Austri - 17.12.1998, Qupperneq 28

28
AUSTRI
Jólin 1998
✓
Aðalbjörn Ulfarsson frá Vattarnesi:
Frosti og Tryggur
Mörg fyrstu búskaparár foreldra
minna á Vattarnesi við Reyðarfjörð
var aldrei til hestur í þeirra eigu og var
það ekki á meðan móðir mín lifði.
Haustið 1944 keyptu þeir faðir minn
og Jón bróðir minn þriggja vetra fola
af Þorsteini Björnssyni bónda á
Þemunesi. Þegar líða tók á haustið
voram við Kjartan bróðir beðnir um
að sækja folann. Suðaustan átt var og
þykkskýjað loft og hafði gengið á
með skúrum, en við voram svo
heppnir að fá bara einn skúr í öllum
túmum. Þegar við voram að nálgast
Breiðdalsána, sáum við að hún var í
vexti. Þorsteinn hafði séð til okkar og
kom hlaupandi niður túnið, en þar
vora hestar hans. Hann tók einn þeirra
og kom á honum yfir ána til okkar.
Við sögðum honum erindi okkar, en
hann hafði vitað um það og vildi fá
okkur með sér heim. Við þóttumst
vera að flýta okkur svo við kæmumst
heim fyrir myrkur. Þá fór hann aftur
yftr ána og náði í folann og hafði hann
sett á hann múlband sem hann lét
fylgja honum. Við spurðum Þorstein
hvort folinn héti eitthvað og sagði
hann okkur að þegar hann hefði fæðst
hefði verið frost og snjór yfir öllu og
það hefði strax verið farið að kalla
hann Frosta og það hefði fest við hann
“En þið ráðið því svo auðvitað hvort
þið gefið honum annað nafn, þegar
þið komið úteftir með hann,” bætti
hann við. Ferðin út eftir byggðinni
gekk okkur vel. Eitthvað var búið að
venja Frosta við múl og taum því
hann rölti hinn rólegasti á eftir okkur.
A meðan við voram í túmum höfðu
Sigurður bróðir og pabbi útbúið stíu
fyrir hann við endann á lambakrónni í
bryggjuhúsinu og var hann strax hýst-
ur og geftð hey, sem hann fór strax að
maula í sig, blessuð skepnan svöng
eftir allt röltið.
Það kom strax í minn hlut að sjá
um Frosta að ölli leyti svo sem að
gefa honum hey, hýsa hann á kvöldin
og hleypa honum út á morgnana. Það
kom líka af sjálfu sér að við urðum
allgóðir vinir enda þurfti ég ekki ann-
að en kalla - Frosti - þegar ég ætlaði
að hýsa hann. Þá leit hann fyrst upp
og svo til mín og rölti svo af stað,
kom alveg til mín og gekk svo á eftir
mér heim að dyram. Þegar ég hafði
opnað fór hann inn og beint á básinn
sinn, en þar var ég áður búinn að setja
hey handa honum.
Þannig gekk þetta til hjá okkur
Frosta og fannst mér stundum sem
hann væri farinn að treysta mér. Strax
þegar fyrsti veturinn hans Frosta hjá
okkur var liðinn og farið var að vora
fóra þeir Sigurður bróðir og pabbi að
leggja á hann aktygi og bakka honum
svo inn á milli kerrukjálka, festa
kjálkana við aktygin og teyma hann
áfram, láta síðan eitthvað í kerrana og
teyma hann áfram og gekk þetta allt
vel. Sjálfsagt hefði verið hægt að
kenna Frosta að bera mann á bakinu,
en það var aldrei reynt að neinu ráð,
enda enginn maðir þá til á Vattamesi
sem hefði kunnað að temja hest til
reiðar. Aðeins einu sinni vissi ég að
pabbi lagði hnakk á Frosta og fór á
bak. Þá höfðu einhverjir menn frá
Kolmúla, næsta bæ innan við Vattar-
nes komið úteftir á hestum og ætlaði
hann að fylgja þeim úr hlaði á sínum
hesti og sjá hvemig gengi. Leið þeirra
lá fyrst yfir dálítið móastykki sem var
skammt utan við húsið heima, en þar
var þýft og grjóthnullungar vora þar
lrka. Götuslóði var þar eftir nautgripa-
fætur og þegar þangað kom stoppaði
Frosti og lyfti afturendanum í loft upp
svo snögglega að pabbi sveif í stóram
boga fram af honum og kom niður á
bakið milli tveggja þúfna. Reis hann
strax upp aftur og hafði ekkert meitt
sig. Að draga kerra með einhverju í
var aðal ævistarf Frosta hjá okkur, en
það mátti ekki vera neitt háfermi því
það hræddist hann.
