Vísbending - 13.11.2020, Blaðsíða 3

V Í S B E N D I N G • 4 2 . T B L . 2 0 2 0 3
Lækkun á sveiflujöfnunar- og kerfisáhættuauka frá ársbyrjunlögbundinna ákvæða, en bankar geta
gengið á hann gerist það nauðsynlegt.
Gildi aukans nemur 2,5% af áhættugrunni.
Tilgangur verndunaraukans er að tryggja
að fjármálafyrirtæki hafi eigið fé umfram
lágmarkskröfu, sem hægt er að ganga á
þegar álag er mikið. Gangi fjármálafyrir-
tæki á hann þurfa þau í framhaldinu að
skila áætlun til eftirlitsaðila um hvernig
þau hyggjast endurbyggja aukann. Á
meðan fjármálafyrirtæki leiðrétta stöðuna
getur eftirlitsaðili takmarkað útgreiðslur í
formi arðs eða kaupa á eigin bréfum. Af
þessum sökum geta fjármálafyrirtæki verið
hikandi við að ganga á aukann og leitað
fyrst annarra leiða.
Kerfislega mikilvæg fjármálafyrirtæki eru
þau sem geta vegna stærðar eða eðlis starf-
semi sinnar haft áhrif á stöðugleika fjármála-
kerfisins og raunhagkerfið. Eiginfjárauki
vegna kerfislegs mikilvægis var kynntur til
að styðja eiginfjárstöðu slíkra banka og draga
þannig úr hættu á að erfiðleikar hjá þeim
smitist yfir í önnur fjármálafyrirtæki eða
út í hagkerfið. Gildi eiginfjáraukans getur
numið allt að 2% af áhættugrunni. Með
beitingu aukans er viðnámsþróttur kerfis-
lega mikilvægra fjármálafyrirtækja styrktur.
Hérlendis eru Arion banki, Íslandsbanki og
Landsbankinn taldir vera kerfislega mikil-
vægir. Þar sem eiginfjáraukinn er settur á
einstök fjármálafyrirtæki hentar hann verr
fyrir kerfislægt álag.
Hvernig hefur eiginfjárkröfum
verið beitt vegna COVID-19?
Nánast öll nágrannaríki Íslands hafa beitt
þjóðhagsvarúðartækjum til að draga úr
efnahagslegum afleiðingum COVID-
farsóttar innar, en svigrúm til beitingar
þeirra var mismunandi á milli landa við
upphaf farsóttarinnar. Tilslökun á notkun
þjóðhagsvarúðartækja getur stutt við
efnahagsstarf semi og er það sérstaklega
mikilvægt þegar svigrúm til vaxtalækkunar
er takmarkað. Ríkin hafa mörg hver leitast
eftir að lækka eiginfjár kröfur innlánstofn-
ana og hafa því slakað á eiginfjáraukum
þeirra.
Þau ríki sem höfðu virkjað sveiflujöfn-
unarauka á undanförnum árum hafa nú
flest annað hvort fært hann niður að öllu
leyti eða að hluta. Myndin sem fylgir þessari
grein sýnir hvernig eiginfjáraukar í völdum
ríkjum hafa verið lækkaðir sem viðbragð
við farsóttinni. Svíþjóð, Ísland, Danmörk,
Litháen, Írland, Bretland, Belgía, Frakk-
land og Þýskaland hafa öll aflétt kröfu um
sveiflujöfnunarauka á fjármálafyrirtæki og
er hann því 0% í þessum löndum. Sjá má
á myndinni hve hár sveiflujöfnunarauk-
inn var í framangreindum löndum fyrir
farsóttina. Í Noregi hefur aukinn verið
lækkaður um 1,5 prósentustig og er hann
nú 1%. Þó nokkur munur var á tölulegum
gildum sveiflujöfnunaraukans á milli þeirra
landa sem höfðu virkjað hann. Þess vegna
var það svigrúm sem fjármálafyrirtæki
fengu með afléttingu aukans mismunandi
á milli ríkja.
