Vísbending - 11.09.2020, Blaðsíða 2

2 V Í S B E N D I N G • 3 3 . T B L . 2 0 2 0
hærri. Þegar bæði útflutt og innflutt ferða-
þjónusta falla þá minnkar eftirspurn á Ítalíu
meira en á Íslandi vegna þess að Ítalir ferðast
minna erlendis en Íslendingar.
Í ár verður mikið tekjutap vegna þess að
mun færri erlendir ferðamenn koma hingað
en árið 2019. En Íslendingar ferðast sjaldnar
til útlanda og verja þá hærri upphæðum
innan lands. Í júnímánuði var, skv. tölum
fjármálaráðuneytisins, kortavelta Íslendinga
innan lands 13 milljörðum meiri en í fyrra
en hafði verið 10 milljörðum lægri á meðan
á faraldrinum stóð í vor. Frá byrjun júlí hefur
velta innlendra greiðslukorta innan lands verið
ríflega 10% meiri að meðaltali en á sama tíma
í fyrra. Þessi innlendu útgjöld fara sumpart til
þess að greiða fyrir innflutning en mikið situr
eftir hjá þjónustuaðilum og innflytjendum.
Vaxtalækkanir Seðlabankans og aðrar
aðgerðir til þess að auka útlán bankakerfisins
hafa hjálpað innlendri eftirspurn. Minni tekjur
ríkissjóðs og aukin útgjöld hafa einnig sveiflu-
jafnandi áhrif með því að auka eftirspurn eftir
vörum og þjónustu í samdrætti. En örvandi
aðgerðir stjórnvalda hafa takmörkuð áhrif á nýt-
ingu þeirra framleiðsluþátta sem þjóna einkum
erlendum ferðamönnum. Áhrifin eru helst þau
að Íslendingar ferðast meira innanlands.
Myndin hér til hliðar sýnir hvernig eftir-
spurn eftir sérvöru – raf- og heimilistæki, hús-
búnaður, fatnaður og ýmis sérhæfð þjónusta
– jókst á sumarmánuðum um tæplega 20%
frá sumrinu 2019 og eftirspurn í dagvöru-
verslun og stórmörkuðum jókst enn meira.
Breytt mynstur eftirspurnar eftir inn-
lendum vörum og þjónustu kemur fram í
verðlagsþróun. Á meðan verð á ferðaþjónustu
lækkar, t.d. flugfargjöld til útlanda og gisting,
þá hækkar verð á mat og drykk, hreinlætis-
vörum, heimilistækjum, fötum og skóm.
Innlend eftirspurn hefur búið til upp-
sveiflu í þeim hluta hagkerfisins sem ekki
þjónar erlendum ferðamönnum. Eftirspurn
eftir iðnaðarmönnum er mikil og verslun
og þjónusta hefur notið jólavertíðar um
mitt sumar. Í ferðaþjónustu hefur innlend
eftirspurn komið á óvart en kemur þó ekki
í veg fyrir rekstrarstöðvun fjölda fyrirtækja,
uppsagnir og atvinnuleysi.
Það er því lýsandi fyrir efnahagsástandið
að segja að eftirspurn hafi flust til frá fyrir-
tækjum sem einkum hafa þjónað erlendum
ferðamanna til fyrirtækja sem selja vörur og
þjónustu til Íslendinga en neyslumynstur
Íslendinga er frábrugðið neyslumynstri
erlendra ferðamanna. Á heildina er samt sam-
dráttur eftirspurnar erlendra ferðamanna meiri
en aukning innlendrar eftirspurnar Íslendinga
en aukin innlend eftirspurn mildar áfallið.
Staðan á vinnumarkaði
Efnahagsvandinn felst annars vegar í því
að heildareftirspurn hefur fallið við hrun
ferðaþjónustunnar og hins vegar í því að það
er of mikið fjármagn og vinnuafl bundið við
fyrirtæki sem þjóna erlendum ferðamönnum
og of lítið fjármagn og vinnuafl í fyrirtækjum
sem þjóna Íslendingum.
Við hrun ferðaþjónustu hefur atvinnuleysi
vaxið. Atvinnuleysi var 7,9% í júlí en hafði
verið 7,5% í júní og 7,4% í maí. Vinnumála-
stofnun spáir að það muni hækka í 8,6% í
ágúst og Seðlabankinn spáir að það muni ná
10% í árslok. En á móti kemur að atvinnuleysi
í formi minnkaðs starfshlutfalls hefur lækkað
Mynd 2 Ísland: Útflutt og innflutt ferðaþjónusta í milljörðum króna
Heimild: OECD
Mynd 3 Greiðslukortavelta eftir helstu útgjaldaflokkum
(aukning frá fyrra ári)
Mynd 4 Áhrif Covid-19 á undirliði vísitölu neysluverðs
Heimild: Seðlabankinn og Rannsóknarsetur verslunarinnar.
Heimild: Seðlabankinn (Peningamál)
1. Veitingahús, gisting, flutningar, pakkaferðir, tollfrjáls verslun, menning og afþreying, snyrting og ýmis persónuleg þjónusta.
2. Raf- og heimilistæki, húsbúnaður, fatnaður, önnur sérvara og ýmis sérhæfð þjónusta. 3. Dagvöruverslun og stórmarkaðir.
framh. á bls. 4