Fréttablaðið - 17.11.2020, Blaðsíða 31

www.lyfsalinn.is
OPIÐ
8.30 - 18.00
virka daga
Verið hjartanlega velkomin
HEFUR OPNAÐ APÓTEK
Í ORKUHÚSINU
URÐARHVARFI 8
Gerður Kristný hlýtur Verðlaun Jónasar Hallgrímssonar í ár. Í rökstuðningi dóm-nefndar segir: „Við veitingu verðlaun-
anna að þessu sinni er tekið mið
af fjölhæfni verðlaunahafans, en
hún hefur skrifað fjölda bóka fyrir
bæði börn og fullorðna, verk hennar
hafa verið sett upp á leiksviði, ljóð
hennar sungin auk þess sem hún
hefur kennt fjölmargar ritsmiðjur
fyrir börn.“
„Það er mikill heiður að fá verð-
laun kennd við Jónas Hallgrímsson.
Tíðindin komu mér í opna skjöldu.
Á dauða mínum átti ég von, eins og
aðrir í heimsfaraldri, en ekki þessu,“
segir Gerður Kristný. „Eins og aðrir
ljóðelskir Íslendingar hef ég taugar
til Jónasar. Ljóðin hans eru í gömlu
Skólaljóðunum og ég man eftir að
hafa þulið upp kvæðið Ísland fyrir
aftan stólinn minn í Álftamýrar-
skóla ellefu ára gömul. Við nem-
endurnir máttum skipta ljóðinu
niður og fara með það í bútum en
ég ákvað að læra það allt í einu og
flytja í einni beit. Auðvitað á maður
að fara með falleg ljóð standandi
fyrir aftan góðan stól eins og þarna
var gert. Þá finnur maður svo vel
hrynjandina. Mér fannst gaman
að læra ljóð utan að og man að ég
lærði Ísland Jónasar í sömu viku og
ég lærði um Sovétríkin. Ljóð Jónasar
hafa enst betur en þau.“
Tungumálið er valdatæki
Í rökstuðningi dómnefndar er
minnst á mikilvægi bókarinnar
Myndin af pabba – sögu Thelmu en
Gerður skrifaði hana þegar hún var
blaðamaður. „Mér finnst dásamlegt
að munað hafi verið eftir þessum
áratug í lífi mínu. Sum þeirra mála
sem ég skrifaði um í blaðamennsk-
unni hef ég haldið áfram að yrkja
um í ljóðunum mínum. Á milli
þessara heima er því skýr þráður,“
segir hún.
Í rökstuðningi dómnefndar segir
einnig: „Rödd Gerðar Kristnýjar er
mikilvæg í íslensku samfélagi ekki
aðeins vegna þess hvernig hún segir
hlutina heldur líka vegna alls þess
sem hún hefur að segja.“
„Þetta er fallega sagt en Jónas
nýtti líka ljóðagerðina til að benda
fólki á fegurð landsins, tungunnar
og þá ríku menningu sem Íslend-
ingar eiga. Ljóðið rúmar svo margt,
meðal annars er hægt að nýta það
til að gefa þeim rödd sem enga hafa í
samfélaginu,“ segir Gerður. „Tungu-
málið er valdatæki og notað til að
breiða yfir það sem enginn má vita
af, snúa út úr og smána. Þolendur
misréttis hafa ekki aðgang að réttu
orðunum, orð þeirra sem beita þau
valdi hafa hins vegar vægi og þannig
er tungumálið notað til kúga. Þetta
er skuggahlið tungumálsins og ég
vil berjast gegn henni. Oft þarf að
róta djúpt til að koma auga á sann-
leikann í tungumálinu því orðin
hafa verið notuð svo lengi til að
breiða yfir, í staðinn fyrir að segja
satt. Orð benda samt alltaf að end-
ingu á það sem raunverulega er til,
sársauka og þjáningu, en líka fegurð
og reisn.“
Íslenskan stendur mér næst
Gerður kveðst engar áhyggjur hafa
af stöðu íslenskunnar. „Íslenskan
stendur mér næst í vinnunni og
vekur endalaust hjá mér myndir,
sögur og tilfinningar. Um leið á
ég í sífelldu innra samtali við alla
þá sem skrifað hafa á íslensku frá
því fjöður var dýft í blek og kvæði
rituð á kálfskinn. Íslenskan er vin-
kona mín og það væri erfitt að eiga
vinkonu sem ég þyrfti sífellt að
hafa áhyggjur af. Vissulega á hún
stundum til með að draga mig út
í óvæntar vitleysur, sem ég verð
síðan að vinda ofan af, en þannig
vinkonur eru jú alltaf bestar.“
Íslenskan er vinkona mín
Hin fjölhæfa Gerður Kristný hlýtur Verðlaun Jónasar Hall-
grímssonar. Íslenskan vekur endalaust hjá mér myndir, sögur
og tilfinningar, segir Gerður sem segir heiður að fá verðlaunin.