Þau ríki sem höfðu ekki innleitt sveiflu-
jöfnunarauka eða stillt gildi hans í 0%
þegar faraldurinn skall á hafa mörg hver
brugðist við með því að lækka aðra eigin-
fjárauka. Í Póllandi var kerfisáhættuauki
lækkaður úr 3% í 0%. Í Finnlandi var
kerfisáhættuauki lækkaður úr 1% í 0%
og eiginfjárauki fyrir kerfislega mikilvæg
fjármálafyrirtæki var lækkaður úr 2% í 1%
fyrir OP-Group. Í Hollandi var gripið til
þess að lækka kerfisáhættuauka mismikið
á milli stofnana. Fyrir tíma COVID-19
var kerfisáhættuauki 3% fyrir fjármála-
stofnanir í Hollandi en í mars var hann
lækkaður í 2,5% fyrir ING Bank, 2% fyrir
Rabobank og 1,5% fyrir ABN Amro. Þar
að auki var eiginfjárauki vegna kerfislegs
mikilvægis lækkaður úr 2% í 1,5% fyrir
ABN Amro en var óbreyttur í 2% fyrir
ING Bank og Rabobank.
Lokaorð
Þjóðhagsvarúðartæki hafa verið inn-
leidd víða um heim, bæði fyrir eigið fé
og laust fé, frá fjármálaáfallinu 2008. Í
kjölfar COVID-19-faraldursins hefur
nú verið slakað á mörgum þeirra í fyrsta
sinn. Seðlabankar hafa brugðist við efna-
hagslegum afleiðingum farsóttarinnar
með veigamiklum aðgerðum, en beiting
þjóðhagsvarúðartækja hentar vel til að
bregðast við kerfislegum áföllum og til
sveiflujöfnunar. Eftirlitsaðilar hafa slakað
á eiginfjáraukum til að auðvelda banka-
kerfinu að takast á við vænt töp ásamt því
að auka svigrúm til nýrra lánveitinga til
heimila og fyrirtækja. Nágrannaríki Íslands
höfðu gengið mislangt í innleiðingu á eig-
infjáraukum sem varð til þess að svigrúm
til beitingar þeirra var mismikið á milli
landa við upphaf faraldursins. Ríki sem
höfðu innleitt sveiflujöfnunarauka hafa nú
slakað á honum, annað hvort að hluta eða
að fullu, en þau ríki sem ekki höfðu innleitt
sveiflujöfnunarauka hafa gripið til þess að
lækka aðra eiginfjárauka. Samhliða beitingu
þjóðhagsvarúðartækja sem varða eigið fé
hafa ríki einnig leitað annarra leiða til að
örva bankakerfið en Seðlabanki Evrópu gaf
bönkum aðildarríkja tímabundna heimild
til að fara undir tilgreind lausafjárhlutföll
(e. LCR). Svigrúm til frekari aðgerða á sviði
fjármálastöðugleika er nokkuð mismunandi
á milli landa. Út frá sjónarhorni fjármála-
stöðugleika er einnig mikilvægt að átta sig á
að hröð slökun þjóðhagsvarúðartækja sam-
hliða lágum stýrivöxtum getur verið þess
valdandi að draga úr fjármálastöðugleika til
lengri tíma á sama tíma og aðhald er minna.
Það er því mikilvægt að auka umræðu um
notkun þjóðhagsvarúðartækja á tímum
farsótta.
Skoðanir sem settar eru fram í greininni
eru höfundar og lýsa ekki endilega afstöðu
Seðlabanka Íslands.
Eistland
Holland
Finnland
Pólland
Þýskaland
Frakkland
Belgía
Bretland
Írland
Litháen
Danmörk
Noregur
Ísland
Svíþjóð
Kerfisáhættuauki Sveiflujöfnunarauki