Vísbending - 05.10.2016, Blaðsíða 2

SBSSS!
V
Neysluvísitala og húsnæðisverð
Sverrir H.
Geirmundsson
hagjraiingur
Að undanförnu hefur verið lífleg
umræða um þátt húsnæðisverðs
í vísitölu neysluvcrðs og sýnist
sitt hverjum. Grundvöllur neysluvísi-
tölunnar byggir á lögum nr. 12/1995 en
þar segir að Hagstofa Islands skuli reikna
og birta vísitölu „sem sýnir breytingar
á verðlagi einkaneyslu". Vísitalan skal
reist á grundvelli neyslukönnunar. Nefnd
skipuð fulltrúa frá Hæstarétti, ASl og
Vinnuveitendasambandi Islands (SA)
eru Hagstofunni til ráðgjafar um gerð
vísitölunnar og skal fylgjast með reglu-
bundnum útreikningi hennar.
Kostnaöur af séreign
Einkaneyslan felur í sér not heimila á
vöru og þjónustu á tilteknu tímabili.
Neysluverðsvísitalan mælir vegnar með-
altals verðbreytingar á þessum kostn-
aði sem endurspeglast í samsvarandi
breytingum á kaupmætti heimila. Ef
verðbólga er til staðar rýrnar kaupmáttur,
en eykst við verðhjöðnun eins og Is-
lendingar þekkja vel af reynslunni.
Flestir líta á einkaneysluna út frá al-
mennum neysluvörum og þjónustu svo
sem mat og drykk, þjónustu tannlækna
o.s.frv. En sú tilhögun að búa í eigin hús-
næði í stað þess að leigja á almennum
markaði felur einnig í sér not á þjónustu.
Hagstofan metur kostnað við búsetu í
eigin húsnæði út frá notendakostnaði
þ.e. afskriftum og íjármagnskostnaði
(raunvöxtum). Verðbreyting á þessum lið
er í samræmi við breytingar á almennu
húsnæðisverði eins og sést vel á mynd
1. Notendakostnaðurinn, sem Hagstof-
an kallar „reiknaða húsaleigu“ hefur í
dag um 15% vægi í vísitölu neysluverðs
og hafa breytingar á húsnæðisverði því
bein og veigamikil áhrif á vísitöluna.
Sem dæmi hefur um 6% árleg hækkun
húsnæðisverðs í för með sér tæplega 1%
aukningu verðbólgu á mælikvarða vísi-
tölu neysluverðs. Um 1% hækkun verð-
bólgunnar þýðir síðan um 13 - 14 millj-
arða hækkun á verðtryggðum skuldum
heimilanna í öllu lánakerfmu.
Fullkominn markaður?
Danir nota aðra aðferð við mat á hús-
næðisliðnum, svokallað húsaleiguígildi
Mynd 1: Þróun fasteignaverös, húsleigu og
reiknaðrar húsaleigu 2006 - 2016
(e. imputed rent) sem breytist í samræmi
við leiguverð á húsnæðismarkaði. Sam-
kvæmt þessari aðferðafræði gefur mark-
aðsleiga til kynna hvað húseigandi er
tilbúinn að greiða fyrir afnot af húsnæði
sínu á hverjum tíma í stað þess að miða
við kostnað af eignarhaldinu (notenda-
kostnað). Það má færa rök fyrir því að
hagfræðilega sé þetta réttari aðferðafræði
því verið er að mæla notin en ekki kostn-
aðinn. Þessi aðferðafræði byggir á því að
leigumarkaður endurspegli vel búsetu í
eigin húsnæði.
Til langs tíma ættu þessar tvær að-
ferðir að leiða til ámóta niðurstöðu að
því gefnu að markaðir séu fullkomnir,
en raunveruleikinn er oft á skjön við þá
forsendu eins og kunnugt er. Það er t.d.
ekki algilt að markaðsleiga hækki þótt
markaðsverð á húsnæði hækki. Aukið
framboð á félagslegu húsnæði eða fækk-
un erlendra ferðamanna getur t.d. skapað
þrýsting til lækkunar leiguverðs á sama
tíma og húsnæðisverð fer hækkandi. Slík-
ar aðstæður myndu leiða til mjög mis-
munandi áhrifa á neysluverðsvísitöluna
til skamms tíma eftir því hvor aðferða-
fræðin er notuð.
Raunveruleikinn
íslendingar eru mikil séreignaþjóð og
samsetning á eigin húsnæði annars vegar
og leiguhúsnæði hins vegar er að hluta
til ólík. Þetta mun vera megin forsenda
þess að Hagstofan hefur miðað við not-
endakostnað í stað húsaleiguígildis við
útreikning sinn. Ungt fólk fer hins vegar
í meira mæli inn á leigumarkaðinn og má
ætla að hann sé ekki eins ólíkur að sam-
framh á bls. 4
2 VÍSBENDING • 33.TBL. 2016