Vísbending - 03.05.2016, Qupperneq 3

ÍSBENDING
Hvert stefnir í lífeyrisgreiðslum?
Mynd 1: Raunávöxtun Lífeyrissjóðs
Vestmannaeyja 1970-2015
Heimild: Lífeyrissjóður Vestmannaeyja
Mynd 2: Skiptingin milli heildargreiðslna úr
lífeyrissjóðum og frá TR 1992-2014
TR ........Lífeyrissjóðir Séreign
Myndin nœr til allra ellilífeyrisþega 67 ára og eldri. Heimild: rsk.is og
útreikningar Vísbendingar
egar lífeyriskerfið var stofnað árið
1970 var hugsunin sú að það tæki
smám saman við skuldbinding-
um ríkisins gagnvart þeim sem væru
komnir á efri ár. Þess vegna var settur
upp „tímabundinn“ lífeyrisflokkur sem
kallaður var tekjutrygging. Hann átti
að vera til þess að tryggja að jafnvel þeir
sem engin lífeyrisréttindi ættu í lífeyis-
sjóði gætu fengið tekjur á ellilífeyris-
aldri. Nú er næstum liðin hálf öld sem
þessi tímabundna ráðstöfun hefur gilt.
Lasburða lífeyriskerfi
Ekkií er ástæða til þess að rekja sorgar-
sögu' þ'eirra glæstu vona sem menn
gerðú sér til lífeyriskerfisins árið 1970.
Verðbólga eyðilagði sparnaðinn fyrsta
áratuginn og það var ekki fyrr en eftir
möguleika á verðtryggingu að sjóðirnir
tóku að skila jákvæðri raunávöxtun upp
úr 1980. A mynd 1 sést raunávöxtun
í Lífeyrissjóði Vestmannaeyja allt frá
1970. Á myndinni sést glöggt að sjóð-
urinn rýrnaði í verði á hverju ári allt
til 1984. Líklega er vandfundin greini-
legri mynd af sorgarsögu lífeyrissjóða-
kerfisins en þar kemur fram.
Ef litið er framhjá lífeyriskerfi op-
inberra starfsmanna má segja að nán-
ast engir hafi fengið viðunandi líf-
eyri úr lífeyrissjóði á Islandi fyrir
aldamót. Ástæðan var fyrst og fremst
sú að tímabilið sem greitt hafði ver-
ið í lífeyrissjóð af fullum launum var
mjög stutt. Á mynd 2 má sjá hvernig
ellilífeyrisgreiðslum hefur verið háttað
undanfarin tuttugu og fimm ár, annars
vegar frá lífeyrissjóðum og hins vegar
frá Tryggingastofnun.
Myndin sýnir að allt fram að hruni
fór hlutfall lífeyrisgreiðslna frá TR sí-
fellt lækkandi, en eftir það hefur það
staðið í stað. Greiðslur úr séreignasjóði
eru sérgreindar fá 2008. Þessi niður-
staða er athyglisverð, því að hún endur-
speglar, að þrátt fyrir að nýir árgangar
eigi sífellt meiri réttindi í lífeyrissjóðum
en þeir sem á undan koma helst hlut-
fall greiðslna frá almannatryggingum í
heildartekjum þessa aldurshóps.
Heildartekjur batna
f forsíðugrein var farið yfir hvernig tekjur
fólks á ellilífeyrisaldri hafa breyst og sér-
staklega horft á greiðslur frá Trygginga-
stofnun. Ef horft er á allar greiðslur
frá bæði lífeyrissjóðum og TR sést að
tekjurnar hafa aukist mikið að raunvirði
á undanförnum áratugum. Nærri lætur að
tekjur fólks á þessum aldri hafi tvöfaldast
að raunvirði frá 1992 til 2014. Skýring-
anna er bæði að leita í auknum greiðslum
frá TR og meiri áunnum réttindum frá
lífeyrissjóðum.
Athygli vekur að tekjur einhleypra á
ellilífeyrisaldri hafa lengst af verið meiri en
þeirra sem eru í sambúð. Munurinn fer þó
minnkandi eins og sjá má á mynd 3 á bls.
4. Skýringanna er að leita í meiri atvinnu-
þátttöku kvenna. Lægri fjárhæðir renna þó
enn frá Tryggingastofnun til þeirra sem
eru í sambúð en hinna sem búa einir.
Ef skoðað er eftir árgöngum sést á
mynd 4 að heildartekjur (frá TR og
lífeyrissjóðum) þeirra sem eru milli
sjötugs og áttræðs eru rétt tæplega
þrjár milljónir króna að meðaltali á ári.
Skiptingin er þó misjöfn. Greiðslur úr
lífeyrissjóðum fara hækkandi þannig að
þeir sem yngstir eru fá mest, en myndin
sýnir að lífeyrir frá TR jafnar muninn
mikið. Tekjurnar frá TR minnka með
árunum en það skýrist fyrst og fremst
af því að lífeyrir er skertur hjá mörgum
þeim sem eru á elliheimilum.
framh. á bls. 4
VÍSBENDING • 1 6 . TBL. 2016 3