Austri - 14.01.1993, Blaðsíða 5

Egilsstöðum, 14. janúar 1993.
AUSTRI
5
Austurland:
Ovenju djúp lægð
Fuglaþáttur
sr. Sigurðar Ægissonar
veldur fárviðri
Veðrið verst á suð Austurlandi
Mikið óveður með snjókomu og
ofsaroki hefur gengið yfir landið
síðastliðna daga og hafa Austfirð-
ingar ekki farið varhluta af því
frekar en aðrir landsmenn. Veðr-
inu hefur valdið mjög djúp lægð,
sú dýpsta sem sögur fara af og var
veðurofsinn mestur á suð Austur-
landi. Hvassviðri með steinkasti
olli miklum skemdum á Hótel
Freysnesi í Oræfum, þar sem
brotnuðu yfir 50 rúður í hótelbygg-
ingunni og í íbúðarhúsi, en ekki
urðu skemmdir innan dyra þar sem
í öllum tilfellum var um ytra gler
ræða. Illfært var um Skeiðarársand
vegna veðursins og hafði Anna
María Ragnarsdóttir hótelstjóri í
Freysnesi spumir af ferðafólki sem
lenti í því að þrjár rúður brotnuðu í
bíl þess við Lómagnúp vegna
steinkasts af völdum veðurs. I
Svínafelli fauk hlöðuþak og rúður
brotnuðu í dráttarvélum. Ekki er
blaðinu kunnugt um aðrar
skemmdir á húsum, nema á Eski-
firði þar sem þak fauk af bílskúr á
Mjóeyri og plötur losnuðu af íbúð-
arhúsi. Rafmagnsleysi hefur vald-
ið nokkrum óþægindum, en bilanir
urðu á línum milli Sigöldu og Hóla
í Homafirði og á milli Hryggstekks
og Hóla. Þetta olli rafmagnsleysi í
hluta Austur-Skaftafellssýslu um
tíma. Seint gekk að koma disel-
vélum í gang en auk þeirra fékk
svæðið rafmagn frá Smyrlabjarga-
árviskjun á meðan á bilun stóð og
nægði sú orka engan vegin. Hluti
Norðurhéraðs og Vopnafjörður
varð seinni part mánudags raf-
magnslaus vegna bilunar í Lagar-
fossi og á Vopnafjarðarlínu, en
straumur komst á eftir tvo og hálf-
an tíma. Einnig fór Njarðvíkurlína
út, en vegna veðurs en orsök bil-
unnar ekki ljós þegar blaðið fór í
prentun. Mjög hásjávað hefur ver-
ið og hafa sjómenn vaktað báta
sína í höfnum. Skemmdir urðu á
smábátahöfninni í Neskaupstað og
á Grjótvamargarði við Hafnar-
hólma í Borgarfirði, þar sem gerði
eitt mesta brim í manna minnum.
Mikið rusl barst á land og
skemmdir urðu á bundnu slitlagi á
þorpsgötunni. Sem dæmi um það
afl sem þama var að verki má
nefna að sjórinn fleytti gömlum
kyndara úr bræðslunni á annað
hundrað metra upp með svokölluð-
um Svínalæk. Mikill fjöldi skipa
leitaði vars inn á fjörðum meðan ó-
veðrið gekk yfir og settu skipshafn-
ir sinn svip á bæjarlíf viðkomandi
staða. Allar samgöngur í lofti og að
mestu leiti á landi hafa legið niðri
og hafa 20 manns á 10 jeppum beð-
ið af sér veður í Snæfellsskála. Á
þriðjudagsmorgun hafði blaðamað-
ur samband við einn Snæfellsfara.
Ekkert amaði þá af ferðalöngunum,
nema þá helst að kvartað var yfir
kvenmannsleysi, en í skálanum
dvöldu 18 karlar og 2 konur. Mikill
viðbúnaður var víða vegna veðurs-
ins og almannavarnanefndir og
björgunarsveitir í viðbragsstöðu á
þeim stöðum þar sem spáð var
versta veðrinu. Til gamans má geta
þess að á miðnætti þann 13. janúar
í fyrra mældist hitinn á Dalatanga
18,1 gráða og sínir þetta dærni vel
þá umhleypinga sem við íslending-
ar búum við í veðurfari.
