Fréttablaðið - 28.10.2020, Blaðsíða 20

Frumvarp um breytingar á raforkulögum mun líklega birtast í samráðs-gátt stjórnvalda á næstu vikum, en þar verða meðal annars lagðar til
breytingar á tekjumörkum og gjald-
skrármálum Landsnets. Á þingmála-
skrá kemur fram að frumvarpi þessa
efnis verði dreift til þingmanna í
næsta mánuði. Tekjumörk Lands-
nets eru ákvörðuð með lögum, en
veigamikill þáttur við gjaldskrá
Landsvirkjunar. Veginn fjármagns-
kostnaður Landsnets, sem er metinn
einu sinni á ári af sérstakri nefnd
Orkustofnunar, er af mörgum sagður
of hár sem orsaki það að gjaldskrá
Landsnets sé með þeim hætti að
hún grafi undan samkeppnishæfni
íslensks orkumarkaðar.
Greint hefur verið frá því að
hinn metni, vegni fjármagnskostn-
aður Landsnets endurspegli ekki
raunverulegan fjármagnskostnað
fyrirtækisins. Það er ekki síst vegna
þeirra breyta sem lagðar eru til
grundvallar. Einkum hefur notkun
10 ára hlaupandi meðaltals skulda-
tryggingaálags íslenska ríkisins
verið gagnrýnd, en skuldatrygg-
ingaálag Íslands var enn þá í hæstu
hæðum á fyrri hluta undanliðins
áratugar þar sem mál á borð við Ice-
save-deiluna höfðu ekki enn verið
leidd til lykta.
Einnig hefur verið bent á að
skuldatryggingaálag Íslands kunni
að hækka nú, þar sem ferðaþjónust-
an – ein af þremur stoðum íslensks
útflutnings – hefur nú í meginat-
riðum horfið af sjónarsviðinu. Því
skjóti skökku við að veiking einnar
þriggja stoða útflutnings geti þann-
ig óbeint grafið undan annarri af
hinum tveimur sem eftir standa með
hækkun gjaldskrár Landsnets.
Á samráðsfundi Orkustofn-
unar með hagsmunaaðilum fyrr á
þessu ári voru hins vegar lagðar til
breytingar á útreikningi á vegnum
fjármagnskostnaði Landsnets á
næsta ári. Ásamt breytingu um
metna fjármagnsskipan Landsnets
verður skuldatryggingaálag banda-
ríska ríkisins dregið frá álaginu á
íslenska ríkið. Markaðsálag Lands-
nets hækkar hins vegar á móti og er
það útskýrt með seljanleikaáhættu
bréfa fyrirtækisins, sem segja má að
sé athyglisverð forsenda, enda um
að ræða fyrirtæki með náttúrulega
einokun á flutningi raforku á Íslandi.
Heildaráhrifin eru þau að veginn
fjármagnskostnaður Landsnets
fyrir árið 2021, að raunvirði fyrir
skatta, verður metinn 5,77 prósent.
Án breytinganna sem gerðar voru
á útreikningnum hefði fjármagns-
kostnaðurinn verið metinn 5,93 pró-
sent. Að óbreyttu er því ekki mikilla
breytinga að vænta á tekjumörkum
Landsnets á næsta ári.
Forsvarsmenn Landsnets hafa
réttilega bent á það að ákvörðun
gjaldskrár, tekjumarka og metins
fjármagnskostnaðar fyrirtækisins
liggi ekki hjá þeim sjálfum. Þeir
hafa einnig sagt að metinn fjár-
magnskostnaður sé að sama skapi
sambærilegur við það sem gerist í
nágrannalöndunum.
Sé litið til nágrannalandanna
kemur hins vegar annað í ljós. Veg-
inn fjármagnskostnaður hins norska
Statnett að raunvirði fyrir skatta var
þannig metinn 3,3 prósent á síðasta
ári af norsku orkustofnuninni (Nor-
ges vassdrags- og energidirektorat).
Sé litið til Svíþjóðar var veginn fjár-
magnskostnaður Vattenfall Eldist-
ribution, eins helsta flutningsaðila
raforku þar í landi, metinn 2,35
prósent af orkustofnun Svíþjóðar
(Energimarknadsinspektionen).
Bent hefur verið á að arðsemi eig-
infjár Landsnets gefi það til kynna
að tekjur félagsins séu undir eðlileg-
um mörkum. Meðalarðsemi eigin-
fjár hins norska Statnett hefur þann-
ig verið um níu prósent að meðaltali
síðastliðin fimm ár, samanborið við
sex prósent hjá Landsneti.
Við þennan samanburð ber þó að
hafa í huga að meðaleiginfjárhlutfall
Statnett á sama tímabili var 25 pró-
sent, á meðan það var 42 prósent
hjá Landsneti. Eðli máls samkvæmt
eykst þannig arðsemi eiginfjár með
lækkandi eigin fé, að því gefnu að
tekjur haldist nokkuð stöðugar sem
Breytinga að vænta á leyfðum
tekjumörkum Landsnets
Tekjumörk og gjaldskrá Landsnets eru ákvörðuð með lögum og tillögur um breytingar þar að lútandi
verða lagðar fram á næstu vikum. Orkustofnun breytti útreikningum á vegnum fjármagnskostnaði
Landsnets fyrir næsta ár, sem verður þó engu að síður um það bil tvöfalt hærri en í nágrannalöndum.
