni, fyrrverandi hagstofústjóra á
Islandi.
Eftir að fimm ára skipunartímabili
Georgious lauk í ágúst 2015 ákvað hann að
láta af embættí að eigin ósk. I kveðjubréfi
sínu rakti hann söguna og að tvisvar hefði
Eurostat íhugað að kæra Grikki til Evrópu-
dómstólsins fyrir talnafals. Hann vitnaði í
umsögn um vinnubrögð Grikkja: „Ekki var
búist við rangri skýrslugjöf eða fölsunum
þegar reglur [Eurostat] voru settar.“
Hagstofústjórinn sendi út fréttatilkynn-
ingu árið 2014 um að hann skildi ekki hvers
vegna hann væri ákærður fyrir að segja satt,
en forverar hans sem hefðu falsað tölur væru
látnir óáreittir. f kjölfarið stefndi einn þeirra
honum fyrir meiðyrði og krafðist 75.000
evra skaðabóta. Það mál er enn í gangi.
Sjálfúr fékk hagstofustjórinn skínandi
einkunn að utan: „Líta má á framfarirnar
hjá Hagstofú Grikklands sem fyrirmyndar-
dæmi um þær umbætur sem nauðsynlegar
eru á stjórnsýslu Grilddands almennt.“
Að leiðarlokum var Georgiou uppgef-
inn: „Þessi fimm ár hafa verið löng og erfið
vegferð, strit og á hverjum degi hef ég verið
úrvinda af þreytu. Ég hef þurft að borga hátt
gjald, bæði persónulega og faglega. Ég gafst
þó aldrei upp og er sannfærður um að ára-
löng barátta mín hefur borið árangur."4
Þó að saksóknarar hafi í tvígang lagt til
að málið gegn Georgiou verði fellt niður
hafa stjómmálamenn þó komið í veg fyr-
ir það. Málin dragast stöðugt á langinn og
lögfræðireikningar hans hlaðast upp. f „hag-
ræðingarskyni“ voru laun hans lækkuð úr
5.000 í 2.000 evrur á mánuði.
I viðtali við þýska blaðið Sterrí’ í janúar
2016 sagði Georgiou að hann hefði talið,
að með því að breyta vinnubrögðum hag-
stofúnnar hefði hann lagt sitt af mörkum til
þess að bæta grískt samfélag. f stað þakklætis
hefði hann uppskorið ofsóknir og enginn
fjögurra forsætisráðherra landsins á tímabil-
inu hefði borið blak af honum. Aðspurður
um það hvers vegna hann hefði ekki hrein-
lega hætt svaraði hann: „Uppgjöf er ekki
minn stíll.“
Auk þess sem að ofan er talið eru fjöl-
margir aðrir útúrdúrar á sögunni. Brotíst
var inn í tölvupósthólf hagstofustjórans. Það
var reyndar Logothetis sem hér er nefndur
sem gerði það, en það þykir ekki draga úr
trúverðugleika hans sem vitnis fyrir þing-
nefndum.
Hættan
Þessi saga, eins skrítin og hún er, sýnir að
það er ekki sjálfgefið að embættismenn séu
heiðarlegir. Þrýsringurinn ber marga ofúrliði.
Á Islandi er algengt að stjórnmálamenn ráðist
á opinbera starfsmenn sem leyfa sér að hafá
skoðun á aðgerðum þeirra. Háskólaprófessor-
ar hafa orðið fyrir aðkastí og hótunum póli-
tíkusa vegna þess að þeir hafa leyft sér að hafa
skoðun sem ekki féll í kramið.
Margir íslenskir ráðherrar hafa lýst van-
trausti á sérfræðinga þegar þeir hafa komið
með „rangar“ spár. Þjóðhagsstofnun var
VíSBENDING
lögð niður á sínum tíma, meðal annars
vegna þess að Davíð Oddsson forsætisráð-
herra sagði „hagfræðingana ganga of langt
í svartsýni. Þeir átti sig ekki á því að með
auknu frjálsræði hafi losnað úr læðingi svo
mikill kraftur í atvinnulífinu að þensla sé
ekki jafn hættuleg og hún hefði verið hér
áður fyrr, meðan spennitreyja ríkisafskipta
og einangrunarstefnu hélt aftur af framför-
um.“6
Núverandi forsætisráðherra sagði á
viðskiptaþingi árið 2014: „Seðlabanki
íslands birti í morgun greiningu sína á
áhrifum skuldaleiðréttingarinnar. Það er
út af fyrir sig áhugaverð forgangsröðun að
Seðlabankinn skuli leggja mikla vinnu í
slíka greiningu óumbeðinn, á meðan rík-
isstjórn Islands bíður enn eftir greiningu á
greiðslujöfnuði Islands sem óskað var eft-
ir fyrir nokkru síðan.“ Ekki þarf að skýra
að ráðherranum líkaði ekki greiningin,
en hann var hins vegar afar ánægður með
undirmenn sína á Hagstofunni þegar þeir
birtu greiningu á fólksflutningum sem
var honum að skapi. Þeir fræðimenn sem
gagnrýndu túlkun Hagstofunnar fengu
hins vegar háðsglósur ráðherrans.
A Islandi er kerfið líka tregt við að
breytast. Munurinn á Islandi og Grikk-
landi er líklega samt sá að engum dettur í
hug að allt hafi verið í himnalagi fyrir hrun
og almenningur er ekki eins hræddur við
sannleikann eins og Grikkir virðast vera.
Nýlegt dæmi frá Irlandi sýnir samt að kjós-
endur hafa ekki mikla þolinmæði til þess
að herða beltið til lengdar. Flokkum sem
boða aðhald og niðurskurð er refsað, jafn-
vel þó að þeir hafi staðið sig vel.
Aðalhættan er samt ef óttinn við ráða-
menn nær völdum. Menn þora ekki að
segja sína skoðun, eða jafnvel greina frá
staðreyndum, af ótta við að vera refsað. I
stað þess segja þeir það sem ráðamenn helst
vilja heyra til þess að fá hrós. Þeir hugrökk-
ustu þegja í besta falli. Slíkt samfélag er
uppskrift að nýjum óförum.
Grikkir hafa enn ekki fúndið nýjan hag-
stofústjóra Ö
Heimildir
1 Matthew Gabel Washington Post 14. júlí, 2015: What's
the matter with Greece? It carit run the clean and efféctive
govemment necessary for a healthy economy.
2 Sigrún Davíðsdóttir: Greece, politics and poisonous
statistics - an on-going saga. í þessari grein rekur Sigrún
söguna á ensku. Birt á vefiuhi hennar.
3 Greek Reporter 18. júní 2015: The 2009 Deficit Was
Artificially Inflated, Former ELSTAT Ojficial Tells Greek
Parliament
4 Fréttatilkynningfrá Hagstofu Grikklands, Elstat. 2. ágúst
2015
5 Stem 2. tbL 2016: Der ökonom Andreas Georgiou
wollte seinem Land helfen. Jetzt muss er vor Gericht um
seine Ehre kámpfen
6 Vinsalasta ráðið, Morgunblaðið 24. maí, 2000.
VÍSBENDING *8.TBL. 2016 3