Það er mikill heiður að fá verðlaun kennd við Jónas Hallgrímsson, segir Gerður. FRÉTTABLAÐIÐ/SIGTRYGGUR ARI
Félag ljóðaunnenda á Austur-landi fékk sérstaka viðurkenn-ingu fyrir störf í þágu íslensks
máls á Degi íslenskrar tungu.
Í rökstuðningi segir: „Félag ljóða-
unnenda á Austurlandi hefur starfað
í á þriðja áratug. Það hefur vakið
verðskuldaða athygli á skáldum og
skáldskap landsfjórðungsins með
vönduðu útgáfustarfi. … Félag ljóða-
unnenda á Austurlandi hefur með
félagsstarfi sínu hlúð að grasrótinni
í íslenskum skáldskap, aukið við
flóru íslenskra góðskálda og haldið
í heiðri minningu eldri skálda sem
nú eru gengin. Félag ljóðaunnenda
hefur sýnt að á Austurlandi er ekki
aðeins eyjaval, eins og Jónas Hall-
grímsson orti heldur líka skáldaval.“
Sérstök viðurkenning
TÓNLIST
Stuart Skelton og Bjarni
Frímann Bjarnason
á streymistónleikum Íslensku
óperunnar
Norðurljósum í Hörpu
sunnudaginn 8. nóvember
Fyrsta lagið á streymistón-leikum Íslensku óperunnar á laugardaginn var eftir brjál-
aðan mann. Eða kannski undar-
legan mann.
Þetta var Percy Grainger, ástr-
alskur píanóleikari og tónskáld,
sem var uppi á árunum 1882-1961.
Hann var furðulegur út á við að því
leyti að hann gekk yfirleitt í fötum
sem hann hafði saumað úr gömlum
handklæðum.
Einkalífið var einnig skraut-
legt; hann var sadómasókisti og
fannst kynlífið með konunni sinni
ekki spennandi nema þau lemdu
hvort annað. Mamma hans barði
hann þegar hann var lítill og hann
dreymdi um að eignast börn svo
hann gæti barið þau líka. Sem betur
fer varð honum ekki að ósk sinni.
Seiðandi þjóðlag
Með þetta í huga var lagið Willow,
Willow, sem var fyrst á efnisskránni,
býsna venjulegt. En lagið sjálft var
reyndar ekki eftir Grainger, þetta er
þjóðlag og aðeins útsetningin eftir
hann sjálfan. Lagið var fallegt og
hljómarnir sem lágu til grundvallar
voru seiðandi.
Textinn er um ástarsorg, ljóð-
mælandinn situr á trjábol og grætur.
Tónlistin var einstaklega falleg í
meðförum Stuarts Skelton, en hann
er svokallaður hetjutenór. Slíkur
tenór hefur volduga og kröftuga
rödd, sérstaklega á mið- og neðra
sviði raddarinnar, og á ýmislegt
sameiginlegt með baritón. Skelton
mótaði laglínurnar af smekkvísi og
fegurð. Píanóleikur Bjarna Frímanns
Bjarnasonar var safaríkur og skap-
aði viðeigandi andrúmsloft trega og
eftirsjár.