AÞ
Átveislur miklar...
Framhald af baksíðu.
gaf þó upp, að aðallega væri reykt
við tað. En hve mikið borðar
“meðaljóninn” á þorrablóti? Að
sögn Þorsteins er skammtur á hvern
gest áætlaður 500 - 600 gr. af
hangikjöti súrmat, harðfiski og há-
karli og telur hann að hangikjötið
vegi þar um 40 %. Við þennan
skammt bætast svo hefðbundnar
stöppur, brauðmatur og smjör á-
samt tilheyrandi vökvun. Það er
því ljóst að enginn þarf að fara
svangur frá borði og um að gera
fyrir þorrablótsgesti að nýta um-
fram orkuna og taka hressilega
þátt í dansinum að borðhaldi
loknu. Þorrablótsnefndum sem
kaupa matinn hjá KHB hefur staðið
sú þjónasta til boða undanfarin ár,
að það fylgi með í kaupunum, að
matsveinn komi á samkomustaðinn
og sjái um alla matargerð. Þessi
þjónusta hefur notið vaxandi vin-
sælda, þar sem mikið álag er á
nefndum við annan undirbúning.
Þorsteinn sagði að fyrirhugað væri,
að loknum þorrablótum, að hafa á-
fram á boðstólum hefðbundinn súr-
mat, jafnvel eitthvað fram á sumar-
ið og er á döfinni að hefja fram-
leiðslu á lifrarpylsu og blóðmör.
AÞ
Reyðarfirði:
Kaupbær hættir
rekstri matvörubúðar
í byrjun janúar hætti Kaupbær
rekstri matvöruverslunar sem fyrir-
tækið hefur rekið á Reyðarfirði.
Aðalástæðan fyrir lokun verslunin-
ar, er að sögn Markúsar Guðbrand-
sonar, eiganda hennar, aukin sam-
keppni. Á Reyðarfirði voru starf-
ræktar 3 matvöruverslanir síðastlið-
ið ár og hefur orðið töluverð verð-
lækkun á matvöru af þeim sökum.
Auk verslunar hefur Markús rekið
Hótel Búðareyri og hljómtækja-
verslun og ætlunin er að einbeita
sér að rekstri hótelsins í náinni
framtíð.
MM.
Músarrindill
Músarrindillinn hefur löngum
verið talinn minnstur íslenskra-
fugla. Hann er þeirra stystur, en
jafnan þyngri en auðnutittlingur.
Hann er hnubbaralegur, mó-
brúnn að lit, með gráum þverrák-
um á vængjunum aftan til, og
með stutt, uppsperrt stél. Yfir
augum er ljós rák. Goggur er
brúnn, svo og augnlitur. Miðað
við búkstærð eru fætur áberandi
sterklegir. Kynin eru mjög á-
þekk.
Fuglinn er ákaflega kvikur í
hreyfingum, og á auðvelt með
gang og hlaup. Leitar sér ætis í
rotnandi laufi og moði á jörðu
niðri, eða tínir skordýr í gróðri.
Hann flýgur beint, með afar tíð-
um vængjaburði. Flugúthaldið er
lítið.
Hann lifir mest í birkiskógum
landsins og grónum hraunum og
er algengur við læki, en lítt hrif-
inn af berangri.
Á veturna leitar hann til
stranda. í fjörukampa og þara-
brúk, eða í urðir og grjótgarða.
Hann syngur næstum allt árið
um kring, og er talinn einn mesti
söngfugl Islands.
Músarrindillinn er af rindlaætt,
en það er ætt með um 60 smá-
vöxnum tegundum fugla, sem all-
ar eru skordýraætur. Þær eiga all-
ar heima f Ameríku, en mús-
arrindillinn er eina tegundin af
rindlaættinni, sem verpir utan
þess svæðis.
Hann verpir auk þess í mestallri
Evrópu. í N-Afríku, um sunnan-
verða Asíu að Kyrrahafi, og sýnir
mikla hæfileika til aðlögunar að
ýmsum staðháttum.
