Austri - 19.12.1991, Page 11

Egilsstöðum, jólin 1991.
AUSTRI
11
Svíþjóðarbréf 2
Það er sannarlega óviss framtíð
sem virðist bíða okkar síðustu ár
nítjándu aldarinnar. Ekki er ég
viss um að ég þori nokkurn tíma
að fara frá íslandi til Svíþjóðar á
ný. Dagana sem ég var á Norrönu
í ágústbyrjun 1990 réðst Saddam
Hussein inn í Kúwait og síðastliðið
sumar þegar ég á ný var á leið til
Svíþjóðar gerðu herforingjarnir í
Sovét uppreisn!.
Efnahagserfiðleikar
— útlendingahatur
En hér er ég með konu og tveim
yngstu sonum og unum við vel hag
okkar. Nám og starf gengur að
óskum. Sama er þó ekki hægt að
segja af atvinnulífinu: í hverjum
einasta fréttatíma er sagt frá upp-
sögnum hundruða eða jafnvel þús-
unda manna og minnkandi eftir-
spurn á ýmiss konar iðnaðarvörum.
Einna verstar hafa þó fréttirnar af
„hruni“ Ameríkumarkaðsins hjá
Volvó verið. Þetta kemur sérlega
illa niður á þessu svæði, sem við
búum á, því aðalstöðvar og verk-
smiðjur Volvó eru einmitt í Gauta-
borg.
Ég reyndist sannspár um væntan-
lega stjórn landsins í fyrri Austra-
grein minni. Helst má líkja áhrif-
um stjórnarskiptanna við það, að
nýr gítarleikari taki hljóðfærið
(stjórnartaumana) og þurfti að
stilla örlítið einn og einn streng til
að spila næsta lag í sama dúr. Karl
Bildt forsætisráðherra á þó erfitt
með stillinguna: Nýi flokkurinn
(óánægjuflokkurinn Ny Demo-
krati) hefur enn ekki fellt neitt
stjórnarfrumvarp en hefur í hót-
unum og miðflokkurinn sem er
einn fjögurra stjórnarflokka er
mjög óþægur. Þetta er auðvitað
vatn á myllu sósíaldemókratanna
sem spáðu glundroða ef milli- og
hægriflokkastjórn kæmist á.
Fjölmiðlar eru þessa dagana
fullir af fréttum um vaxandi fjand-
skap gegn útlendingum í landinu.
Nú er ekki lengur skortur á vinnu-
afli heldur vaxandi atvinnuleysi og
þá eru innflytjendur ásakaðir fyrir
að taka vinnuna frá innfæddum.
Rangt væri þó1 að álíta að allir
Svíar hugsi þannig, mikill meiri-
hluti telur ávinning, bæði efna-
hagslegan og menningarlegan af
innflytjendum. Málið snýst aðal-
lega um það, að hinir reiðu hafa
hærra og eru skipulagðari en áður.
Auk þess er hér um að ræða áhrif
frá öðrum Evrópulöndum, þessi
faraldur er víða á ferðinni. Hér
vara hugsandi menn við því að
andvaraleysi almennings, eins og
var í Svíþjóð á nazistatímabilinu,
megi ekki endutaka sig. Menn
verði að snúast til varnar eða gagn-
sóknar gegn öfgaöflunum.
Myndavélin sem sigraði
herdeildina
Austurevrópa er mikið í fréttum
hér eins og víðar. Ég hefi lengi
haft mikinn áhuga á málefnum
þessa heimshluta, fór í margar
keppnisferðir þangað á árunum
1956-’62, og hlusta gjarna á stutt-
bylgjuútvarpið mitt á fréttir Austur-
evrópuútvarpsstöðva (á ensku).