Eftir Hollywood-stórlax
Næst á dagskránni var Lieder des
Abschieds eftir Erich Wolfgang
Korngold. Tónlistin var prýðilega
flutt af söngvara og píanóleikara, en
missti engu að síður marks. Korn-
gold var Austurríkismaður sem sló
í gegn í Hollywood í kringum seinni
heimsstyrjöld. Verkin hans, sem
ekki voru samin við kvikmyndir,
eru lítt spennandi. Tónlistin sem
hér um ræðir einkenndist af hug-
vitsamlegri píanórödd, en frekar
máttlausum sönglínum sem náðu
aldrei f lugi. Fyrir bragðið virkaði
hún klisju kennd.
Næsta atriði var miklu meira
krassandi. Skelton er frægur
Wagner túlkandi og arían All-
mächt’ger Vater úr Rienzi eftir tón-
skáldið var stórbrotin. Hún var full
af dramatík og mögnuðum and-
stæðum sem framkölluðu gæsahúð.
Sömu sögu er að segja um Niun mi
tema úr Otello eftir Verdi og Winter-
stürme úr Valkyrjunni eftir Wagner.
Þetta var einstaklega hrífandi og til-
komumikill flutningur.
Fersk og spennandi
Ég minntist á klisjur hér að ofan.
Dein is mein ganzes Hertz eftir
Lehár, sem heyrst hefur á ótal Vínar-
tónleikum í gegnum tíðina, er vissu-
lega klisja. Í meðförum Skeltons var
hins vegar eins og maður væri að
heyra lagið í fyrsta sinn, slíkur var
áhrifamáttur túlkunarinnar. Hún
var fersk og spennandi, og varð til
þess að maður sá tónlistina í alveg
nýju ljósi. Hvílík snilld!
Tónleikunum lauk með hinu
gamla góða Draumalandi Sigfúsar
Einarssonar, sem var heillandi hjá
þeim Skelton og Bjarna Frímanni.
Framburður söngvarans var lýta-
laus og stemningin í mjúkum píanó-
hljómunum var innileg.
Þetta voru frábærir tónleikar,
hljómurinn í útsendingunni var afar
góður og nánast eins og maður væri
á staðnum sjálfur. Á þessum síðustu
og verstu er varla hægt að biðja um
meira.
Jónas Sen
NIÐURSTAÐA: Glæsilegir tón-
leikar þar sem saman fór flottur
söngur og píanóleikur, og yfirleitt
skemmtileg tónlist.
Óbrjáluð útsetning eftir brjálaðan mann
Skelton mótaði laglínurnar af smekkvísi og fegurð. MYND/AÐSEND
Kolbrún
Bergþórsdóttir
kolbrunb@frettabladid.is
ORÐ BENDA SAMT
ALLTAF AÐ ENDINGU Á
ÞAÐ SEM RAUNVERULEGA ER
TIL, SÁRSAUKA OG ÞJÁNINGU,
EN LÍKA FEGURÐ OG REISN.
Kjarnhiti, einkasýning Fritz Hendrik IV, stendur yfir í Harbinger. Vegna COVID-
19 verður Harbinger lokað en hægt
verður að berja sýninguna augum
inn um gluggann.
Sýningin Kjarnhiti tekst á við
væntingar, örlög og vonbrigði á
tímum hnattrænnar hlýnunar og
faraldssjúkdóma. Hægt verður að
sjá sýninguna utan frá allan sólar-
hringinn fram að jólum.
Fritz Hendrik IV (f. 1993) er
íslenskur myndlistarmaður sem
býr og starfar í Reykjavík. Í mynd-
list sinni fjallar hann meðal annars
um þá meðvituðu og ómeðvituðu
sviðsetningu sem einkennir lífið,
listir og menningu. Fritz fæst einnig
við samband hefðar, skynjunar og
þekkingar í verkum sínum.
Verk listamannsins eru í eigu
fjölda einkaaðila og safnara og Lista-
safns Íslands og Listasafns Reykja-
víkur.
Lokuð sýning í Harbinger
Verk eftir Fritz Hendrik IV á lokaðri
sýningu í Harbinger. MYND/AÐSEND
M E N N I N G ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 15Þ R I Ð J U D A G U R 1 7 . N Ó V E M B E R 2 0 2 0