Músarrindillinn skiptist í fjöl-
marga storfna, eða í alls um 40
undirtegundir. Þar af eru 27 í
Evrópu og Asíu, og 7 í N- Amer-
íku. íslenskir fuglar mynda eina
slíka, og eru þeir stærri, dekkri og
rákóttari en músarrindlar í nálæg-
um löndum. íslenska deiliteg-
undin er 12-13 sm á lengd, og 14-
17 g að þyngd, en aðrir mús-
arrindlar frá 10,5 sm upp í 11,5
sm, og ívið léttari.
Vegna smæðar, litar og atferlis,
^þ.e.a.s. vegna þess hversu jarð-
Til lesenda:
Gerist aldrei
neitt hjá ykkur?
Um áramót í fyrra tók Austri upp
þá nýbreytni að bjóða lesendum að
senda blaðinu myndir og tilkynn-
ingr til birtingar í tilefni ýmissa
tímamóta s.s. afmæla, giftinga,
fæðinga og fl. Þetta hefur greini-
lega átt erindi til fólks hvað afmæl-
in varðar, því blaðinu hafa borist
þó nokkuð margar myndir og til-
kynningar vegna afmæla. Aftur á
móti höfum við engar brúðkaups-
myndir fengið og viljum gjaman að
þar verði breyting á. Sömu sögu er
að segja, hvað varðar nýbura og
viljum við hér með skora á for-
eldra, afa og ömmur að senda okk-
ur myndir af nýjum fjölskyldumeð-
limum. Oft er það svo að við sem
skrifum þetta blað sitjum og brjót-
um heilann fyrir framan auðan
tölvuskjá, vegna þess að svörin
sem við fáum þegar við leitum
bundinn hann er, og gjam á að
skótast í felur í holum og gjótum,
eða þéttu kjarri, í stað þess að
bjarga sér á flugi, hefur mús-
arrindillinn oft með alþýðu
manna verið talinn skyldari mús
en fugli, og áður fyrr var hann því
stundum nefndur músarbróðir.
Auk þess eru til heitin músar-
frændi, og svo bara rindill.
Músarrindill byrjar að verpa
eins árs. Hann er ekki félags-
lyndur á varptíma. en utan þess
flakkar hann um í stórum eða litl-
um hópum.. Karlfuglinn mætir á
varpstöðvar á undan kvenfuglin-
um, helgar sér varpsetur og bygg-
ir mörg hreiður. Kvenfuglinn
velur svo úr þessum hvelfingar-
smíðum bónda síns. og þá er loks
fóðrað að innan.
Hreiðursmíð músarrindils er
sérstæð, og nefnist kúluhreiður.
Þetta er nokkurs konar hvelfing,
haglega gerð úr mosa og stráum,
með litlu opi á hliðinni. Því er
komið fyrir í holum í þúfum,
bökkum við læjarsytrur, í mosa-
þembum í hraunum, eða í urðum,
og fellur það algjörlega inn í um-
hverfið.
Varpið hefst í fyrri hluta maí.
Eggin eru venjulega 5-8 talsins,
hvít að lit, með rauðbrúnum eða
ljósgráum dröfnum. Utungun
tekur 14-17 daga.
Kvenfuglinn liggur einn á, en
þegar að ungatíma kemur færa
báðir aðilar mat í hreiðrið.
Músarrindlar eru oft tvíkvænis-
fuglar, og er það yfirleitt karlfugl-
inn, sem eignast fleiri maka en
einn.