Hvílík umskipti eða fyrir fáum
árum! Það heyrast frá Moskvu
ófagrar lýsingar á voðaverkum
Stalíns og mistökum hins komm-
únistíska kerfis eins og reynt var
að framkvæma það. En ekki virðist
betra taka við, a.m.k. ekki fyrst
Vilhjálmur Einarsson
um sinn. Átakanlegar hjálpar-
beiðnir og spár um hungursneyð
vetur sanna það. Trúlega eru
átökin í mörgum „alþýðulýðveld-
um“ svo sem Júgóslavíu aðeins
forsmekkurinn af því sem koma
mun.
Mér hefur orðið hugsað til at-
viks sem skeði í Austur-Þýska-
landi sumarið 1975 þegar ég var
þar á ferð með alla fjölskylduna:
Við vorum akandi á Volvó á aðal-
veginum milli Lubeck og Berlínar,
með tjaldbúnað og eldunartæki
því efnahagurinn leyfði ekki hótel-
gistingu eða fæði. Þetta var á laug-
ardegi og hvergi neina þjónustu að
fá. Sérlega var illt að geta hvergi
keypt mjólk handa tveggja ára
barninu (Hjálmari). Loks liggur
leiðin í gegnum smábæ. Þar virtist
eitthvað um að vera framan við
reisulegt hús. Þegar nær var komið
kom í ljós að þarna sátu 30-40
hermannaklæddir ungir menn við
borð á stétt framan við veitinga-
hús. í mestu makindum voru marg-
ir þeirra að kneyfa öl. í granda-
leysi tek ég upp myndavélina og bý
mig til að taka mynd. Það er eins
og við manninn mælt: hópurinn
tvístrast! Þegar við höfðum áttað
okkur eftir undrunina sem þetta
sætti, fórum við að reyna að panta
eitthvað að borða, allur hópurinn,
við hjónin með fimm stráka glor-
hungraða.
Kjúklingakonan
Þegar við komum að útiaf-
greiðsluborði tóku munnvatnskirtl-
arnir heldur betur til starfa: innan
við borðið var amerísk kjúklinga-
steikingarvél á fullu að steikja tugi
kjúklinga. Með allri tiltækri þýsku-
kunnáttu og svip sársvangs fjöl-
skylduföður með banhungraða
syni stna grátbændi ég afgreiðslu-
stúlkuna um mat fyrir fólkið en án
árangurs. Þar sem ég var ekki á
því að láta mig, enda í fullum rétti
að mér fannst á opinberum veit-
ingastað, var nú kallað á yfirmann.
Hann hóf langar samræður við
þjónustustúlkuna sem lyktaði með
því að við fengum hálfan skammt
á mann. Skýringin á því hvers
vegna það hafði verið svona erfitt
að fá keypt að borða kom þegar
við vorum að byrja á krásunum:
lítil rauð Ladabifreið renndi upp
að stéttinni og út úr henni snarað-
ist stuttvaxin hnellin kvinna í loð-
pels. Hún strixaði beint að af-
greiðsluborðinu og nú varð handa-
gangur í öskjunni: 2-3 þjónar birt-
ust og snöruðu öllum kjúkling-
unum (sem eftir voru) úr vélinni
og ofaní hita-stamp (termos), sem
snarlega var borinn út í Löduna.
Konan er úr sögunni, nema hvað
ég hefi oft hugsað til hennar
undanfarin misseri. Skyldi hún
hafa þjóna kring um sig í dag
bukkandi og beygjandi.
Andinn kom yfir mig
Áratug síðar eða svo (fyrir 5
árum) var ég á ferð um Þýskaland
ásamt um það bil 20 framhalds-
skólastjórnendum af íslandi. Einn
dag ferðarinnar lá leiðin til Austur-
Berlínar. Hér fer á eftir ljóð sem
ég hripaði í dagbókina um kvöldið:
(orðið umstigið sem fram kemur í
annarri línu annars erindis má kalla
nýyrði, myndað af þýska orðinu
„umsteigen“ = að skipta um lest):
Vakinn rétt með venjulegum hætti,
vorið birtist dag frá degi í trjánum.