Veginn fjármagnskostnaður Landsnets samkvæmt reikniformúlu Orkustofnunar lækkar lítillega á næsta ári og mun standa í 5,77 prósentum. MYND/AÐSEND
Starfshópur um kaup ríkissjóðs á Landsneti
sagður munu skila af sér á fyrri hluta næsta árs
Fyrir stofnun Landsnets var
flutningur raforku að mestu
í höndum Landsvirkjunar, en
evrópskar reglur um aðskilnað
framleiðslu og flutnings raforku
kallaði á stofnun fyrirtækisins
árið 2005.
Steingrímur J. Sigfússon,
þingmaður Vinstri grænna, var
einna fyrstur til að vekja athygli
á þeirri óheppilegu stöðu að
framleiðendur rafmagns væru
eigendur flutningskerfis raforku
í fyrirspurnatíma á Alþingi árið
2007. Hins vegar gerðist lítið í
eignarhaldsmálum Landsnets
fyrr en í desember 2018 þegar
ríkisstjórnin samþykkti að taka
upp viðræður um að ríkið keypti
Landsnet af núverandi eig-
endum, sem eru Landsvirkjun,
Orkuveita Reykjavíkur, Raf-
magnsveitur ríkisins og Orkubú
Vestfjarða. Á ríkisstjórnarfundi
í febrúar 2019 var síðan sam-
þykkt að koma á starfshópi til að
leiða viðræður um kaup ríkisins
á Landsneti. Vinnu starfshópsins
átti að ljúka fyrir árslok 2019.
Engin niðurstaða hefur hins
vegar fengist frá starfshópnum
enn.
Samkvæmt upplýsingum
frá skrifstofu orku, iðnaðar og
viðskipta, sem starfar innan
atvinnuvegaráðuneytisins, er nú
áætlað að vinnu starfshópsins
ljúki á fyrri hluta næsta árs. Í
fréttatilkynningu Stjórnarráðsins
frá árinu 2019 var virði Lands-
nets áætlað á bilinu 80 til 85
milljarðar. Ekki liggur fyrir hvort
tillögur starfshópsins muni taka
á fjármögnun ríkisins vegna
hugsanlegra kaupa á Landsneti,
en halli á rekstri ríkisins á þessu
og næsta ári er áætlaður um 600
milljarðar króna samanlagt.
Sala á Landsneti
myndi ekki auka arð-
semi Landsvirkjunar
Bent hefur verið á að sala Lands-
virkjunar á tæplega 65 prósenta
hlut sínum í Landsneti myndi
hugsanlega auðvelda Landsvirkj-
un að uppfylla arðsemismark-
mið sín. Þannig myndi lægra
eiginfjárhlutfall Landsvirkjunar
með brotthvarfi eignarhlutsins
í Landsneti af efnahagsreikningi
Landsvirkjunar hækka ávöxtun
á eigið fé. Hörður Arnarson, for-
stjóri Landsvirkjunar, segir að
eignarhluturinn í Landsneti sé
15-20 prósent af heildareignum
Landsvirkjunar. „Arðsemi Lands-
nets er hins vegar mun hærri en
Landsvirkjunar.
Tekjutapið eftir sölu á eignar-
hlut okkar í Landsneti myndi því
vega upp á móti að mestu leyti
tekjur af sölunni,“ segir Hörður,
sem segist styðja að ríkissjóður
kaupi Landsnet. Hann nefnir
einnig að minnisblað Summu
um arðsemi Landsnets hafi verið
unnið í tengslum við hugsanleg
kaup ríkissjóðs á Landsneti,
vegna hás verðmats á eignar-
hlut Landsvirkjunar í Landsneti
sem erlendir ráðgjafar unnu fyrir
Landsvirkjun. Hörður bætir því
við að Landsneti hafi verið kynnt
umrætt minnisblað áður en það
var sent Orkustofnun.
Hörður
Arnarson
er jafnan tilfellið hjá fyrirtækjum
sem reka innviði.
Öllu samanburðarhæfari stærð,
sem endurspeglar mismuninn í
metnum, vegnum fjármagnskostn-
aði, er hagnaður fyrir skatta og
vaxtakostnað (EBIT) sem hlutfall af
heildareignum. EBIT sem hlutfall af
heildareignum hefur verið að meðal-
tali 3,3 prósent síðastliðin fimm ár
hjá hinu norska Statnett, en sama
hlutfall á sama tímabili stendur í 6,8
prósentum hjá Landsneti. Á þennan
mælikvarða, sem leiðréttir fyrir mis-
jöfnu eiginfjárhlutfalli, er arðsemi
Landsnets því meira en tvöföld á
við Statnett.
Þórður
Gunnarsson
thg@frettabladid.is 42%
var meðaleiginfjárhlutfall
Landsnets á árunum 2015
til 2019 samanborið við 25
prósent hjá Statnett.
2 8 . O K T Ó B E R 2 0 2 0 M I Ð V I K U D A G U R6 MARKAÐURINN