Breskir fuglafræðingar hafa
verið að rannsaka nokkuð mús-
arrindilinn hjá sér, enda mun
hann vera með algengustu varp-
fuglum þar. Komið hefur í ljós,
að eftir milda vetur, einkum og
sér í lagi ef þeir koma nokkrir í
frétta vítt og breytt um fjórðinginn
eru: “hér gerist ekki neytt, Það er
allt við það sama”. Þetta er auðvit-
að út í hött því allstaðar þar sem
býr fólk er eitthvað á döfinni, þó
þeim sem að því standa finnist það
varla fréttnæmt. Að mínu mati er
hlutverk héraðsfréttablaða eins og
Austra m.a. að flytja fréttir og þá er
ég ekki bara að tala um fréttir af at-
vinnuleysi og óáran, heldur annars
konar fréttir af því sem fólk er að
gera sér til dægrastyttingar og til að
lífga upp á menningarlífið. Eins og
allir vita eru Austfirðingar oftast
sjálfum sér nógir hvað skemmti-
krafta varðar og nú þegar tími
þorrablóta fer í hönd er, leggst
fjöldinn allur af mönnum og kon-
um undir feld og ótal gamanbragir
og leikþættir verða til. Því ekki að
senda okkur skemmtilegar myndir
og stuttar fréttir frá þorrablótunum.
Svo eru það öll félögin og klúbb-
arnir, sem starfa af miklu fjöri yfir
vetrartímann, eða allir skólarnir,
eitthvað hlýtur að vera að frétta af
þeim. Nú spyr sjálfsagt einhver
röð getur múaiTÍndilsstofninn þar
farið upp í 15-20 milljónir fugla.
En fuglinn þolir illa mikinn
kulda, vegna smæðarinnar, og
eins þess, að hann lifir nær ein-
göngu á skordýrum, Eftir vetur-
inn 1962-1963, sem var sá harð-
asti og kaldasti þar í landi í 200
ár, fækkaði músarrindlunum um
t.d. um 78%. En á þeim 10 árum
sem á eftir komu, frá 1964-1974,
náði stofninn að rétta við, svo að
tala verpandi para komst í 10
milljónir.
Rúmlega helmingslíkur eru
sagðar vera á að músarrindill lifi
af dæmigerðan vetur. En elsti
músarrindill, sem hefur náðst lif-
andi, var þá um 7 ára gamall.
Það er að lokum skemmst frá
því að segja, að menn vita ákaf-
lega lftið um ferðir íslenskra mús-
arrindla, eða annað, sem að þeirn
lýtur. Til dæmis er stofnstærðin
gersamlega óþekkt.
Eina leiðin til að bæta úr þessu
er að merkja fugla, í þeim tilgangi
að reyna að ná þeim síðar ein-
hvers staðar. En það hefur ekki
verið gert hingað til, nema í afar
litlum mæli.
Og vegna þess hve lítið er í
raun vitað um þennan fugl, hafa í
gegnum tíðina myndast alls kyns
furðusögur um hann. Dæmi um
þetta má sjá í Ferðabók Eggerts
og Bjama, frá 1772, þar sem ver-
ið er að lýsa fuglalífi í Dalasýslu
og á Vestfjörðum. Þar segir m.a.:
Lifnaðarhættir músarrindilsins
eru einkennilegir. Hann sést
sjaldan að degi til, en liggur þá í
dimmum holum, sem á vetrum
lokast af snjó og ís, en þó hefir
hann ætíð opin leyningöng úr
þeim. Hann er því mest á ferli á
nóttunni og í rökkrinu... Hann
sækist mjög eftir hangiketi. Flýg-
ur hann inn um eldhússtropana og
heldur sig þar í sóti og reyk.
Mest sækir hann í kindaketið og
grefur sig inn ... þar sem holdið er
þykkast, og gerir sér þar holur.
Þegar bændurinir verða þess var-
ir, setja þeir grind á stropinn. sem
núsarrindillinn þorir ekki gegn-
um. Aðrir telja hann eins konar
óheillafugl og setja því trékross á
stropinn, því að þeir trúa að hann
þori ekki fram hjá krossinum”.
sem þessar línur les, hvað blaða-
mennirnir sem starfa við blaðið
séu að gera og hvort það sé ekki
þeirra mál að hafa upp á fréttum
og auðvitað er það rétt. En Austur-
land er stórt og ekki viðlit að fylgj-
ast með öllu. Það er líka blaðinu ó-
metanlegur styrkur að hafa sam-
skipti við sem flesta, því aðeins
með virkri þáttöku ykkur lesendur
góðir getum við orðið miðill sem
flytur fjölbreyttar fréttir frá flestu
því því sem er á döfinni hér Aust-
anlands. AÞ