Einhvem tíma á þessum áram eign-
aðist Hreinn bróðir minn mórauðan
hvolp. Þeir bræður Vignir og Kristján
Lúðvíkssynir sem þá áttu líka heima
á Vattamesi gáfu honum hann. Hvolp-
urinn fékk fljótlega nafnið Tryggur og
lærði að gegna því. Þegar Tryggur var
fullvaxinn hundur var hann frekar í
stærra lagi af íslenskum hundi að
vera. Heima fyrir var hann ósköp ljúf-
ur og góður, en ef gest bar að garði
gelti hann mikið og grimmdarlega og
urðu sumir smeykir við þessi læti í
honum, en aldrei gerði hann nokkram
manni mein. Öðra máli var að gegna
þegar tíkur af nágrannabæjum vora að
halda til, þá lét Tryggur ekki sinn hlut
fyrir neinum og oft hart barist. Þegar
þeim darraðardansi lauk og Tryggur
kom heim var hann ræfilslegur og
svangur vel.
Arið 1951 var ákveðið að byggja
fjós heima og púkka grjóti í grunninn.
Grjótið þurfti að sækja út fyrir túnið
og átti að nota Frosta með kerrana til
að færa það á byggingarstaðinn. Þá
voru hestarnir á
Vattarnesi sem
voru orðnir þrír
suður í nesi eins
og málvenja var
að segja. Eg var
beðinn að sækja
Frosta. Veðri var
þannig háttað
þennan dag að
það var austanátt
nokkuð hvöss.
Það heyrði ég
föður minn segja
að gömlu menn-
irnir í hans ung-
dæmi hefðu sagt
að austanáttin
næði sér ekki að neinu ráði upp á
Vattarnesið, því þar væri svo mikið
frákast frá fjallinu. Ég man heldur
aldrei eftir því að þar uppi á nesinu
yrði mjög hvasst í austanátt, en níst-
ingsköld var hún oftast. Það hafði
rignt um nóttina svo allt var blautt og
ég klæddi mig þess vegna í léttan og
lipran sjóstakk, því alltaf gat komið
demba. Ég labbaði af stað með með
múlband í hendinni og auðvitað var
Tryggur vinurinn með mér og fór á
undan eins og góðra hunda er siður.
Strax þegar við voram komnir suður
fyrir Baulhamrana fóram við að verða
meira og meira varir við vindinn, en
héldum auðvitað áfram. Eftir nokkum
spöl tóku Vattamesskriðumar við með
sínum giljum og hryggjum á milli,
fyrst Marteinsgil, nokkru sunnar
Manndrápsgil og syðst Hestagil, en í
því var oftast lækjarspræna sem á vet-
uma fraus og gat þá orðið ófær bólst-
ur þar. Þess ber að geta að þetta var að
vorlagi og enginn akvegur þá kominn
yfir skriðumar. Þar vora aðeins gömlu
fjárgötumar sem oftast vora lagaðar á
vorin svo hægt væri að reka kýrnar
yfir þær á surnrin. Þegar við Tryggur
komum inn á nesjaðarinn var þar
kannski ekki rok, en alveg stóra
stormur. Vel sást af nesjaðrinum niður
um allt nes og sáust hestarnir þrír
nokkuð fyrir neðan nesdokkina á beit
og þangað beindum við Tryggur för
okkar. Ég tók stefnu beint á hestana,
en hann fór í ótal krókum þefandi og
snuðrandi um all, eins og hundar gera
oft. Vel gekk að
ná Frosta og setja
á hann múlinn.
