Austri - 19.12.1991, Qupperneq 23

Egilsstöðum, jólin 1991.
AUSTRI
23
vert af handritum og bókum og
gott safn vefnaðarvara.
Munir af tæknilegum toga voru
þar ekki á meðal, enda varla farið
svo nýjabrumið af síma, rafmagni,
útvarpi, bílum og öðrum vélum.
Árið 1975 var næst gert átak í
söfnun. Á þeim 30 árum sem liðu
þarna á milli urðu enn miklar
þjóðlífsbreytingar, t.d. var þá ein-
mitt flutt úr torfbæjum eða
gömlum húsum í ný og hefur þar
margur safngripurinn farið fyrir
lítið. Þó mun alltaf hafa tínst að
safninu, en 1975 eru skráðir tæpl.
600 „nýir“ munir í safnið.
Þar rflá nefna reiðfæri, klyfbera
og allt sem við kemur flutningi á
hestum, taðkvarnir og amboð til-
heyrandi vallarvinnu, myllu- og
smiðjuleifar, spunavélar og stór-
viðarsagir, allt merki um aflagðar
vinnuaðferðir. Þá höfðu líka safn-
ast þvottavélar, eldavélar, útvörp
og lítið eitt af hestaverkfærum.
Síðan hafa verið skráðir um
1.200 munir í Minjasafnið, allt frá
dráttarvélum til fjölritunartækja
og frá húsgögnum til altarisklæða.
í upphafi var falast eftir minjum
gamallar sveitamenningar. Seinna
hefur stofnskrá safnsins verið
endurskoðuð (1976 og 1982) og
kveðið fastar á um að þar skuli
varðveitast saga landbúnaðar og
bændamenningar Múlasýslna.
En bændamenning er vítt
hugtak og Múlasýslur stórt land-
svæði.
Ef til vill þjónar Minjasafn
Austurlands best sínu stóra
umdæmi ef nýja húsnæðinu verður
skipt í tiltölulega lítið sýningar-
rými, góðar geymslur, og við-
gerða- og ljósmyndaverkstæði.
Fastar sýningar mætti hafa á um
200 ferm. fleti í deildum eins og
„híbýli“ - til eru tvær heilar bað-
stofur til að setja upp og yfir 100
munir úr búi Guttorms Pálssonar á
Hallormsstað, sem safnið eignað-
ist í einu lagi árið 1984, „heyskap-
ur“, „búsmali“, „mjólkur- og mat-
arvinnsla“, „ullarvinnsla“,
„skemmtanir og leikir“, „fatnað-
ur“ og „kirkjumunir".
Óhjákvæmilega snúast sýning-
arnar um þann tíma sem flestir
safngripirnir eru frá, síðustu öld
og upphaf þessarar. Þar eru þó
eyður í, t.d. vantar túnvinnslu- og
heyvinnutæki, kerrur og vagna.
Geymslur verða loftræstar, með
jöfnu hita- og rakastigi, lýsingu og
innréttingum sem tryggja góða
varðveislu. Vissar geymslur má
hafa opnar. Það hentar vel að
geyma vefnaðarvörur í skápum
sem líka má skoða í, og vélar er
gott að geyma og sýna í senn.
Vandi allra safna er skortur á
góðum geymslum. Nú er algengast
að geymslur séu í útihúsum, sjó-
húsum og á háaloftum þar sem
hitasveiflur og óhreinindi vinna
smám saman á safngripunum. Það
hefur m.a. gerst hjá Minjasafni
Austurlands. Fámenn samfélög
geta ekki komið upp góðum
aðbúnaði hvert fyrir sig, en í
safnahúsinu á Egilsstöðum er tæki-
færi til þess.
Eins og varðveita mætti muni af
öllu safnsvæðinu í nýja húsinu á
Egilsstöðum gætu verið litlar sýn-
ingardeildir víða annarsstaðar eftir
því sem áhugi er á og húsnæði fyrir
hendi. Deildir safnsins gætu verið:
Á Borgarfirði: lítil sýning um
byggðasögu og náttúrufar, á Reyð-
arfirði: byggðasögusýning og
skólaminjar, á Fáskrúðsfirði: sýn-
ing um frönsku siglingarnar, í
Breiðdal: byggðasögusýning, í
Berufirði: byggðasögusýning og
verslunarminjar, á Galtastöðum
fram í Tungu; torfbær með innan-
stokksmunum, mylla, á Skriðu-
klaustri: minningarstofa um
Gunnar Gunnarsson.
Allt heyrði þetta undir Minja-
safn Austurlands, þar yrði skrá
yfir alla muni, og þar væri aðstaða
til að taka við því sem þarf að
geyma. Þar væri líka hægt að
bjóða upp á aðstoð við uppsetn-
ingu sýninga, ljósmyndagerð og
jafnvel viðgerðir.
