Vísbending - 01.07.2016, Qupperneq 2

X/ÍSBENDING
---------------------------------
Hvað er bein erlend fjárfesting?
Mynd: Bein erlend fjárfesting á íslandi sem
hlutfall af vergri landsframleiöslu 1976-2013
25
i
«* -
ikiiilil
S P:
cri a\
sRgsalssssEoilgssassasæægs
ín 55 -er jq
o 9 o 5
p 2 s
8 o 8
o o o
N N M N N N '
lll
o - N rt:
o O o Oí
Með tilkomu aukins viðskipta-
frelsis hefur bein erlend
fjárfesting aukist á heimsvísu.
I kjölfar seinni heimstyrjaldarinnar
fóru fyrirtæki í vaxandi mæli að huga
að útrás, eftir endurreisn efnahagslífs
á heimamarkaði. Því fór að bera á
beinni erlendri fjárfestingu á öðrum
markaðssvæðum. Til þess að auka
markaðshlutdeild sína urðu fyrirtæki
að meta hvort væri hagkvæmara, að
stunda útflutning og standa straum af
innflutningstollum, flutningskostnaði
og fleiri þáttum með útflutningi
vörunnar, eða að hefja beina erlenda
fjárfestingu í nýju landi með opnun
starfsstöðva þar ásamt því að bjóða þau
kaup og kjör sem þar tíðkuðust.
Bein erlend fjárfesting á
íslandi
Fjárfesting er sögð vera bein erlend
fjárfesting (e.foreign direct investment),
þegar eignarhlutur tiltekins aðila er
jafn eða meiri en 10% hlutur af heild.
Oft er talað um ráðandi eignarhlut í
þessu samhengi. Viðkomandi aðili hef-
ur þá stjórnunarleg áhrif á rekstur fyr-
irtækis. Fari eignarhlutur undir 10% er
rætt um óbeina fjárfestingu. Þetta á oft
við um hefðbundna hlutafjáreign sem
ekki nær 10% af heild.
Myndin sýnir hve gífurlega mikil
bein erlend fjárfesting var á Islandi á
árunum 2004-2007. Hér vegur þyngst
Alcoa Fjarðaál. Almennt er skírskotað
til fjárfestingar sem flæðistærðar (e.
flow), þar sem átt er við árlega fjár-
festingu sem ráðist er í á tilteknu ári.
Þá er einnig rætt um uppsafnaða fjár-
festingu í þessu sambandi (e. stock), þar
sem átt er við fjármunaeign. Þegar verið
er að rannsaka fjárfestingu yfir ákveðin
tfmabil hafa margir kosið að styðjast
frekar við fjármunaeign. Það er sökum
þess að hún er mælikvarði á uppsafnaða
fjármunaeign sem er lýsandi fyrir eðli
beinnar erlendrar fjárfestingar, sem
gjarna er til langs tíma. Ef uppsöfnuð
bein erlend fjárfesting yfir ákveðið
tímabil reynist vera óbreytt eða lækkar
milli ára getur það endurspeglað að um
sé að ræða neikvætt eða ekkert flæði
•$
Heimild: Alþjólabankinn (World Bank, 2015).
fjárfestingar, sem getur meðal annars
verið vísbending um að arðgreiðslur úr
landi hafi verið meiri en fjárfesting á
tilteknu ári.
Á Islandi hefur fjárfesting í orku-
frekum iðnaði verið áberandi, þar sem
fjárfest hefur verið frá grunni af er-
lendum fyrirækjum. Það er sjaldgæft
að bein erlend fjárfesting í tilteknu
landi sé að mestu af því tagi og hefur
því gefið tilefni til sérstakra rannsókna.
Mismunandi tegundir
fjárfestinga
Stundum er vísað til fjárfestingar sem
felur í sér uppbyggingingu frá grunni
á „grænni grundu“ (e. greenfteld in-
vestment) , sem nýfjárfestingar þar sem
hún felur í sér stofnun og uppbyggingu
fyrirtækis frá grunni í öðru landi og
ráðningu nýs starfsfólks. Þessi tegund
fjárfestingar er borin saman við kaup á
starfsemi sem þegar hefur verið hafin
(e. brownfield investment) með samruna
eða yfirtöku fýrirtækis í öðru landi (e.
Mergers and Acquisitions, M&As).
Sókn á stærra markaðssvæði hvetur
fyrirtæki til útrásar á erlendan markað.
Umfang starfsemi erlendra fyrirtækja
hefur ekki einungis verið metið í formi
beinnar erlendrar fjárfestingar, heldur
hefur einnig verið lagt mat á sölu hlut-
deildarfélaga í öðru landi (e. affiliate
sales).
Framan af var bein erlend fjár-
festing á Islandi að mestu í formi
frumfjárfestingar, með tilkomu álvera í
orkufrekum iðnaði. Þetta er eitt af því
sem Michael Porter hefur vakið máls
á, í yfirliti sínu yfir samkeppnisstöðu
Islands, þar sem fjallað er um vaxandi
markaðshlutdeild íslands í framleiðslu
málma.
Skýringar á beinni erlendri fjár-
festingu í orkufrekum iðnaði hér á
landi geta verið ýmsar. Þar má telja hag-
stæða verðlagningu orku, góða hafnar-
aðstöðu sem gefur færi á flutningum á
sjó, framboði vinnuafls og stöðugleika.
Lega lands, sem hefur áhrif á flutnings-
kostnað, skiptir jafnframt máli sem og
framboð á köldu vatni svo eitthvað sé
nefnt. I tilviki álframleiðslu er nálægð
við neytendamarkað ekki eins mikil-
væg og fyrir almennar neysluvörur sem
háðar eru geymsluþoli. Ö
2 VÍSBBNDING • 23.TBI. 2016