Svo gengum við
af stað, en við
höfðum ekki far-
ið langt þegar
Tryggur kom
hlaupandi lengra
neðan úr nesi, fór
fram hjá okkur
og hvarf austur af
nesjaðrinum yfir
í skriður. Þegar
við Frosti fórum
að fara upp jaðar-
inn fór Frosti að
kippa í tauminn
af og til, en upp komumst við og aust-
ur í skriður. Þegar sást upp í Hestagil-
ið stoppaði Frosti alveg, en þar nokk-
uð fyrir ofan götuna hamaðist Trygg-
ur, gelti og gelti og stökk til og frá og
stundum var eins og hann væri að
glefsa í eitthvað. Ég reyndi að hasta
á hann, en það dugði ekkert því hann
virtist hvorki heyra né sjá. Þegar mest
gekk á fyrir mér að hasta á hundinn
rykkti Frosti taumnum úr hendi minni
og var þá fljótur að snúa sér við og
hlaupa ofan í nesið aftur og náði ég
honum ekki fyrr en hjá hinum hestun-
um. Þá var haldið aftur af stað upp
nesið, upp á jaðarinn og yfir í skriður
og þegar sást upp í Hestagilið hamað-
ist Tryggur þar lfkt og áður. Ég sá
ekkert sem gæti verið orsök þessara
láta í honum, en allt í einu tók hundur-
inn sprettinn niður allt gil og alveg
ofan í fjöru og fram í flæðarmál. Þá
kom ég hestinum yfir, en hann var að
smá stoppa á leiðinni og líta við eins
og hann ætti von á einhverju á eftir
sér. Þegar við voram komnir austur að
Baulhömrum kom Tryggur hlaupandi
á eftir okkur og var fljótur að ná okk-
ur.
Þegar bílaöld var að renna upp á
Vattarnesi urðu kerruhestar alveg
óþarfir og þá var þeim öllum lógað.
Hér væri sko alveg hægt að láta þessa
frásögn enda, en eftir að þessir góðu
vinir mínir Frosti og Tryggur voru
báðir horfnir af mannlegu sjónarsviði
varð ég einu sinni var við að þeir
höfðu ekki alveg gleymt mér. I
nokkur ár fór ég til fiskvinnu hjá
Isfélagi Vestmannaeyja. I eitt skipt-
ið sem ég kom þangað um miðjan
janúar vora mislingar að ganga þar,
en vora sagðir svo vægir að það væri
mjög gott fyrir menn að fá þá, einmitt
á meðan vertíð væri ekki almennilega
hafin svo ég hirti ekki um að láta
sprauta mig við þeim. Aðkomustrák-
ar sem vora í ísfélaginu fengu nokkr-
ir mislinga og lágu bara í þrjá til ljóra
daga og vora þá komnir strax aftur til
vinnu. Þannig leið janúar og misling-
ar heyrðust ekki orðaðir lengur. Febr-
úar kom og leið, en þó ekki alveg því
einn af síðustu dögum hans, sem var
föstudagur fór ég á fætur upp úr
klukkan sjö eins og ég var vanur að
gera. Mér fannst ég vera eitthvað
skrítinn í höfðinu, en gaf því ekki
frekari gaum og dreif mig út og hélt
til minnar vinnu við saltfiskinn. Þá
fann ég að ég var að verða eitthvað
lasinn. Þegar farið var til morgunverð-
ar fékk ég mér graut á disk, en gat
ekki borðað nema lítið af honum. Þá
varð ég að ijúka á salemið og þar fór
allt sem hafði verið í mínum maga og
gömum ýmist upp eða niður. Eftir það
fór ég til verkstjórans og bað hann um