Söfn þurfa ekki að einskorða sig
við að varðveita minjar lögnu lið-
inna tíma. í safni má líka bregða
upp myndum af því sem nýliðið er,
því sem er, og því sem kannski
verður.
Síðan margumrætt bændasam-
félag var hefur gengið á ýmsu:
framfaraskeið í byrjun aldar,
kreppa, heimsstyrjöld, síldarævin-
týri, hippatímabil og nú nýöld, svo
nokkuð sé nefnt. Hjá mörgum
safnamönnum hættir tíminn að
líða um aldamótin og eru stórar
eyður í söfnum síðan, enda voru
þeir of uppteknir af að bjarga því
síðasta af því elsta. Verður erfitt
að fylla upp í þær eyður og má hér
til sanns vegar færa að hver er að
verða síðastur - eða orðinn of
seinn.
En hafa ber í huga að samtím-
inn verður bráðum orðinn
safn„gripur“. Söfnun lýkur aldrei,
ef meiningin er að geyma vitnis-
burð um hvern tíma á söfnunum
og í því sambandi er langt því frá
að nú sé hver að verða síðastur.
í safnahúsinu á Egilsstöðum
þarf að taka frá visst rými fyrir
breytilegar sýningar. Þar má hafa
„temasýningar" eins og „þéttbýlið
á Gálgás" eða austfirska gripi í
láni tímabundið frá Þjóðminja-
safni s.s. silfursjóðinn frá Miðhús-
um. Þar geta líka skólar, félög,
klúbbar, fyrirtæki og einstaklingar
fengið inni fyrir kynningar á starf-
semi sinni, einkasöfn eða afmælis-
sýningar. Á þann hátt getur safnið
tekið þátt í líðandi stund og verið
til gagns fleirum en þeim sem hafa
áhuga á gömlum munum.
Bráðum lýkur langri hrakninga-
sögu Minjasafns Austurlands sem
vissulega hefur tekið sinn toll af
safngripum. Þótt safnið komist
ekki í hús á 50 ára afmælinu má
minnast þeirra tímamóta með við-
eigandi hætti. Með því að stofna
styrktarmannasjóð líkt og sum
önnur söfn hafa, má létta róðurinn
síðasta spölinn.
Að lokum: gleðileg jól, farsælt
komandi ár, og þakkir til þeirra
sem hafa gefið safninu muni.
Guðrún Kristinsdóttir minjavörður
Baðstofa á Sandbrekku i Hjaltastaðaþinghá rifin 1978. Viðir stofunnar voru teknir
ofan, merktir og fluttir í geymslu Minjasafnsins. Baðstofan var byggð 1882, að
miklu leyti úr rekatimbri, og var búið í henni til 1968. Ljósm.: SAL.
Frá sýningu á munum Minjasafnsins í Barnaskólanum á Egilsstöðum 1976. Þar var
sýndur afrakstur söfnunarferðar 1975 og sóttu rúmlega 900 manns. Síðan hafa
verið haldnar smœrri sýningar í húsi safnsins að Skógarlöndum. Ljósm.: SAL.
unum á Egilsstöðum. Safnið á líka muni í geymslu á loftinu yfir prjónastofunni
Dyngjunni, á Skriðuklaustri, í kjallara nýbyggingarinnar á Egilsstöðum og m.a.s.
í vöruafgreiðslu Ingimars Þórðarsonar á Egilsstöðum. Ljósm.: SAL.
Mikið
Vörubíla- og
og ny.
og krókar.
og vönduð
inniþjónusta.
Þverklettum 1, Egilsstöðum, sími 12002
Stndxim starfsfótkij vidsíiptavinum og öðmm
veíimtumim bestn jóla- og nýársósíir.
Með þökkfyrir viMiptin á liðnu ári.
Skrifstofusími 97-11717
Unnar H. Elisson, heima B 97-11192
Agnar Eiríksson, heima S 97-12066
Óskum viðskiptavinum og
öðrum Austjírðingum
gieðiíegra jóía og farsæís
nýs árs.
LÖGGILDINGARSTOFAN
The lcelandic Bureau of Legal Metrology
Síðumúla 13 - pósthólf 8114
IS-128 Reykjavík, sími 91-681122
Gleðilegra jóla
og gœfuríks komandi árs óskum
við starfsmönnum og viðskiptavinum
okkar, með þakklœti fyrir samvinnuna
á árinu sem er að líða.
BtMÐARBANKI
ISLANDS
Egilsstöðum og
afgreiðslan Reyðarfirði