Nú sló hjartað með allmiklum aukaslætti:
Til Austur-Berlínar farið skal burt frá kránum,
sem kapítalisminn vestan múrsins manar
meistara af ísagrundu og suma spanar.
Undirlest tekin inn að borgarmiðju,
umstigið svo í biðröð staðið lengi.
Því nú á að skoða „nýrramannasmiðju“
og nákvæma skipan bæði um torg og engi.
Eitt þurfa menn hér öðru fremur að læra:
af ást á stórri hugsjón fórn að færa.
Já, MURINN verður hér mörgum kær og þarfur
svo megi vel blómstra hinn sósíalíski arfur.
Og brosandi þegnar standa í biðröðunum,
bergjandi í anda á hugsjónunum háu,

Pað er ekki eins einfalt að ákvarða ártal um kristnitöku Svía og íslendinga. Talið
er að kristni hafi borist til Onsala á 12. öld frá Danmörku. Sumir landshlutar
bjtiggu við heiðni lengi þar eftir. Teikningin er af Onsala kirkju, byggingin er um
það bil 300 ár gömul. En vitað er að allt frá miðöldum hefur kirkja staðið á þessum
stað og talið víst að þarna hafi Óðinn verið blótaður frá grárri forneskju. Onsala hét
til forna Óðinssalir og kirkjan stendur á hœsta staðnum á Onsalaskaga. Pað er gott
að sœkja messu innan hinna rúmlega metersþykku veggja þessa gamla guðshúss.
slagorðin læra og skyldugt romsa upp runum
um ráðstjórnardýrð og forsjá í stóru og smáu.
En skrítið er það í alræði öreiganna
hvað alla skapaða hluti þarf að banna.
Því verður ekki þrautalaust oss að sanna
að þarna sé fundið sæluríkið manna.
Kerfið sem við fengum að kynn-
ast virtist vissulega fullkomið og
hugsjónirnar fagrar. Um fram-
kvæmdina höfum við orðið margs
vísari í seinni tíð, en þegar ég flutti
braginn á lokahófi í Vestur-Berlín
fékk hann misjafnar undirtektir.
En ég hefi lengi verið við þetta
heygarðshornið: oftrú á hvers
konar kerfi er varhugaverð, hvort
sem kerfið er sósíalistiskt eða hinn
„frjálsi" markaður, sem öllu á nú
að bjarga.
í tilefni jóla og áramóta
Greinarkorn þetta átti eiginlega
að verða jólarabb. Vissulega getum
við íslendingar haldið heilög jól í
sátt við almættið, friði og öryggi.
Okkur hefur verið fengið gott en
erfitt land að byggja. Gegnum
örbirgðaskeið liðinna alda hefur
þjóðin bjargast einnig úr þeim. En
við verðum að standa á verði um
þjóðleg verðmæti og vandað líf-
erni.
Ég kveð að sinni með þýðingu,
sem ég gerði á Ijóði eftir Andres
Vassbotn:
Að lifa
Að lifa það er að elska það besta sem sál þín sá,
að lifa það er í starfi að eiga sér hugsjón há
að lifa það er að finna þann fjársjóð sem æðstur er,
að lifa það er að sá til hins sanna nú og hér;
að lifa það er sér lygina og róginn að leggja frá,
að lifa það er sem hafið að spegla himinn blá.
Gleðileg jól og farsælt ár!
Sendum starfsfóííii, féíagsmönnum og öSrum
viðsfiiptamnum 6estu óskir um gíeSiíeg jóí
og farsceít (wmandi ár.
MeS fpöfdi fyrir vidskiptin
á árinu sem er aS ííSa.
Kaupfélag Stöðfírðinga
Stöðvarfírði og Breiðdalsvík
Sendrnn vvSskiptavinnm okkar
og starfsfóíki
6estu óskir um gíeðiíeg jóí
og farsceít komandi ár.
Pökkum áruzgjuíegt sumstarf
á íiðnu ári.
Hraðfrystihús Eskifjarðar
Eskifirði