frí, því ég væri að verða eitthvað las-
inn og fékk ég það. A leiðinni heim
fór ég til læknis sem sagði að ég væri
með kvef og lét mig hafa meðul sem
áttu að bæta það. Þegar ég kom heim
fór ég fyrst til konunnar sem ég leigði
hjá og kölluð var Lauga í Rafnsholti
og sagði henni hvemig ástandið væri
og ég ætlaði að leggja mig. Ég bað
hana að líta til mín seinna um daginn
og vita hvemig ástandið væri. Klukk-
an sex um kvöldið kom svo Lauga til
mín og ég sá að henni brá nokkuð
þegar hún leit á mig. “Ja nú sé ég að
þú ert mikið veikur og þú ert allur að
verð svo dökkur í framan og nú hringi
ég á lækni.” Lauga hvarf út úr her-
berginu og fór upp til sín, en klukkan
9 um kvöldið kom svo læknirinn sem
hét Þorsteinn Svörföður, sá sami og
ég hafði farið til áður um daginn og
þegar hann sá mig þama sagði hann;
“Nú það er bara svona, þú ert með
mislingana og þú verður bara að
liggja rólegur í rúminu þá batnar þér
fljótlega”. Svo fór hann. Hreinn bróð-
ir minn, sem farinn var að búa í Eyj-
um þegar þetta var kom til mín kvöld-
ið eftir og bað ég hann að lána mér
hitamæli. Hann kom með hann kvöld-
ið eftir, sem var þriðja kvöldið frá því
ég lagðist og þá sagði hann. “Þér er
nú farið að skána því þú ert miklu
hressilegri en í gær - þá varstu sko fár-
veikur.” Svo mældi ég mig og lét
hann lesa á mælinn. Þá var hitinn 41
stig. “ Hvað varstu þá með mikinn
hita í gær?” Hrópaði hann. Ég hef trú-
lega verið með óráði nóttina eftir að
ég mældi mig, en ég sá heiðan himin
fyrir ofan mig og allt var svo bjart og
fallegt í kringum mig. Lengst frá mér
var eitthvað á hreyfmgu sem færðist
nær og nær. Ég gat greint að þetta
voru hestur og hundur og eftir því
sem þeir komu nær fór ég að sjá að
þetta voru blessaðir gömlu vinirnir
Frosti og Tryggur. Þeir komu alveg að
mér og Frosti lagði höfuðið ofan á
brjóstið á mér, en Tryggur sleikti á
mér andlitið. Ég var svo máttfarinn að
ég gat hvorki hreyft legg eða lið, en
einmitt þá heyrðist djúp og hrein karl-
mannsrödd sem sagði; “ Aðalbjöm þú
átt ekki að koma núna.” Hvaðan rödd-
in kom eða hver talaði veit ég auðvit-
að ekki.
Frosti lyfti upp höfðinu og Tryggur
hætti að sleikja mig. Sem snöggvast
litu þeir til mín og snéra sér svo við
og löbbuðu af stað í sömu átt og þeir
komu úr og þeir veifuðu til mín um
leið og þeir fjarlægðust annar með
rófunni, en hinn með taglinu.
Þetta fallega umhverfi sem
ég hafði verið í fór smátt og smátt
að breytast og ég fór að sjá loftljósið
og veggina í herberginu. Já mér fór
heldur að skána, en hægt gekk því
vikurnar í rúminu urðu þrjár og sú
fjórða fór í að reyna að ná sér al-
mennilega. Hvemig það svo gek
verður ekki sagt hér, en eftir fjórðu
vikuna mætti ég til vinnu í Isfélaginu
og var þar fram á sumar.
Aðalbjöm Ulafarsson